20 βιβλία που πρέπει να διαβάσετε (ή και όχι)
Από τη Λολίτα και τον Μικρό Πρίγκιπα ως τα Σταφύλια της Οργής και το Πόλεμος και Ειρήνη, είκοσι λογοτεχνικά αριστουργήματα που αξίζουν τουλάχιστον μία ευκαιρία.
της Ηρώς Κουνάδη
Παραπάνω από μισό δισεκατομμύριο λίστες με βιβλία που «πρέπει» να έχετε διαβάσει κυκλοφορούν στους διαδρόμους του διαδικτύου. Άλλες τόσες είναι και οι λίστες με τα ταξίδια που πρέπει να έχετε κάνει, τις ταινίες που πρέπει να έχετε δει, τα άλμπουμ που πρέπει να έχετε ακούσει και πάει λέγοντας. Όσο επιτακτικό και αν ακούγεται αυτό το «πρέπει», στην πραγματικότητα κανείς δεν σας εγγυάται ότι τα συγκεκριμένα βιβλία θα σας αρέσουν/ θα σας διασκεδάσουν/ θα σας κάνουν καλύτερο άνθρωπο ή, έστω, θα έχουν κάτι να σας πουν. Πολλές από αυτές τις λίστες φτιάχτηκαν πριν από πολλά πολλά χρόνια, από ανθρώπους μιας άλλης γενιάς στην οποία διαφορετικοί συγγραφείς είχαν να πουν διαφορετικά πράγματα.
Όπως λέγαμε και πριν από έναν περίπου χρόνο (τότε που πολλοί από εσάς σπεύσατε να διαφωνήσετε, πράγμα που απολαύσαμε όσο και το να σπεύδατε να συμφωνήσετε) δεν άλλαξε η ζωή μας όταν διαβάσαμε τις Μεγάλες Προσδοκίες του Ντίκενς. Κάποιου άλλου, όμως, ίσως να άλλαξε. Ακριβώς επειδή όλη αυτή η συζήτηση είναι εντελώς υποκειμενική –όπως και κάθε άλλο πράγμα στη ζωή– συγκεντρώνουμε εδώ τα είκοσι βιβλία στα οποία αξίζει να δώσετε μια ευκαιρία, μαζί με είκοσι (περίπου) λέξεις για το καθένα. Μπορεί να σας αλλάξουν την κοσμοθεωρία, μπορεί να βαρεθείτε και να τα παρατήσετε στη μέση, μπορεί να τα μισήσετε και να έχετε ένα ενδιαφέρον θέμα για να ωρύεστε σε αντίστοιχες συζητήσεις. Δεν θα ξέρετε ποτέ αν δε δοκιμάσετε.
Ο Φύλακας στη Σίκαλη, JD Salinger: Ένας έφηβος που αδυνατεί να συμβιβαστεί με τον κόσμο γύρω του το σκάει από το σπίτι και η Αμερική του ’50 ζωντανεύει μέσα από τις σελίδες της περιπέτειάς του.
Πόλεμος και Ειρήνη, Λέων Τολστόι: Ένα έπος 1.225 σελίδων που βλέπει μέσα από τα μάτια πέντε αριστοκρατικών οικογενειών της Ρωσίας την γαλλική εισβολή και την επιρροή της στην τσαρική Ρωσία.
1984, George Orwell: Ο μεγάλος αδερφός σε παρακολουθεί. Κι εσένα και τον Γουίνστον Σμιθ, που ζει στον εφιαλτικό κόσμο της Ωκεανίας, μιας χώρας υπό ανατριχιαστικά απολυταρχικό καθεστώς, και σε συνεχή πόλεμο με δύο άλλες υπερδυνάμεις. Ένα μελλοντολογικό αριστούργημα γεμάτο (πάντα επίκαιρες) πολιτικές αναφορές.
Έρωτας στα χρόνια της χολέρας, Gabriel Garcia Marquez: Δυο νέα παιδιά ερωτεύονται, ο πατέρας της νεαρής όμως έχει αντιρρήσεις που τους χωρίζουν. Θα ξαναβρεθούν 51 χρόνια, 9 μήνες και 4 ημέρες αργότερα, έχοντας ζήσει δυο ζωές υπό τη δαμόκλειο σπάθη της χολέρας –και του άσβεστου έρωτά τους. Ο σπουδαίος μετρ της λογοτεχνίας στα καλύτερά του.
