Τι συμβαίνει με την θανατική ποινή στον κόσμο;

 Η 10η Οκτωβρίου έχει οριστεί ως Παγκόσμια Ημέρα κατά της θανατικής ποινής με πρωτοβουλία του Παγκόσμιου Συνασπισμού για την Κατάργηση της Θανατικής Ποινής (World Coalition against the Death Penalty),σε όλο τον κόσμο. Ο συγκεκριμένος συνασπισμός συνενώνει περισσότερες από 150 μη κυβερνητικές οργανώσεις (ΜΚΟ), δικηγορικούς συλλόγους, τοπικές αρχές αλλά και συνδικάτα τα οποία υπερασπίζονται την κατάργηση της θανατικής ποινής παγκοσμίως.

Τι ισχύει στην Ελλάδα;

Η θανατική ποινή καταργήθηκε επίσημα στην Ελλάδα τον Δεκέμβριο του 1993 με νόμο του Γεώργιου Κουβελάκη. Ωστόσο, η τελευταία καταγεγραμμένη εκτέλεση κρατουμένου στη χώρα μας ήταν το 1972 κι αφορούσε τον καταδικασθέντα εις θάνατον Βασίλη Λυμπέρη, ο οποίος είχε σκοτώσει την πεθερά, τη σύζυγό του, και τα παιδιά τους. Έκτοτε η χώρα μας συντάσσεται με την πάγια αντίθεσή της Ευρωπαϊκής Ένωσης ενάντια στη θανατική ποινή.

Τι συμβαίνει στην Ευρώπη;

Τον Οκτώβριο του 2021 η Ευρωπαϊκή Ένωση σε ανακοίνωσή της στο Συμβούλιο της Ευρώπης σχετικά με την θανατική ποινή υπογράμμισε πως πρόκειται για μια σκληρή, απάνθρωπη και εξευτελιστική τιμωρία αντίθετη με το δικαίωμα στη ζωή και η κατάργησή της είναι απαραίτητη για να διασφαλιστεί ο σεβασμός της ανθρώπινης αξιοπρέπειας.   

Η μόνη ευρωπαϊκή χώρα, στην οποία βρίσκεται σε ισχύ η θανατική ποινή είναι η Λευκορωσία. Εκεί οι κατάδικοι που έχουν λάβει την θανατική ποινή, εκτελούνται με τυφεκισμό. Το 2022 σύμφωνα με το πρακτορείο Ria Novosti «Ο πρόεδρος της Λευκορωσίας Αλεξάντερ Λουκασένκο υπέγραψε το νόμο που προβλέπει τη δυνατότητα της θανατικής ποινής για απόπειρα τρομοκρατικής ενέργειας».

Μέχρι τότε με την εσχάτη των ποινών τιμωρούνται τα εγκλήματα κατά συρροή, ο φόνος ενός εκπροσώπου ξένης χώρας ή διεθνούς οργανισμού με σκοπό την πρόκληση διεθνούς έντασης και πολέμου, η διεθνής τρομοκρατία, η γενοκτονία, τρομοκρατικές πράξεις, εσχάτη προδοσία με αποτέλεσμα την απώλεια ζωής, φόνος κατά συρροή, εγκλήματα εναντίον της ασφάλειας και της ανθρωπότητας, συνωμοσία με σκοπό την κατάληψη της εξουσίας, δολιοφθορά, φόνος αξιωματικού της αστυνομίας, χρήση όπλων μαζικής καταστροφής, παραβίαση νόμων και εθιμοτυπικού σε περίοδο πολέμου. 

Τι συμβαίνει στις Η.Π.Α.;

Στις Η.Π.Α. το θέμα των εκτελέσεων τίθεται στην ευχέρεια κάθε πολιτείας. Τον Αύγουστο του 2021 στις 27 επί συνόλου 50 πολιτειών εφαρμόζεται ακόμα η ποινή του θανάτου, εκ των οποίων 7 τις έχουν αναστείλει, σε 8 δεν έχουν γίνει εκτελέσεις εδώ και πάνω από 10 χρόνια, ενώ σε 1 έχουν ανασταλεί ανεπίσημα οι καταδίκες.

