Εκδοτικά blockbusters: Από τον Ντίκενς στο 50 Shades

της Ηρώς Κουνάδη

Στην εποχή του web 2.0, των social media και των e-readers, το marketing ενός βιβλίου είναι πολύ μεγάλο πράγμα. Πάρτε για παράδειγμα το 50 shades of grey. Μπορεί να μην έχετε διαβάσει εξονυχιστικά τις (ομολογουμένως απολαυστικές) εκτενέστατες κριτικές που το καταθάβουν, μπορεί να μην είστε ακριβώς βέβαιοι για το ποιο είναι το θέμα του βιβλίου. Αποκλείεται, όμως, να μην έχετε ακούσει ότι πρόκειται για το «μεγαλύτερο εκδοτικό φαινόμενο όλων των εποχών», για το βιβλίο που ξεπέρασε σε πωλήσεις τον Κώδικα Ντα Βίντσι (σοκ), τον Αλχημιστή (δέος) και την Βίβλο μαζί (αυτό δεν έχουν τολμήσει ακόμα να το πουν, αλλά κοντός ψαλμός –το πιάσατε το λογοπαίγνιο).

Όταν, πριν από μια δεκαετία περίπου, είχε κυκλοφορήσει το άλλο «μεγαλύτερο εκδοτικό φαινόμενο όλων των εποχών», ο Κώδικας Ντα Βίντσι, η αφίσα του στόλιζε τις μισές στάσεις λεωφορείου της Αθήνας. Δεν έδειχνε τίποτα άλλο παρά το εξώφυλλό του, δηλαδή τη Μόνα Λίζα. Δεν έγραφε τίποτα άλλο παρά μόνο «Ο Κώδικας Ντα βίντσι». Δεν χρειαζόταν να σου εξηγήσει ότι αναφερόταν στο «μεγαλύτερο εκδοτικό φαινόμενο όλων των εποχών», γιατί απλούστατα αποκλείεται να μην το είχες ακούσει.

Τόσο ο Κώδικας Ντα Βίντσι τότε, όσο και το 50 Shades of Grey τώρα, έγιναν όντως εκδοτικά φαινόμενα –οι πωλήσεις τους εκτοξεύτηκαν σχεδόν εν μία νυκτί, και μάλιστα την πρώτη που στοιβάχτηκαν στα ράφια των βιβλιοπωλείων. Τι, όμως, ορίζουμε ως εκδοτικό φαινόμενο, σε μια εποχή που η δημοτικότητα του βιβλίου χάνει έδαφος; Με τις πωλήσεις ποιων προκατόχων τους συγκρίνονται τα blockbusters της ελαφριάς λογοτεχνίας, προτού χαρακτηριστούν «εκδοτικά φαινόμενα»; Και ποια είναι στην πραγματικότητα τα εκδοτικά blockbusters όλων των εποχών;



Δείξε μου τη χώρα σου, να σου πω πόσα θα πουλήσεις

Μια αναζήτηση στο Google για τα best sellers όλων των εποχών, επιστρέφει εκατομμύρια αποτελέσματα, και χιλιάδες λίστες που περιλαμβάνουν… τα πάντα, από την Βίβλο μέχρι (όντως) το 50 Shades of Grey. Προφανώς, οι απόψεις ποικίλλουν, αναλόγως ποιον ρωτάς. Σε αυτή τη λίστα του Guardian, για παράδειγμα, ο Κώδικας Ντα Βίντσι φιγουράρει στην κορυφή των εκατό πιο ευπώλητων βιβλίων όλων των εποχών, με την υπόλοιπη δεκάδα να συμπληρώνεται από τα άπαντα του Χάρι Πότερ και άλλον έναν Dan Brown.

Ο Άρχοντας των Δαχτυλιδιών βρίσκεται στην 70η θέση, με μόλις 967.000 πωλήσεις. Αντίθετα, στη λίστα της Wikipedia, το πόνημα του Τόλκιν εμφανίζεται στην τρίτη θέση της λίστας, με 150 εκατομμύρια πωλήσεις. Τι συμβαίνει; Απλούστατα, η λίστα του Guardian περιλαμβάνει μόνο τις πωλήσεις στην Μεγάλη Βρετανία, ενώ εκείνη της Wikipedia συγκεντρώνει τα παγκόσμια δεδομένα –δεν υπολογίζει, δηλαδή, τις πωλήσεις ενός συγκεκριμένου εκδοτικού οίκου, αλλά τις χιλιάδες εκδόσεις και μεταφράσεις του βιβλίου παγκοσμίως, από την πρώτη του έκδοση το 1954 μέχρι σήμερα.

Αντίστοιχα, στην πρώτη τριάδα αυτής εδώ της λίστας φιγουράρουν η Βίβλος, με περισσότερες από 2,5 δισεκατομμύρια πωλήσεις, το Κοράνι, με 800 εκατομμύρια, και τα Αποφθέγματα του Μάο –βιβλίο το οποίο ο δημιουργός της λίστας αναφέρει πως κάθε Κινέζος πολίτης ήταν υποχρεωμένος να διαθέτει. Είναι, λοιπόν, προφανές πως το τι εκλαμβάνουμε κάθε φορά ως best seller είναι μια συνάρτηση παραγόντων που έχουν να κάνουν και με τη χώρα και την γλώσσα στην οποία το βιβλίο πρωτο-εκδίδεται.