Ο Άρχοντας των Δαχτυλιδιών, JRR Tolkien: Δεν μας ενδιαφέρει το ότι έχετε δει τις ταινίες. Ούτε το ότι θεωρείτε πως ένα βιβλίο φαντασίας δεν έχει θέση ανάμεσα σε λογοτεχνικά αριστουργήματα. Το σύμπαν του Τόλκιν είναι μια ολόκληρη μυθολογία μόνο του, η ιστορία του επική και οι συμβολισμοί του παραπάνω από σπουδαίοι.
Ανεμοδαρμένα Ύψη, Emily Bronte: Ο απόλυτος (και πιο πολυδιασκευασμένος) έρωτας δεν είναι ρομαντικός, ούτε τρυφερός, ούτε αγνός. Είναι άγριος, εγωιστικός και καταστροφικός. Κάποιος έπρεπε να το πει επιτέλους αυτό. Το είπε, εξαιρετικά, η Έμιλυ Μπροντέ.
Όταν σκοτώνουν τα κοτσύφια, Harper Lee: Ο αμερικανικός Νότος της δεκαετίας του ’30… παραλογίζεται με τις φυλετικές και κοινωνικές διακρίσεις, και δύο παιδιά παρακολουθούν τον δικηγόρο μπαμπά τους να αγωνίζεται για να υπερασπιστεί (άκουσον, άκουσον) έναν μαύρο.
Έγκλημα και Τιμωρία, Fyodor Dostoyevsky: Ένας φοιτητής, ο Ρασκόλνικωφ, που έγινε δολοφόνος διαμαρτυρόμενος για την κοινωνική αδικία και καταγγέλλοντάς την, προβληματίζεται για το αν είναι εγκληματίας ο ίδιος, ή εγκληματική η κοινωνία στην οποία ζει. Δυο αιώνες αργότερα, ο Ντοστογιέφσκι εξακολουθεί να αλλάζει τον κόσμο.
Ιστορία Δύο Πόλεων, Charles Dickens: Δύο πόλεις, το Λονδίνο και το Παρίσι, και πολλοί διαφορετικοί πρωταγωνιστές στιγματισμένοι από ένοχα οικογενειακά μυστικά και άδικες κατηγορίες κατασκοπία και προδοσίας. Μια ιστορία 522 σελίδων που ξεκινά με την εμβληματική φράση «ήταν οι καλύτερες εποχές, ήταν οι χειρότερες εποχές» και εκτυλίσσεται στο σκοτεινό σκηνικό του 18ου αιώνα (από το 1775 μέχρι το 1793, για να είμαστε ακριβείς).
Ο Άρχοντας των Μυγών, William Golding: Μια παρέα παιδιών είναι οι μοναδικοί επιζήσαντες ενός αεροπορικού ατυχήματος σε ένα ερημονήσι. Στην προσπάθεια να οργανώσουν την ζωή τους εκεί και να επιβιώσουν, θα επαναλάβουν τα λάθη των ενηλίκων που κατακρίνουν.
Λολίτα, Vladimir Nabokov: Το αγαπημένο ίσως βιβλίο των λογοκριτών του πλανήτη, μιλά για τον έρωτα ενός μεσήλικα για μία δωδεκάχρονη. Πριν βιαστείτε να φωνάξετε «στην πυρά», ρίξτε του μια ματιά.
Μόμπι Ντικ, Herman Melville: Του χαρίσαμε μια θέση στη λίστα με τα αριστουργήματα που δεν χρειάζεται να διαβάσετε, σας εξοργίσαμε, οπότε επανερχόμαστε. Ο πλοίαρχος Αχάμπ και το πολυεθνικό του πλήρωμα αναζητούν μια φάλαινα την οποία ο καπετάνιος θέλει να εκδικηθεί για τη ζημιά που του προκάλεσε, σε ένα θαλασσινό έπος 926 σελίδων.
