«Η κόκκινη Βία 1943-1946»: Ιστορία εκ δεξιών

του Δημήτρη Γλύστρα

Ο Θάνος Βερέμης προλογίζοντας λιτά το βιβλίο του Σάκη Μουμτζή «Η κόκκινη Βία 1943-1946», εγγράφει τον Μουμτζή στη σειρά «των αναθεωρητών της νέας ορθοδοξίας που κατασκεύασαν οι απολογητές της αριστεράς», δίπλα στον Στάθη Καλύβα και τον Νίκο Μαραντζίδη.

Εκεί κατά τη γνώμη μου βρίσκεται το πιο ενδιαφέρον σημείο του παραπάνω τίτλου που κυκλοφόρησε εδώ και λίγο καιρό από τις εκδόσεις Επίκεντρο.

Τα τελευταία χρόνια η ελληνική δεκαετία του 1940 είναι εξαιρετικά δημοφιλής στους ιστορικούς, αλλά και στο κοινό. Από τη δεκαετία του 1990 και μετά, όταν πιθανώς κρίθηκε ότι πλέον υπήρχε η αναγκαία απόσταση για να ξεκινήσει στα σοβαρά η ανάλυση των μαρτυριών και των τεκμηρίων για τον ελληνικό εμφύλιο, οι σχετικές ιστορικές εκδόσεις άρχισαν να αυξάνονται, ενώ την τελευταία τριετία πύκνωσαν σημαντικά.

Από το τέλος του 1940, η συντηρητική πλευρά των νικητών του εμφυλίου μονοπώλησε το προνόμιο της συγγραφής της ιστορίας για τέσσερις περίπου δεκαετίες, στις οποίες η αντίθετη άποψη δεν ήταν απλώς μη ευπρόσδεκτη αλλά και απαγορευμένη.

Η αναγνώριση της εθνικής αντίστασης από την πρώτη κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ δημιούργησε ένα νέο ρεύμα εκδόσεων, κυρίως αυτοβιογραφικών, στις οποίες παλαίμαχοι αριστεροί μαρτυρούσαν για τη ζωή τους στην παρανομία πότε εντός και πότε εκτός ελληνικών συνόρων, πότε εντός και πότε εκτός των ανά την Ελλάδα φυλακών και τόπων εξορίας. Η άρση των φραγμών για τη δημοσιοποίηση κάθε λογής τέτοιων πολιτικά απαγορευμένων μέχρι πρότινος πληροφοριών δημιούργησε με τη σειρά της μια ευμεγέθη σειρά επιστημονικών εκδόσεων.

Οι περισσότερες από αυτές τις σύγχρονες εκδόσεις ενσωμάτωσαν τις μοντέρνες και εσχάτως τις μεταμοντέρνες τάσεις της ελληνικής ιστοριογραφίας, ενώ οι περισσότεροι από τους συγγραφείς τους ανήκουν στον ευρύτερο χώρο της αριστεράς.

Η πιο πρόσφατη εκδοτική κινητικότητα για την δεκαετία του 1940 περιλαμβάνει και την εκ δεξιών σύγχρονη ιστοριογραφική προσέγγιση των γεγονότων εκείνων. Δεν πρόκειται απαραίτητα για συγγραφείς που ανήκουν ιδεολογικά στον χώρο της δεξιάς, αλλά για μελετητές- όχι απαραίτητα επιστήμονες ιστορικούς- που έκριναν ότι λείπει ο τεκμηριωμένος αντίλογος σε όσα προβάλει ως γεγονότα «η άλλη πλευρά». Μέσω της διαδικασίας αυτής συχνά πυκνά τα έργα των μοντέρνων αυτών ιστοριοδιφών ή ερμηνευτών δέχονται τα πυρά των ακαδημαϊκών ιστορικών, οι οποίοι εμφορούνται από ένα μίγμα ιδεολογικής απέχθειας και αντίρρησης ως προς την μη χρήση οποιασδήποτε χρηστής επιστημονικής μεθόδου.
|-Motto-|
Τι είναι όμως αυτές οι απόπειρες μιας άλλης ερμηνείας; Ιδεολογικός λεκές στο κέντημα της εξ αριστερών ιστορικής παραγωγής των τελευταίων δεκαετιών ή αφορμή για μια δημιουργική αναθεώρηση και- γιατί όχι;- μια νέα σύνθεση ακόμη πιο μακριά από τις εμπάθειες, ακόμη πιο ισορροπημένη, ακόμη πιο ορθολογική;

Το βιβλίο του Σάκη Μουμτζή «Η κόκκινη Βία 1943-1946» που κυκλοφόρησε πρόσφατα από τις εκδόσεις Επίκεντρο είναι γραμμένο από την πλευρά της δεξιάς και μάλιστα από έναν συγγραφέα χωρίς ιστορικές σπουδές. Όπως ξεκαθαρίζει ο ίδιος ο συγγραφέας στον πρόλογο, επιχειρεί μια ερμηνεία γνωστών ήδη πληροφοριών, χωρίς να περιλαμβάνει πρωτογενές ιστορικό υλικό στο έργο του.

Συχνά η γραφή εμφανίζει ομοιότητες με την μειλίχια προσέγγιση των ιστορικών συγγραμμάτων, ενώ σε άλλα σημεία του βιβλίου ο συγγραφέας μοιάζει περισσότερο με παθιασμένο αντικομμουνιστή που, αν και δεν γίνεται προσβλητικός, επιχειρεί πεισματικά να αντικρούσει όλα τα επιχειρήματα της άλλης πλευράς ένα προς ένα, αδικώντας τη σκέψη του.

Αντιγράφω από τη σελίδα 274:

«Το 1946 κανένας δείκτης ης οικονομίας δεν σηματοδοτούσε προαναγγελία επαναστατικής έκρηξης τόσο στα αστικά κέντρα, όσο και στην ύπαιθρο. Η επιλογή λοιπόν της ηγεσίας του ΚΚΕ για ένοπλη πάλη ήταν μια καθαρά πολιτική επιλογή χωρίς καμία οικονομική-κοινωνική βάση. Ήταν δηλαδή επιλογή πολέμου και όχι επανάστασης».

Βασική «αλήθεια» στην οποία η ερμηνεία του καταλήγει και την οποία στηρίζει μεθοδικά σε όλο το βιβλίο, είναι η υποτιθέμενη ευθύνη της αριστεράς για ένα μεγάλο-αν και όχι το μεγαλύτερο- μέρος της βίας που προηγήθηκε του εμφυλίου.

Η ίδια η τεκμηρίωση των όσων υποστηρίζει ο συγγραφέας είναι τις περισσότερες φορές δεμένη λογικά, ενώ αποφεύγονται οι αφορισμοί, χωρίς να μπορεί να λεχθεί το ίδιο και για τις «λογικές» εικασίες.

Το «Η Κόκκινη Βία 1943-1946- Η μνήμη και η λήθη της αριστεράς» είναι πιο πολύ ένα «ειδικό βιβλίο» και όχι ένα ανάγνωσμα για τον απλό αναγνώστη που ενδιαφέρεται να γνωρίζει κάποια πράγματα για την δεκαετία του 1940.