Έδεσσα: Με το soundtrack του νερού

* Τελευταία ανανέωση 11 Νοεμβρίου 2009 

της Ηρώς Κουνάδη

Είναι ένα ταξιδιωτικό συναίσθημα που θα έπρεπε, υποθέτω, να έχω ξεπεράσει. Αυτή η απορία, η κάποιες φορές ανάμεικτη με ένα αίσθημα αδικίας, κάθε φορά που αντικρίζω έναν τόπο σπάνιας ομορφιάς, για τον οποίο δεν έχω ακούσει τίποτα, ή σχεδόν τίποτα, στο παρελθόν, έναν τόπο που θα άξιζε πραγματικά να είναι προβεβλημένος, πολύ περισσότερο από αντίστοιχους “hip” και “trendy” προορισμούς. Ειδικά ως μόνιμος κάτοικος μιας χώρας όπου οι τόποι αυτοί είναι απείρως περισσότεροι από τα διεθνώς ή εγχωρίως αναγνωρισμένα “best seller” μας, θα έπρεπε σαφέστατα να το έχω ξεπεράσει. Δεν το έχω, όμως. Νιώθω μια ασυγκράτητη παρόρμηση κάτι τέτοιες στιγμές, να βρω ένα δημαρχείο, μια επιχείρηση ανάπτυξης, κάτι, και να πάω να τους τραβήξω από το μανίκι, να τους πω «ζείτε ανάμεσα σε τόση ομορφιά και δεν το λέτε σε κανέναν; Είναι άδικο, πολύ άδικο αυτό –και για τον τόπο και για τους άλλους. Ίσως και για εσάς». Αυτό έπαθα και στην Έδεσσα.

Αν μου έλεγαν, πριν βρεθώ εδώ, ότι λίγα χιλιόμετρα από την Αθήνα υπάρχει μια πόλη όλο τρεχούμενα νερά, με κρυστάλλινα κανάλια να τη διασχίζουν από άκρη σε άκρη και πέτρινα γεφυράκια να τα πλαισιώνουν, μια πόλη καταπράσινη, γεμάτη πάρκα και με τον ήχο του νερού να δίνει σε κάθε γωνιά της το soundtrack που θα ήθελε για το σπίτι του κάθε ειδήμων του feng shui που σέβεται τον εαυτό του, δύσκολα θα τη φανταζόμουν. Διότι δύσκολα φαντάζεσαι τόσο ονειρικά τοπία ως υπαρκτά. Υποκειμενικά –πάντα– μιλώντας, δε νομίζω ότι υπάρχει ομορφότερη πόλη στην Ελλάδα από την Έδεσσα.

Τοπίο που ξεπερνά κάθε φαντασία νούμερο ένα. Οι καταρράκτες, με το ομώνυμο πάρκο που τους περιστοιχίζει να αποτελεί απλά ιδανική εισαγωγή για το τοπίο που πρόκειται να ακολουθήσει. Κατεβαίνοντάς το, η πρώτη εικόνα που αντικρίζεις, ο Κάρανος, ή μεγάλος καταρράκτης, που πήρε το όνομά του από τον πρώτο βασιλιά των Μακεδόνων ο οποίος το 814 π.Χ. επέλεξε την Έδεσσα για πρωτεύουσα του βασιλείου του, αποπνέει τόση ομορφιά και δύναμη που μοιάζει βγαλμένος από παραμύθι. Τα νερά του Εδεσσαίου, ή Βόδα –από τη σλάβικη λέξη για το νερό– του ποταμού που ευθύνεται για τους αμέτρητους υδάτινους δρόμους που διασχίζουν την πόλη, πέφτουν εδώ από ύψος 70 μέτρων δημιουργώντας εκείνη ακριβώς την εικόνα για την οποία ο dr. Livingstone –I presume– θα ξαναέγραφε τη διάσημη φράση του «σκηνές τέτοιας ομορφιάς πρέπει να τις χαζεύουν άγγελοι όταν πετούν δίπλα τους».