Τα best sellers της παγκόσμιας λογοτεχνίας

Ποια είναι, λοιπόν, τα πιο ευπώλητα λογοτεχνικά βιβλία όλων των εποχών, αν υπολογίσουμε τις συνολικές πωλήσεις τους σε όλο τον κόσμο; Θα εκπλαγείτε αν μάθετε ότι το μόνο σύγχρονο βιβλίο που φιγουράρει στην πρώτη δεκάδα είναι, όντως, ο Κώδικας Ντα Βίντσι; Ακολουθεί, στην δωδέκατη θέση, ο Αλχημιστής, ενώ ο Χάρι Πότερ βρίσκεται… καταποντισμένος στην 26η. Ιδού το παγκόσμιο top-10 πωλήσεων όλων των εποχών:

1. Παραμύθι Δύο Πόλεων: Το μεγαλύτερο από τα μυθιστορήματα του Charles Dickens, που ξεκινά με τις διάσημες φράσεις «ήταν οι καλύτερες εποχές, κι ήταν οι χειρότερες εποχές», εκδόθηκε για πρώτη φορά το 1859 στην Αγγλία. Έχει πουλήσει μέχρι σήμερα περισσότερα από 200 εκατομμύρια αντίτυπα.

2. Ο Μικρός Πρίγκηπας: Το αγαπημένο βιβλίο ακόμη και όσων δεν διαβάζουν βιβλία, η τρυφερή ιστορία του Antoine de Saint-Exupery, εκδόθηκε για πρώτη φορά το 1943 στη Γαλλία. Οι πωλήσεις του ξεπερνούν τα 200 εκατομμύρια αντίτυπα.

3. Ο Άρχοντας των Δαχτυλιδιών: Υποθέτουμε πως το περιμένατε. Το έπος του J. R. R. Tolkien, που πρωτο-εκδόθηκε το 1954 στην Αγγλία και δημιούργησε ένα ολόκληρο παράλληλο σύμπαν, με γλώσσες, λεξικά, μυθολογικά πλάσματα, συμβολισμούς και ταινίες, έφτασε να πουλήσει 150 εκατομμύρια αντίτυπα.

4. Το Χόμπιτ: Το prequel του Άρχοντα των Δαχτυλιδιών, που διηγείται την ιστορία του Μπίλμπο Μπάγκινς, κυκλοφόρησε για πρώτη φορά το 1937 και έχει πουλήσει μέχρι σήμερα 100 εκατομμύρια αντίτυπα.

5. Το Όνειρο του Κόκκινου Δωματίου: Ένα από τα τέσσερα κλασικά μυθιστορήματα της Κίνας, γραμμένο στα μέσα του 18ου αιώνα από τον Cao Xueqin. Εκδόθηκε για πρώτη φορά το 1791 (κυκλοφορούσε μέχρι τότε σε χειρόγραφες κόπιες) και πούλησε μέχρι σήμερα 100 εκατομμύρια αντίτυπα.

6. Δέκα Μικροί Νέγροι: Το βιβλίο μυστηρίου με τις περισσότερες πωλήσεις παγκοσμίως, και ταυτόχρονα μια από τις πιο γνωστές ιστορίες της Agatha Christie κυκλοφόρησε για πρώτη φορά το 1939 στην Αγγλία. Ο τίτλος του κάπου στην πορεία άλλαξε, καθότι θεωρήθηκε ρατσιστικός, και πλέον το βιβλίο είναι περισσότερο γνωστό παγκοσμίως ως And then there were none. Οι πωλήσεις του αγγίζουν τα 100 εκατομμύρια.

7. Το Λιοντάρι, η Μάγισσα και η Ντουλάπα: Το πρώτο βιβλίο του Χρονικού της Νάρνια (ήτοι, το πρώτο που εκδόθηκε, αν και στην ιστορία είναι το δεύτερο μετά τον Ανιψιό του Μάγου) του C. S. Lewis, εκδόθηκε για πρώτη φορά το 1950 στην Αγγλία, μεταφράστηκε σε 47 συνολικά γλώσσες και έφτασε τα 85 εκατομμύρια πωλήσεις.

8. She: Το μυθιστόρημα του Henry Rider Haggard, που θεωρείται ένας από τους πλέον κλασικούς τίτλους της λογοτεχνίας του φανταστικού, εκδόθηκε για πρώτη φορά το 1887 στην Αγγλία, μεταφράστηκε σε 44 γλώσσες και πούλησε 83 εκατομμύρια αντίτυπα.

9. Ο Κώδικας Ντα Βίντσι: Το «μεγαλύτερο εκδοτικό φαινόμενο όλων των εποχών» φιγουράρει στην ένατη θέση με τα best sellers όλων των εποχών, καταφέρνοντας να σώσει στο τσακ την φήμη που του χάρισε το καλό του marketing. Η συνωμοσιολογική περιπέτεια του Dan Brown εκδόθηκε για πρώτη φορά το 2003 ταυτόχρονα στην Αγγλία και τις ΗΠΑ, μεταφράστηκε σε 44 γλώσσες και πούλησε περισσότερα από 80 εκατομμύρια αντίτυπα.

10. Think and Grow Rich: Δεν θα υπήρχε ένα βιβλίο αυτό-βοήθειας μέσα στην λίστα με τα δέκα best sellers όλων των εποχών; Το Think and Grow Rich του Napoleon Hill είναι ένας από τους πρώτους εκπροσώπους του αμφιλεγόμενου είδους. Εκδόθηκε για πρώτη φορά το 1937 στις ΗΠΑ και πούλησε μέχρι σήμερα 70 εκατομμύρια αντίτυπα.