Τα σακιά: Γαλουχώντας το τέρας που κρύβεται μέσα μας

Μια εκδρομή στους Δελφούς είναι η βάση για να γνωρίσουμε τη μάνα, τη Βιβή, και τον γιο, τον Λίνο, και να κατανοήσουμε τη σχέση ενοχής που βαραίνει και τους δύο, τη μία ως ακούσιο ηθικό αυτουργό και τον άλλο ως φυσικό αυτουργό βιασμών, για τους οποίους εκτίει ποινή κάθειρξης. Πάνω σ’ αυτό το αφηγηματικό παρόν, η συγγραφέας προβαίνει σε απανωτά flash-back με τα οποία φωτίζει την πορεία της μάνας, αλλά και την ψυχολογία του γιου, που έφτασε σταδιακά και ανεπαίσθητα στην εκδήλωση μιας ακραία αντικοινωνικής, απάνθρωπης καλύτερα, συμπεριφοράς.

Όσο θυμάται κανείς τη λογοτεχνία πολλών γυναικών από τη δεκαετία του ’70 και μετά, μπορεί να αντιληφθεί τον οργισμένο φεμινισμό με τον οποίο λειτουργούσε: η γυναίκα ήταν το θύμα των πατριαρχικών δομών, που είτε υπέμενε καρτερικά, είτε αντιδρούσε με πολιτικοκοινωνικές καταγγελίες, με ανάπτυξη δράσης που θα άλλαζε το κατεστημένο ή με καταφυγή σε έναν κόσμο παραμυθιακό ή μεταφυσικό.

Στα ”Σακιά” περνάμε σε μια μεταφεμινιστική προσέγγιση, καθώς η γυναίκα αναλαμβάνει τις ευθύνες της και αναλογίζεται τα λάθη της, τα οποία συχνά προσπίπτουν πάνω στους άνδρες. Πρόκειται για τον αναβαθμισμένο ρόλο της γυναίκας που έχει πλέον δύναμη και μπορεί να ελέγχει τη ζωή της αλλά και να επιδρά, πολλές φορές αρνητικά, στους άλλους. Δρα επομένως ως θύτης (ακούσιος ή εκούσιος) και ως καταστροφέας συνειδήσεων και ζωών, αφού τον άβουλο άνδρα της τον έκανε αλκοολικό και τον πέθανε, ενώ τον γιο της τον μεγάλωσε με στραβή τακτική, γεμάτη σκληρότητα και αδιαφορία, που τον οδήγησε σε μια ακρωτηριασμένη ψυχοσύνθεση.

Στο ίδιο μήκος κύματος έχουμε και μια έμμεση κριτική στη γενιά του Πολυτεχνείου, που θέλησε να ξεφύγει από τα δεσμά των προηγούμενων αγκυλώσεων, να χειραφετηθεί και να καταρρίψει την προϋπάρχουσα ηθική. Όμως αυτή η απελευθέρωση εντέλει δεν συνοδεύτηκε κι από το χτίσιμο μιας νέας ηθικής, που να μπορεί να μεγαλώσει τη νέα γενιά με τις αξίες που θα θεμελίωναν την κοινωνία της μεταπολίτευσης.

Ίσως οι συνέπειες αυτής της αήθικης ανατροφής, φαινομενικά φιλελεύθερης και ανοικτής στα νέα δεδομένα, κατ’ ουσίαν όμως ανερμάτιστης και αποχαλινωμένης, φτάνει ως σήμερα. Στο κείμενο περνάνε έστω και αμυδρά σχόλια για την εποχή, την αριστερή διανόηση και δράση, τη φοιτητική αναταραχή, και τους δήθεν κουλτουριάρηδες, όπως τη νονά του Λίνου, φίλη της Βιβής, η οποία κατά βάση αποδείχθηκε αδίστακτη, αφού έφτασε να διαφθείρει ερωτικά τον ίδιο της τον βαφτισιμιό.

Αυτά που έως τώρα είχαμε συνηθίσει να τα κάνουν οι άνδρες, περνάνε πλέον στις γυναίκες, οι οποίες αποδεικνύεται ότι, όταν αποκτήσουν την ανεξαρτησία τους, μπορούν να κάνουν κι αυτές ό,τι κατηγορούσαν πρωτύτερα ως φαλλοκρατική συμπεριφορά. Η αυτάρκεια και η αίσθηση της όποιας εξουσίας, η αυτοπεποίθηση και η διάθεση για άνοδο οδηγεί συχνά στο άλλο άκρο, σ’ αυτό της ατομικιστικής, αυτιστικής καμιά φορά, ζωής, που καταστρέφει (ακούσια) όσους δεν μπορούν να αντέξουν.

Παράλληλα, θίγεται το θέμα της βίας, η οποία δεν απορρέει από κοινωνικούς και πολιτικούς παράγοντες. Είναι με αυτά τα μέτρα άλογη και γι’ αυτό ανακαλύπτεται εκ των υστέρων. Αν όμως κανείς τη δει με βάση τον ανθρώπινο ψυχισμό, ο οποίος λαξεύεται πάνω σε ανάπηρες ανθρώπινες σχέσεις, πάνω σε αμοραλιστικά δεδομένα, πάνω σε εφήμερες, κοντόθωρες κινήσεις, τότε θα καταλάβει ότι το άτομο μεγαλώνει σε μια οικογένεια που δεν το θωρακίζει αλλά αντίθετα το αφήνει λεία στις ορμές των ιδεολογιών, των αήθικων νοοτροπιών, των επίβουλων ατομικιστικών τάσεων.

Η Καρυστιάνη χρησιμοποίησε έναν λόγο σκληρό, καταιγιστικό, αιχμηρό, που πετάει ενίοτε βιτριολικά σχόλια και οξείες ατάκες. Αποβαίνει ρεαλιστικός, ωμός, γεμάτος με τις συντεταγμένες της εποχής, πράγμα που δείχνει πόσο καλά η συγγραφέας γνωρίζει την ελληνική κοινωνία, πόσο ξέρει να πηγαίνει σε βάθος και να στοχάζεται την εξέλιξη των τελευταίων δεκαετιών. Χωρίς να γίνεται τετριμμένη, λέει απλές αλήθειες, χωρίς να μιλάει κοινότοπα, ξεσκεπάζει το αφιλόξενο σώμα της γονεϊκής παρουσίας. Η αφήγηση κρίνεται στερεή, δομημένη με αγκωνάρια και ακρογωνιαίους λίθους, που ξέρει να απλώνεται κλιμακωτά δίνοντας σε δόσεις όσες πληροφορίες χρειάζονται.

Ο blogger Πατριάρχης Φώτιος

Ιωάννα Καρυστιάνη, “Τα σακιά”, Εκδόσεις Καστανιώτη, 2010, σελίδες: 356, τιμή: €17,04