Ακριβώς δίπλα –ή μήπως κάτω;– του, το μικρό Σπήλαιο Καταρρακτών παρέχει την είσοδο στο μαγεμένο κόσμο –αν αναρωτιέστε, κοστίζει μόλις 50 λεπτά– όπου το νερό ακούγεται σαν από κάπου μακριά και οι γεωλογικοί σχηματισμοί δημιουργούν ένα απόκοσμο περιβάλλον. Πίσω από τον Κάρανο, ένα περίτεχνο γεφυράκι προσφέρει τη μάλλον σπάνια ευκαιρία να σταθείτε μέσα σε έναν καταρράκτη χωρίς να βρέχεστε παρά ελάχιστα, και να θαυμάσετε το μακεδονικό κάμπο πίσω από μια τεράστια, υδάτινη κουρτίνα. Καθώς το πάρκο συνεχίζεται, λιθόστρωτα μονοπάτια και πέτρινα σκαλιά οδηγούν στο Διπλό Καταρράκτη, όπου το νερό πέφτει διαδοχικά σε μικρά, φυσικά σκαλοπάτια πριν καταλήξει σε δύο καταπράσινες λίμνες, για να συνεχίσει από εκεί την πορεία του προς τον κάμπο.

Ελάχιστα μέτρα από εδώ, το υπαίθριο Μουσείο Νερού και το παλιό Κανναβουργείο της πόλης συναποτελούν μια ολοζώντανη ξενάγηση στη βιομηχανική ιστορία της Έδεσσας. Νερόμυλοι σε λειτουργία, ο Αλευρόμυλος "Σαλαμπάση", το Σησαμοτριβείο Περτσεμλή, ο Βυζαντινός Μύλος, και βέβαια το Κανναβουργείο, το παλιό εργοστάσιο, άριστα διατηρημένο με πολλά από τα μηχανήματα της εποχής στο εσωτερικό του, μας ξεναγούν στην ακμάζουσα εμπορικά και οικονομικά Έδεσσα της περιόδου του μεσοπολέμου –όταν μάλιστα η πόλη αποκαλούταν Μάντσεστερ της Ανατολής. Ένα μέρος του Κανναβουργείο σήμερα έχει μετατραπεί σε ένα από τα ωραιότερα café bar εστιατόρια της πόλης –μην παραλείψετε ένα καφέ στην αυλή του με θέα που θα σας κόψει την ανάσα. Τοπίο που ξεπερνά κάθε φαντασία νούμερο δύο: για το γυρισμό, ο μεγάλος ανελκυστήρας αναλαμβάνει να σας φέρει πίσω στο Πάρκο των Καταρρακτών, με μια ανέλπιστη πτήση πάνω από τον κάμπο που μοιάζει καθώς ανεβαίνετε να χάνεται κάτω από τα πόδια σας. Οι πάσχοντες από υψοφοβία, μην το επιχειρήσετε.

Πολύ κοντά στο σημείο που θα σας αφήσει, βρίσκεται το μικρό αλλά άριστα διαμορφωμένο και εντυπωσιακότατο Ενυδρείο, στο οποίο θα έχετε την ευκαιρία να θαυμάσετε ψάρια του γλυκού νερού –πιράνχας συμπεριλαμβανομένων– αλλά και ερπετά, μεταξύ των οποίων κροκόδειλους Καϊμάν και ιγκουάνα, καθημερινά εκτός Τρίτης από τις 11.00 έως τις 18.00, προς μόλις δύο ευρώ που είναι το αντίτιμο εισόδου.

Από εδώ, και διασχίζοντας λίγα κανάλια ακόμα, μπαίνουμε στην παλιά πόλη, την ιστορική συνοικία Βαρόσι. Αν αισθανθείτε ότι τηλεμεταφερθήκατε ξαφνικά στο χρόνο, μην ανησυχήσετε, δε φταίει η μαγεία του προηγούμενου περιβάλλοντος χώρου: η γειτονιά έχει όντως διατηρηθεί εν πολλοίς όπως ήταν κατά την οθωμανική περίοδο, με λιθόκτιστα καλντερίμια και χαμηλά κτίρια με εμφανή τα χαρακτηριστικά της παραδοσιακής μακεδονικής αρχιτεκτονικής. Η μελέτη για την αναστήλωση του ιστορικού κέντρου της πόλης βραβεύθηκε, μάλιστα, από την Ευρωπαϊκή Ένωση το 1990.