Ο Μικρός Πρίγκιπας, Antoine De Saint-Exupery: Επανεκδόσεις επί επανεκδόσεων και διασκευές επί διασκευών κάνουν το τρυφερό και γεμάτο συμβολισμούς «παραμύθι για μεγάλους» που έγραψε ένας πιλότος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου το πιθανότερο να έχετε ήδη διαβάσει από αυτήν εδώ τη λίστα.
Οι Άθλιοι, Victor Hugo: Και πάλι, δε μας νοιάζει πόσες εκδοχές της έχετε δει στη μεγάλη (ή και τη μικρή) οθόνη. Η ιστορία του Γιάννη Αγιάννη και του Ιαβέρη που τον κυνηγά όλη του τη ζωή επειδή έκλεψε ένα καρβέλι ψωμί είναι πολύ πιο συγκλονιστική στο χαρτί.
Δράκουλας, Bram Stoker: Ο συγγραφέας του έργου που ενέπνευσε μια ολόκληρη βιομηχανία-χρυσωρυχείο ιστοριών με βαμπίρ πέθανε φτωχός και άσημος, πεπεισμένος ότι είχε αποτύχει. Κάντε του τη χάρη και διαβάστε το αριστούργημα που έγραψε –θα πετάξετε όλες τις πανάκριβες απομιμήσεις του από το παράθυρο την επόμενη μέρα.
Στο Δρόμο, Jack Kerouac: Η γενιά των beatnicks τα βάζει με το μεταπολεμικό αμερικανικό όνειρο παίρνοντας τις (μεγάλες) αποστάσεις της από τον καθωσπρεπισμό της αστικής τάξης, τις κατεστημένες της εξουσίες και αξίες. Το road trip και η Αμερική του ’50 στα καλύτερά τους.
Οι περιπέτειες του Σέρλοκ Χολμς, Sir Arthur Conan Doyle: Χρειάζεστε συστάσεις; Δε νομίζουμε. Ο Σέρλοκ Χολμς είναι ένας από τους πιο ενδιαφέροντες (αντι)ήρωες της παγκόσμιας λογοτεχνίας και αν νομίζετε ότι οι ιστορίες του είναι ελαφριές γι’ αυτήν εδώ τη λίστα, μάλλον κάνετε λάθος.
Τα σταφύλια της οργής, John Steinbeck: Μία δραματική περιγραφή της ζωής των φτωχών αγροτών της Αμερικής την εποχή της κρίσης του 1929. Διαβάζεται δύσκολα, αλλά είναι υπόδειγμα ρεαλιστικού μυθιστορήματος, και γι’ αυτό αξίζει μια ευκαιρία.
Ρεβέκκα, Daphne Du Maurier: Ωραίο θα ήταν να μην έχετε δει την ομώνυμη ταινία του μετρ Άλφρεντ Χίτσκοκ, για να μην ξέρετε τι γίνεται στο τέλος. Όπως και να ‘χει, όμως, η Ρεβέκκα είναι ένα από τα πιο υποβλητικά ψυχολογικά θρίλερ που τυπώθηκαν ποτέ –κι αν μας επιτρέπετε την ιεροσυλία, θα τολμήσουμε να πούμε ότι το βιβλίο είναι και λίγο πιο τρομαχτικό από την ταινία.
Θαυμαστός καινούριος κόσμος, Aldous Huxley: Στο Παγκόσμιο Κράτος, οι άνθρωποι αναπαράγονται τεχνητά σε κρατικά κέντρα και μεγαλώνουν μέσα σε φιάλες. Χωρίζονται από τη στιγμή της γονιμοποίησης σε τάξεις. Τα ωάρια που ανήκουν στις τρεις κατώτερες τάξεις κλωνοποιούνται δημιουργώντας φουρνιές ομοιόμορφων ανθρώπων, που θα χρησιμοποιηθούν ως εργάτες σε εργοστάσια. Τον τυποποιημένο αυτόν κόσμο αναστατώνει ο Τζον, νεαρός που γεννήθηκε σε "καταυλισμό αγρίων" και μεγάλωσε διαβάζοντας Σαίξπηρ –απαγορευμένο στο Παγκόσμιο Κράτος επειδή «διεγείρει τα πάθη».
