Η δεκαετία του 1940, ενώ έχει απασχολήσει την ελληνική βιβλιογραφία σε πολυάριθμες ιστορικές μελέτες, δεν έχει δώσει αντίστοιχα σημαντική λαβή στους λογοτέχνες. Όσο μάλιστα απομακρυνόμαστε από την εποχή εκείνη και λιγοστεύουν οι επιζώντες, τόσο η θεματική αυτή θα απασχολεί λιγότερο την τέχνη και περισσότερο την επιστήμη.
Το «μυθιστόρημα» Ανάπλους του Θανάση Βαλτινού δεν είναι ακριβώς αυτό που λέει και από αυτή την άποψη θα πρέπει ίσως να τοποθετηθεί ανάμεσα στις δύο αυτές κατηγορίες.
Είναι στην πραγματικότητα το περιεχόμενο μιας ενδιαφέρουσας και αρκετά λογοτεχνικής συνέντευξης που έδωσε ο ίδιος στην σπουδάστρια Κρύστα Στρατήγη, η οποία ήθελε μια συνέντευξη με τον δημιουργό για το διδακτορικό της.
Μέσα από τις απαντήσεις του συγγραφέα αναδεικνύεται η Ελλάδα της εποχής, αλλά και κάτι σημαντικότερο και ίσως αθέλητο: η τρυφερότητα ενός ανθρώπου που ανασκαλίζει την παιδική του ηλικία και τις αναμνήσεις του, όχι έχοντας αποφασίσει να δημοσιοποιήσει τα όσα εξομολογείται, αλλά με την «ασφάλεια» μιας προσωπικής συνομιλίας.
Το κείμενο της συνέντευξης παρατίθεται στο βιβλίο πιστά μεταγραμμένο και έχοντας υποστεί ελάχιστες διορθώσεις «όπου το απαιτούσε η ακρίβεια των πραγματολογικών δεδομένων», όπως αναφέρει στον πρόλογο ο ίδιος ο συγγραφέας.
Στο εσωτερικό του εξωφύλλου σημείωσα: «Ο Ανάπλους δεν είναι τα απομνημονεύματα του Θανάση Βαλτινού. Δεν είναι μια λογοτεχνική ματιά στην ιστορία. Δεν είναι ένα καθαρόαιμο καλλιτέχνημα. Είναι μια μεστή αναθύμηση θραυσμάτων μνήμης και μια απρόσμενη λογοτεχνική επίσκεψη ενός έμπειρου συγγραφέα στα παλιά».
Λίγο αργότερα θα μπορούσα να προσθέσω ότι είναι ακόμη και ένα «εργαλείο» αποκρυπτογράφησης της βιβλιογραφίας του ίδιου. Πρόσωπα και καταστάσεις που χρησίμευσαν ως πρωταγωνιστές ή ως σκηνικό σε μυθιστορήματα του συγγραφέα, εδώ αποκαλύπτουν την καταγωγή τους και τον μικρό ή μεγάλο ρόλο που έπαιξαν στην πραγματική ζωή του δημιουργού.
Λιγοσέλιδο, λιτό και αρκετά ενδιαφέρον, σκέφτηκα τελειώνοντάς το.
Στο τέλος του βιβλίου- εκτός κειμένου- ο Βαλτινός μας πληροφορεί ότι η Κρύστα Στρατήγη, λίγο πριν παρουσιάσει το διδακτορικό της, σκοτώθηκε σε τροχαίο.
Έκλεισα το βιβλίο ελαφρά σοκαρισμένος.
Μία ή δύο φορές τις επόμενες ημέρες ξανακοίταζα το εξώφυλλο εξεταστικά. Σχεδόν πάντα στα μικρής έκτασης βιβλία το κάνω, όταν τελειώσουν. Κάτω από τον τίτλο, ο χαρακτηρισμός επέμενε: Μυθιστόρημα. Αυτό με τριβέλιζε. Μα αφού όλο το βιβλίο ήταν η συνέντευξη της κοπέλας που σκοτώθηκε.
Αν ο εκδοτικός οίκος δεν ήταν τόσο σοβαρός θα έλεγα ότι έχουν με το έτσι θέλω χαρακτηρίσει το βιβλίο έτσι για λόγους εμπορικούς παρά τη θέληση του συγγραφέα που -διάολε!- αποκλείεται να μην έχει σαφή άποψη για το εάν αυτό που έγραψε είναι μυθιστόρημα ή όχι.
Και τότε το σκέφτηκα: H συνέντευξη είναι πιθανότατα επινοημένη. Είναι η ίδια μέρος του μυθιστορήματος. Τα όσα εξιστορούνται λοιπόν στο βιβλίο είναι όσα ήθελε ο συγγραφέας να δηλώσει. Μάλιστα, ο τελευταίος αυτός θέλει τόσο πολύ να δηλωθούν αυτά ώστε δεν διστάζει να καταφύγει και στο «τέχνασμα» του οιονεί «ντοκουμέντου».
Υπό το πρίσμα αυτό ξεκίνησα να σκέφτομαι ξανά όλη την ιστορία του βιβλίου, κάνοντας έναν Ανάπλου, όπως εύστοχα παρατήρησε μια φίλη στην οποία εξηγούσα το… πάθημά μου και την λογοτεχνική περιπέτεια στην οποία με ενέπλεξε ένα φαινομενικά «ήσυχο» βιβλίο.
Τι άλλαξε στη γνώμη μου αυτή μου η ανακάλυψη; Πρόκειται για ένα μυθιστόρημα, ενός έμπειρου λογοτέχνη που ήλθε η ώρα να μοιραστεί μέρη της δημιουργικής του ζωής. Αυτό είναι αποφασισμένος να το κάνει θέτοντας αποκλειστικά τους δικούς του λογοτεχνικούς όρους.
-«Μια ευθεία ερώτηση. Υπήρξε Ρω-Ρω;», “ρωτά” η Κρύστα Στρατήγη.
-«Δεν θα απαντήσω».
Δημήτρης Γλύστρας
Θανάσης Βαλτινός
"Ανάπλους”
εκδόσεις Εστία 2012
Σελίδες: 159
Τιμή: 12€
Με αφορμή την έκδοση του Ανάπλου, oι Εκδόσεις της Εστίας και το Βιβλιοπωλείο Free Thinking Zone διοργανώνουν εκδήλωση για το σύνολο του έργου του συγγραφέα την Τετάρτη 30 Μαΐου 2012.
Η εκδήλωση πραγματοποιείται στις 7:30 το απόγευμα, στο Βιβλιοπωλείο Free Thinking Zone (Σκουφά 64 και Γριβαίων, τηλ. 210 36 17 461) με ομιλητές τον κ. Ηλία Μαγκλίνη (Δημοσιογράφο, Συγγραφέα), την κ. Κατερίνα Σχινά (Δημοσιογράφο) και τον ίδιο τον συγγραφέα.