Για μια βόλτα στα καλντερίμια της θα αφιερώσετε ώρες, όχι γιατί η συνοικία είναι μεγάλη, αλλά γιατί θα σταματάτε σε κάθε γωνιά της να θαυμάσετε ένα παραδοσιακό αρχοντικό, μία ολάνθιστη αυλή, ένα περίτεχνο μπαλκόνι. Από τα αξιοθέατά της ξεχωρίζουν οι δύο βυζαντινές εκκλησίες, η παλαιά Μητρόπολη και ο ναός Πέτρου και Παύλου, που χρονολογούνται από το δεύτερο μισό του 14ου αιώνα. Στην άκρη της συνοικίας, ο Ψηλός Βράχος προσφέρει απαράμιλλη θέα στην κοιλάδα της Πέλλας που, σύμφωνα με τις διηγήσεις των ντόπιων, όταν ο καιρός το επιτρέπει φτάνει μέχρι και την κορυφή του Άθωνα. Στάση εδώ οπωσδήποτε για καφέ στη χόβολη και αγνάντεμα των ερειπίων της αρχαίας πόλης από ψηλά.

Η λεγόμενη «φανταστική διαδρομή» οδηγεί από το Βαρόσι στην αρχαία πόλη, μέσα από το Πάρκο Νερού και υπό τον ήχο των «πετρών που μιλούν», καθώς το νερό των καναλιών τρέχει επάνω τους σε ένα κρεσέντο μεγαλείου της φύσης. Η Αρχαία Έδεσσα, στην τοποθεσία Λόγγος, είναι μια πόλη βυθισμένη στο πράσινο, μια πόλη που ιδρύθηκε πριν τρεις σχεδόν χιλιετίες, ένα κομβικό σημείο απ’ όπου διερχόταν από τον 2ο π.Χ. αιώνα η Εγνατία Οδός. Ανάμεσα στα αξιοθέατά της σήμερα ξεχωρίζει το ύψους πέντε μέτρων τείχος, η Νότια Πύλη του, τμήματα κτιρίων στην ακρόπολη και την κάτω πόλη καθώς και τα αντίστοιχα νεκροταφεία. Δίπλα στην Αρχαία Πόλη, το Μοναστήρι της Αγίας Τριάδας κτίσθηκε το 1865 επάνω σε ερείπια αρχαίου ναού.

Το κέντρο της πόλης επιφυλάσσει εξίσου πολυάριθμες εκπλήξεις. Από την κρυστάλλινη ομορφιά των Μικρών Καταρρακτών που ό,τι χάνουν σε δέος πλάι στον Κάρανο και τους υπόλοιπους «μεγάλους» το κερδίζουν σε γαλήνη, μέχρι τον πεζόδρομο που τους περικυκλώνει, το «στενό» με τα χαριτωμένα café σχεδόν πλάι τους και το καταπράσινο πάρκο που τους πλαισιώνει μέχρι τα κανάλια του Εδεσσαίου που χρωματίζουν οπτικά κι ακουστικά κάθε γωνιά και το πέτρινο ρολόι της πόλης, σήμα κατατεθέν του κέντρου της, που μετράει ήδη περισσότερο από έναν αιώνα ζωής, η Έδεσσα είναι μια πόλη που αξίζει να την περπατάς για μέρες ολόκληρες –γιατί αποκλείεται ποτέ να τη χορτάσεις.

Κήποι και πάρκα, από τα οποία ξεχωρίζουν η πλατεία Τημενιδών, η πλατεία Μεγάλου Αλεξάνδρου, το πάρκο της 25ης Μαρτίου, το πάρκο Μικρών Καταρρακτών και οι κήποι του Σιδηροδρομικού Σταθμού –ο οποίος, σημειωτέον, θεωρείται ένας από τους ομορφότερους σε ολόκληρη τη χώρα, κυρίως χάρη στα αιωνόβια πλατάνια που τον σκεπάζουν– δίνουν στην πόλη το έντονο πράσινο χρώμα της. Και τι να πει κανείς για το Κιουπρί, την τοποθεσία που φιλοξενεί το πέτρινο τοξωτό γεφύρι –εξ ου και το όνομά της, που στα τουρκικά σημαίνει γεφύρι– το οποίο πλαισιώνει τα γαλάζια νερά στα οποία κολυμπούν χαριτωμένες πάπιες, στο σημείο απ’ όπου εικάζεται ότι περνούσε η Εγνατία Οδός; Σκηνικό βγαλμένο από τα όνειρα του πιο παθιασμένου φωτογράφου τοπίων.