(*) Κάντε κλικ εδώ για να δείτε την αντίστοιχη λίστα με τα 100 καλύτερα ελληνικά βιβλία
Παραπάνω από μισό δισεκατομμύριο λίστες με βιβλία που «πρέπει» να έχετε διαβάσει κυκλοφορούν στους διαδρόμους του διαδικτύου. Άλλες τόσες είναι και οι λίστες με τα ταξίδια που πρέπει να έχετε κάνει, τις ταινίες που πρέπει να έχετε δει, τα άλμπουμ που πρέπει να έχετε ακούσει και πάει λέγοντας. Όσο επιτακτικό και αν ακούγεται αυτό το «πρέπει», στην πραγματικότητα κανείς δεν σας εγγυάται ότι τα συγκεκριμένα βιβλία θα σας αρέσουν/ θα σας διασκεδάσουν/ θα σας κάνουν καλύτερο άνθρωπο ή, έστω, θα έχουν κάτι να σας πουν. Πολλές από αυτές τις λίστες φτιάχτηκαν πριν από πολλά πολλά χρόνια, από ανθρώπους μιας άλλης γενιάς στην οποία διαφορετικοί συγγραφείς είχαν να πουν διαφορετικά πράγματα.
Όπως λέγαμε και πριν από έναν περίπου χρόνο (τότε που πολλοί από εσάς σπεύσατε να διαφωνήσετε, πράγμα που απολαύσαμε όσο και το να σπεύδατε να συμφωνήσετε) δεν άλλαξε η ζωή μας όταν διαβάσαμε τις Μεγάλες Προσδοκίες του Ντίκενς. Κάποιου άλλου, όμως, ίσως να άλλαξε. Ακριβώς επειδή όλη αυτή η συζήτηση είναι εντελώς υποκειμενική –όπως και κάθε άλλο πράγμα στη ζωή– συγκεντρώνουμε εδώ τα είκοσι βιβλία στα οποία αξίζει να δώσετε μια ευκαιρία, μαζί με είκοσι (περίπου) λέξεις για το καθένα. Μπορεί να σας αλλάξουν την κοσμοθεωρία, μπορεί να βαρεθείτε και να τα παρατήσετε στη μέση, μπορεί να τα μισήσετε και να έχετε ένα ενδιαφέρον θέμα για να ωρύεστε σε αντίστοιχες συζητήσεις. Δεν θα ξέρετε ποτέ αν δε δοκιμάσετε.
Ο Φύλακας στη Σίκαλη, JD Salinger: Ένας έφηβος που αδυνατεί να συμβιβαστεί με τον κόσμο γύρω του το σκάει από το σπίτι και η Αμερική του ’50 ζωντανεύει μέσα από τις σελίδες της περιπέτειάς του.
Πόλεμος και Ειρήνη, Λέων Τολστόι: Ένα έπος 1.225 σελίδων που βλέπει μέσα από τα μάτια πέντε αριστοκρατικών οικογενειών της Ρωσίας την γαλλική εισβολή και την επιρροή της στην τσαρική Ρωσία.
1984, George Orwell: Ο μεγάλος αδερφός σε παρακολουθεί. Κι εσένα και τον Γουίνστον Σμιθ, που ζει στον εφιαλτικό κόσμο της Ωκεανίας, μιας χώρας υπό ανατριχιαστικά απολυταρχικό καθεστώς, και σε συνεχή πόλεμο με δύο άλλες υπερδυνάμεις. Ένα μελλοντολογικό αριστούργημα γεμάτο (πάντα επίκαιρες) πολιτικές αναφορές.
Έρωτας στα χρόνια της χολέρας, Gabriel Garcia Marquez: Δυο νέα παιδιά ερωτεύονται, ο πατέρας της νεαρής όμως έχει αντιρρήσεις που τους χωρίζουν. Θα ξαναβρεθούν 51 χρόνια, 9 μήνες και 4 ημέρες αργότερα, έχοντας ζήσει δυο ζωές υπό τη δαμόκλειο σπάθη της χολέρας –και του άσβεστου έρωτά τους. Ο σπουδαίος μετρ της λογοτεχνίας στα καλύτερά του.