Η Οκλαχόμα είναι η αμερικανική πολιτεία με τις περισσότερες εκτελέσεις θανατοποινιτών το 2022, τρεις μέχρι σήμερα. Ο τρόπος εκτέλεσης των κρατουμένων στις Η.Π.Α. ποικίλλει καθώς χρησιμοποιούνται διάφοροι μέθοδοι, όπως η θανατηφόρα ένεση, ο απαγχονισμός, ο θάλαμος αερίων, το εκτελεστικό απόσπασμα και η ηλεκτρική καρέκλα. Από το 2021 , η ηλεκτρική καρέκλα αποτελεί προαιρετική (επιλέγει ο θανατοποινίτης ανάμεσα σε αυτήν και την θανατηφόρο ένεση) μορφή εκτέλεσης στις πολιτείες της Αλαμπάμα και της Φλόριντα. 

Αντίστοιχα μόνο οι πολιτείες της Νότιας Καρολίνας, του Μισισιπή, της Οκλαχόμα και της Γιούτα επιτρέπουν τις εκτελέσεις διά τυφεκισμού. Σε αυτές τις πολιτείες η θανατηφόρα ένεση είναι η βασική μέθοδος θανάτωσης. 

Η Βιρτζίνια έγινε η 23η πολιτεία που καταργεί τη θανατική ποινή και η αντίστοιχη πρώτη πολιτεία του Νότου, ενώ για τρίτη συνεχή χρονιά το Οχάιο ανέβαλε ή σταμάτησε όλες τις προγραμματισμένες εκτελέσεις.

Που ισχύει ακόμα η θανατική ποινή;

Με βάση επίσημα στατιστικά στοιχεία 106 χώρες του κόσμου έχουν καταργήσει την θανατική ποινή, 8 μερικώς, 28 στην πράξη, ενώ σε 56 διατηρείται. 

Σύμφωνα με τα πολύ ανησυχητικά στοιχεία της Διεθνούς Αμνηστίας το 2021 σημειώθηκε ανησυχητική αύξηση των εκτελέσεων και των θανατικών ποινών, καθώς ορισμένες από τις χώρες με τις περισσότερες εκτελέσεις στον κόσμο επέστρεψαν στη συνήθη λειτουργία τους και τα δικαστήρια απελευθερώθηκαν από τους περιορισμούς της πανδημίας. 

Πιο συγκεκριμένα τουλάχιστον 579 εκτελέσεις ήταν γνωστό ότι πραγματοποιήθηκαν πέρυσι σε 18 χώρες, αύξηση 20% σε σχέση με το καταγεγραμμένο σύνολο για το 2020. Το Ιράν αντιπροσώπευσε το μεγαλύτερο μέρος αυτής της αύξησης, μιας και οδήγησε στο θάνατο δια εκτέλεσης 314 ανθρώπους (από τουλάχιστον 246 το 2020).

Υπάρχουν θετικά σημάδια στον ορίζοντα;

Για δεύτερη συνεχή χρονιά, ο αριθμός των χωρών που είναι γνωστό ότι έχουν εκτελέσει ανθρώπους ήταν ο χαμηλότερος από τότε που η Διεθνής Αμνηστία άρχισε να τηρεί αρχεία. 

Στη Σιέρα Λεόνε, ένας νόμος που καταργεί τη θανατική ποινή για όλα τα εγκλήματα εγκρίθηκε ομόφωνα από το κοινοβούλιο τον Ιούλιο, αν και δεν έχει τεθεί ακόμη σε ισχύ. Τον Δεκέμβριο, το Καζακστάν ενέκρινε νομοθεσία για την κατάργηση της θανατικής ποινής για όλα τα εγκλήματα, η οποία τέθηκε σε ισχύ τον Ιανουάριο του 2022.

Επιπλέον η κυβέρνηση της Παπούα Νέας Γουινέας ξεκίνησε εθνική διαβούλευση σχετικά με τη θανατική ποινή, η οποία κατέληξε στην ψήφιση νομοσχεδίου για την κατάργηση της ποινής τον Ιανουάριο του 2022, το οποίο αναμένεται να τεθεί σε ισχύ. Παράλληλα, η κυβέρνηση της Μαλαισίας ανακοίνωσε ότι θα υποβάλει νομοθετικές μεταρρυθμίσεις σχετικά με τη θανατική ποινή κατά το τρίτο τρίμηνο του 2022. Και στην Κεντροαφρικανική Δημοκρατία και την Γκάνα το νομοθετικό σώμα έβαλε μπρος τις διαδικασίες για την κατάργηση της θανατικής ποινής, οι οποίες παραμένουν σε εξέλιξη.