Πέραν όλων των άλλων, η Έδεσσα αποτελεί και τον παράδεισο των φανατικών οπαδών της πεζοπορίας, με τα πολυάριθμα μονοπάτια της, που περνούν μέσα από καταπράσινα δάση για να καταλήξουν σε σημεία ιδιαίτερου ενδιαφέροντος –όπως η διαδρομή από το Πάρκο Καταρρακτών στην Αρχαία Πόλη, που ήδη αναφέραμε. Ένα από αυτά οδηγεί από το Περίπτερο Φυσιολοατρικού Ομίλου Έδεσσα, δίπλα στο καταπράσινο δάσος της Γαβαλιώτισσας, στην περιοχή που είναι γνωστή με το όνομα 606, από το υψόμετρο του λόφου που τη φιλοξενεί, και η οποία προσφέρει απαράμιλλη πανοραμική θέα της πόλης και της γύρω περιοχής.

Επιστρέφοντας, θα έχετε την ευκαιρία να θαυμάσετε τα ερείπια του βυζαντινού κάστρου, στη διαδρομή που περνά από τις παρυφές του δάσους της Γαβαλιώτισσας. Εναλλακτικά, αφήνοντας το αυτοκίνητο στο περίπτερο του ΦΟΕ θα περιπλανηθείτε στα Χίλια Πεύκα, στην περιοχή που αναδάσωσαν οι Πρόσκοποι το 1939 –το αποτέλεσμα της οποίας θα σας εμπνεύσει, αν αμφιβάλλατε για την αποτελεσματικότητα των αναδασώσεων που συζητούνται τελευταία. Trekking, hiking και mountain bike είναι μερικές ακόμη από τις δραστηριότητες που οργανώνονται στις τρεις αυτές περιοχές.

Τοπίο που ξεπερνά κάθε φαντασία νούμερο τρία: λίγο έξω από την Έδεσσα, σε απόσταση έξι χιλιομέτρων, ο υδροβιότοπος Άγρα – Βρυττών – Νησίου αποτελεί, μαζί με τη Βεγορίτιδα και κάποιες πηγές του Βόρα, το σημείο απ’ όπου ξεκινούν τα νερά που δίνουν στην πόλη το μαγικό της ήχο. Ένα τοπίο απαράμιλλης φυσικής ομορφιάς, όπου η ησυχία σε συνδυασμό με τα σχεδόν ακίνητα νερά της λίμνης, τόσο γαλήνια που μοιάζουν ψεύτικα, σε κάνει να χάνεις κάθε αίσθηση του χρόνου. Διακόσια πενήντα διαφορετικά είδη πτηνών έχουν για σπίτι τους αυτό το μαγεμένο τόπο –κι εμείς τα ζηλεύουμε– ενώ τα τρία πανέμορφα χωριά από τα οποία η λίμνη δανείζεται το όνομά της επεκτείνουν ακόμα περισσότερο το χρόνο παραμονής μας στις όχθες της.

Όταν ο καιρός το επιτρέπει, στη λίμνη διοργανώνονται βαρκάδες και παρατήρηση πουλιών με ειδικευμένους οδηγούς. Ζητήστε πληροφορίες –για αυτές και άλλες οργανωμένες περιηγήσεις, δραστηριότητες, διαδρομές και προτάσεις διαμονής στην Έδεσσα και τη γύρω περιοχή– στο Τουριστικό Γραφείο Πληροφοριών, στο Πάρκο Καταρρακτών (τηλ.: 23810 20300, ώρες λειτουργίας καθημερινά 10.00-20.00), στο οποίο αξίζει ειδική μνεία για την άρτια εξυπηρέτηση και την εξαιρετική οργάνωση που θα έπρεπε να αποτελεί υπόδειγμα για κάθε δήμο, κοινότητα, περιφέρεια, αναπτυξιακή επιχείρηση της χώρας –και για κάθε παρόρμηση διαμαρτυρίας σχετικά με την περιορισμένη προβολή του τόπου. Μετά από τέτοια πρωτοβουλία, προφανώς δε διαμαρτύρεσαι –κάθεσαι ήσυχα μπροστά στον υπολογιστή σου και γράφεις μερικές γραμμές σαν αυτές, ελπίζοντας ότι θα συμβάλλεις έστω και ελάχιστα στην προβολή ενός τόπου που το αξίζει.