Ο Άρχοντας των Δαχτυλιδιών, JRR Tolkien: Δεν μας ενδιαφέρει το ότι έχετε δει τις ταινίες. Ούτε το ότι θεωρείτε πως ένα βιβλίο φαντασίας δεν έχει θέση ανάμεσα σε λογοτεχνικά αριστουργήματα. Το σύμπαν του Τόλκιν είναι μια ολόκληρη μυθολογία μόνο του, η ιστορία του επική και οι συμβολισμοί του παραπάνω από σπουδαίοι.
Ανεμοδαρμένα Ύψη, Emily Bronte: Ο απόλυτος (και πιο πολυδιασκευασμένος) έρωτας δεν είναι ρομαντικός, ούτε τρυφερός, ούτε αγνός. Είναι άγριος, εγωιστικός και καταστροφικός. Κάποιος έπρεπε να το πει επιτέλους αυτό. Το είπε, εξαιρετικά, η Έμιλυ Μπροντέ.
Όταν σκοτώνουν τα κοτσύφια, Harper Lee: Ο αμερικανικός Νότος της δεκαετίας του ’30… παραλογίζεται με τις φυλετικές και κοινωνικές διακρίσεις, και δύο παιδιά παρακολουθούν τον δικηγόρο μπαμπά τους να αγωνίζεται για να υπερασπιστεί (άκουσον, άκουσον) έναν μαύρο.
Έγκλημα και Τιμωρία, Fyodor Dostoyevsky: Ένας φοιτητής, ο Ρασκόλνικωφ, που έγινε δολοφόνος διαμαρτυρόμενος για την κοινωνική αδικία και καταγγέλλοντάς την, προβληματίζεται για το αν είναι εγκληματίας ο ίδιος, ή εγκληματική η κοινωνία στην οποία ζει. Δυο αιώνες αργότερα, ο Ντοστογιέφσκι εξακολουθεί να αλλάζει τον κόσμο.
Ιστορία Δύο Πόλεων, Charles Dickens: Δύο πόλεις, το Λονδίνο και το Παρίσι, και πολλοί διαφορετικοί πρωταγωνιστές στιγματισμένοι από ένοχα οικογενειακά μυστικά και άδικες κατηγορίες κατασκοπία και προδοσίας. Μια ιστορία 522 σελίδων που ξεκινά με την εμβληματική φράση «ήταν οι καλύτερες εποχές, ήταν οι χειρότερες εποχές» και εκτυλίσσεται στο σκοτεινό σκηνικό του 18ου αιώνα (από το 1775 μέχρι το 1793, για να είμαστε ακριβείς).
Ο Άρχοντας των Μυγών, William Golding: Μια παρέα παιδιών είναι οι μοναδικοί επιζήσαντες ενός αεροπορικού ατυχήματος σε ένα ερημονήσι. Στην προσπάθεια να οργανώσουν την ζωή τους εκεί και να επιβιώσουν, θα επαναλάβουν τα λάθη των ενηλίκων που κατακρίνουν.
Λολίτα, Vladimir Nabokov: Το αγαπημένο ίσως βιβλίο των λογοκριτών του πλανήτη, μιλά για τον έρωτα ενός μεσήλικα για μία δωδεκάχρονη. Πριν βιαστείτε να φωνάξετε «στην πυρά», ρίξτε του μια ματιά.
Μόμπι Ντικ, Herman Melville: Του χαρίσαμε μια θέση στη λίστα με τα αριστουργήματα που δεν χρειάζεται να διαβάσετε, σας εξοργίσαμε, οπότε επανερχόμαστε. Ο πλοίαρχος Αχάμπ και το πολυεθνικό του πλήρωμα αναζητούν μια φάλαινα την οποία ο καπετάνιος θέλει να εκδικηθεί για τη ζημιά που του προκάλεσε, σε ένα θαλασσινό έπος 926 σελίδων.
Ο Μικρός Πρίγκιπας, Antoine De Saint-Exupery: Επανεκδόσεις επί επανεκδόσεων και διασκευές επί διασκευών κάνουν το τρυφερό και γεμάτο συμβολισμούς «παραμύθι για μεγάλους» που έγραψε ένας πιλότος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου το πιθανότερο να έχετε ήδη διαβάσει από αυτήν εδώ τη λίστα.
Οι Άθλιοι, Victor Hugo: Και πάλι, δε μας νοιάζει πόσες εκδοχές της έχετε δει στη μεγάλη (ή και τη μικρή) οθόνη. Η ιστορία του Γιάννη Αγιάννη και του Ιαβέρη που τον κυνηγά όλη του τη ζωή επειδή έκλεψε ένα καρβέλι ψωμί είναι πολύ πιο συγκλονιστική στο χαρτί.
Δράκουλας, Bram Stoker: Ο συγγραφέας του έργου που ενέπνευσε μια ολόκληρη βιομηχανία-χρυσωρυχείο ιστοριών με βαμπίρ πέθανε φτωχός και άσημος, πεπεισμένος ότι είχε αποτύχει. Κάντε του τη χάρη και διαβάστε το αριστούργημα που έγραψε –θα πετάξετε όλες τις πανάκριβες απομιμήσεις του από το παράθυρο την επόμενη μέρα.
Στο Δρόμο, Jack Kerouac: Η γενιά των beatnicks τα βάζει με το μεταπολεμικό αμερικανικό όνειρο παίρνοντας τις (μεγάλες) αποστάσεις της από τον καθωσπρεπισμό της αστικής τάξης, τις κατεστημένες της εξουσίες και αξίες. Το road trip και η Αμερική του ’50 στα καλύτερά τους.
Οι περιπέτειες του Σέρλοκ Χολμς, Sir Arthur Conan Doyle: Χρειάζεστε συστάσεις; Δε νομίζουμε. Ο Σέρλοκ Χολμς είναι ένας από τους πιο ενδιαφέροντες (αντι)ήρωες της παγκόσμιας λογοτεχνίας και αν νομίζετε ότι οι ιστορίες του είναι ελαφριές γι’ αυτήν εδώ τη λίστα, μάλλον κάνετε λάθος.
Τα σταφύλια της οργής, John Steinbeck: Μία δραματική περιγραφή της ζωής των φτωχών αγροτών της Αμερικής την εποχή της κρίσης του 1929. Διαβάζεται δύσκολα, αλλά είναι υπόδειγμα ρεαλιστικού μυθιστορήματος, και γι’ αυτό αξίζει μια ευκαιρία.
Ρεβέκκα, Daphne Du Maurier: Ωραίο θα ήταν να μην έχετε δει την ομώνυμη ταινία του μετρ Άλφρεντ Χίτσκοκ, για να μην ξέρετε τι γίνεται στο τέλος. Όπως και να ‘χει, όμως, η Ρεβέκκα είναι ένα από τα πιο υποβλητικά ψυχολογικά θρίλερ που τυπώθηκαν ποτέ –κι αν μας επιτρέπετε την ιεροσυλία, θα τολμήσουμε να πούμε ότι το βιβλίο είναι και λίγο πιο τρομαχτικό από την ταινία.
Θαυμαστός καινούριος κόσμος, Aldous Huxley: Στο Παγκόσμιο Κράτος, οι άνθρωποι αναπαράγονται τεχνητά σε κρατικά κέντρα και μεγαλώνουν μέσα σε φιάλες. Χωρίζονται από τη στιγμή της γονιμοποίησης σε τάξεις. Τα ωάρια που ανήκουν στις τρεις κατώτερες τάξεις κλωνοποιούνται δημιουργώντας φουρνιές ομοιόμορφων ανθρώπων, που θα χρησιμοποιηθούν ως εργάτες σε εργοστάσια. Τον τυποποιημένο αυτόν κόσμο αναστατώνει ο Τζον, νεαρός που γεννήθηκε σε "καταυλισμό αγρίων" και μεγάλωσε διαβάζοντας Σαίξπηρ –απαγορευμένο στο Παγκόσμιο Κράτος επειδή «διεγείρει τα πάθη».
(*) Κάντε κλικ εδώ για να δείτε την αντίστοιχη λίστα με τα 100 καλύτερα ελληνικά βιβλία