Διαμονή

Πληθώρα επιλογών διαμονής για κάθε γούστο και budget, τόσο στην Έδεσσα όσο και στη γύρω περιοχή, προσφέρουν το ιδανικό καταφύγιο μετά από ατελείωτες ώρες περιηγήσεων σε μοναδικά τοπία.

Δύο από τις καλύτερες επιλογές διαμονής είναι οι παραδοσιακοί ξενώνες Χαγιάτι (τηλ.: 23810 51500) και Βαρόσι (τηλ.: 23810 21865) στην παραδοσιακή συνοικία της Έδεσσας. Και οι δύο προσφέρουν αυθεντική φιλοξενία σε ένα περιβάλλον που αποπνέει θαλπωρή και παράδοση, συνδυασμένη με όλες τις σύγχρονες παροχές και ανέσεις, και πρωινό με σπιτικές γεύσεις παρασκευασμένες με αγνά τοπικά προϊόντα. Οι τιμές ξεκινούν από 70 ευρώ για το δίκλινο δωμάτιο με πρωινό.

Πολλές είναι και οι οικονομικότερες επιλογές διαμονής, στο κέντρο της πόλης, το οποίο φιλοξενεί αρκετά ξενοδοχεία –πρόσφατα ανακαινισμένα στην πλειοψηφία τους– οι τιμές των οποίων ξεκινούν από 35 και φτάνουν μέχρι 60 ευρώ. Αναλυτικό κατάλογο όλων των καταλυμάτων της πόλης θα βρείτε στο επίσημο site.

Φαγητό και διασκέδαση

Εξαιρετική παραδοσιακή κουζίνα, με έμφαση στα καλοψημένα κρέατα, θα δοκιμάσετε στο Σταθμό (τηλ.: 23810 21110) στο ταβερνάκι δίπλα στο σιδηροδρομικό σταθμό που χαίρει της καλύτερης, ίσως, υπόληψης στην πόλη. Δοκιμάστε οπωσδήποτε μπουγιουρντί, φέτα, ντομάτα και καυτερή πιπεριά ψημένα στο πήλινο και θυμηθείτε στο τέλος –ή και στην αρχή, γιατί όχι;– το απλά ανυπέρβλητο, βαρελίσιο κόκκινο ημίγλυκο κρασί. Τιμές περισσότερο από λογικές, στα 15 ευρώ μάξιμουμ το άτομο.

Μία ακόμη εξαιρετική πρόταση είναι η ταβέρνα Λίμνη (περιοχή Αγίου Γεωργίου, Βρυττά, τηλ.: 6976016923) ακριβώς δίπλα στη λίμνη Άγρα – Βρυττών – Νησίου. Πιάστε θέση δίπλα στις γιγάντιες τζαμαρίες για να αγναντεύετε το μαγικό τοπίο του βιότοπου πριν, μετά και κατά τη διάρκεια του φαγητού, και παραγγείλτε Βρυτιώτικο κουκουλωτό, ένα πολύ ιδιαίτερο χοιρινό με πιπεριές, μπουγιουρντί –ξανά– και ολόφρεσκες πέστροφες από τη δεξαμενή της πίσω αυλής. Κι εδώ εξαιρετικό το ημίγλυκο κόκκινο, τιμές επίσης στα 15 ευρώ το άτομο.

Για τη νυχτερινή σας διασκέδαση, η Έδεσσα προσφέρει πληθώρα επιλογών, που υπόσχονται να σας κρατήσουν ξύπνιους μέχρι τις πρώτες, ενίοτε και τις… δεύτερες, πρωινές ώρες. Ξεχωρίσαμε το De Oro, για mainstream ακούσματα σε stylish περιβάλλον, και το One στο Κανναβουργείο για clubbing μέχρι πρωίας.