Οι λογοτεχνικές εκπλήξεις του καλοκαιριού

του Σπύρου Σμυρνή

Αν ανήκεις στη συμπαθή κατηγορία των βιβλιόφιλων, τότε είναι σχεδόν βέβαιο ότι σου αρέσουν οι βιβλιοβόλτες. Ειδικά οι καθιερωμένες βόλτες στα βιβλιοπωλεία της γειτονιάς σου ήτου κέντρου λίγο πριν ηχήσουν οι καμπάνες της ελευθερίας που θα σημάνουν την έναρξη των διακοπών σου.

Έτσι λοιπόν θα βρεθείς ανάμεσα σε ράφια με χιλιάδες βιβλία ψάχνοντας για αυτά που θα σε συνοδέψουν τις πιο ξέγνοιαστες στιγμές του καλοκαιριού. Εμείς θα σου παρουσιάσουμε τις λογοτεχνικές εκπλήξεις του φετινού καλοκαιριού για να σου γλιτώσουμε έξτρα χρόνο ψαξίματος, στέλνοντάς σε συστημένο/η εκεί που πρέπει.

Τζακ της Marilynne Robinson (εκδόσεις Μεταίχμιο)



«Στο Τζακ, η βραβευμένη με Πούλιτζερ Marilynne Robinson ξεδιπλώνει την ιστορία του Τζον Έιμς Μπάουτον, του άσωτου υιού του πρεσβυτεριανού ιερέα του Γκίλιαντ, και το ειδύλλιό του με την Ντέλα Μάιλς, μια καθηγήτρια γυμνασίου, επίσης κόρη ιεροκήρυκα. Ο βαθύς, βασανισμένος και καταδικασμένος διαφυλετικός έρωτάς τους αντηχεί όλα τα παράδοξα του αμερικανικού τρόπου ζωής, τότε και τώρα.

H σπουδαιότερη Αμερικανίδα συγγραφέας επιστρέφει στον μυθικό κόσμο του Γκίλιαντ –εκεί όπου διαδραματίζονται τα μυθιστορήματα Γκίλιαντ, Στο σπίτι, Λάιλα– και οι αγαπημένοι της χαρακτήρες ρίχνουν φως και αναλύουν σε βάθος τις πολυπλοκότητες της Αμερικανικής Ιστορίας, τη δύναμη των συναισθημάτων μας και τα θαύματα ενός ιερού κόσμου».

Αυτά είναι λίγο πολύ γραμμένα στο οπισθόφυλλο του Τζακ που δεν βρέθηκε τυχαία σχεδόν σε όλες τις λίστες των καλύτερων βιβλίων του 2020, όταν και κυκλοφόρησε στο εξωτερικό. Πρόκειται για το τέταρτο μυθιστόρημα της σειράς Γκίλιαντ της Robinson, η οποία αναδεικνύει όλες τις συγγραφικές της αρετές, παρουσιάζοντας έναν σχεδόν κινηματογραφικό έρωτα, ποτισμένο με λεπτό χιούμορ.

Το δυνατό σημείο του βιβλίου είναι δίχως άλλο οι ευφυέστατοι διάλογοι των βασικών χαρακτήρων του Τζακ και της Ντέλα. Οι δυο τους γεννήθηκαν στη φαντασία της Robinson για να γίνουν κλασικοί πατώντας στο διαφυλετικό τους έρωτα που περιδιαβαίνει τις σελίδες του βιβλίου, υπογραμμίζοντας όσα δεινά προκύπτουν στις ΗΠΑ από εκείνους που χωρίζουν τους ανθρώπους με βάση το χρώμα του δέρματος τους. Αισιόδοξα ρομαντικό το Τζακ είναι ένα υπέροχο ανάγνωσμα.

To Χρυσό Παιδί της Claire Adam (εκδόσεις Gutenberg)



Ο Πίτερ και ο Πολ, δίδυμα δεκατριάχρονα αδέλφια, κάτοικοι του αγροτικού Τρινιντάντ, παρά την εξωτερική τους ομοιότητα, διαφέρουν τελείως στην ψυχική και νοητική τους συγκρότηση: ο πρώτος θεωρείται ιδιοφυΐα προορισμένη να έχει ένα λαμπρό μέλλον, ο άλλος είναι «παράξενος». Όταν ο Πολ πέφτει θύμα απαγωγής, ο πατέρας τους βρίσκεται αντιμέτωπος με ένα τρομερό δίλημμα: να τον σώσει δίνοντας για λύτρα τα χρήματα που έχει εξασφαλίσει για τις σπουδές του «χαρισματικού» του παιδιού ή να τον θυσιάσει;

H Claire Adam στο πεζογραφικό της ντεμπούτο ενθουσιάζει, παρουσιάζοντας ένα συναρπαστικό μυθιστόρημα ενηλικίωσης, που καιρό είχαμε να διαβάσουμε. Από την πρώτη μέχρι και την τελευταία σελίδα η Adam σε πιάνει από τον λαιμό και δεν σε αφήνει να πάρεις ανάσα κρατώντας ένα υψηλό αφηγηματικό τέμπο, δίχως να κάνει κοιλιά η ιστορία της. Παρότι το Χρυσό Παιδί εκτυλίσσεται στο Τρινιντάντ δεν νιώθεις ξένος ως προς τους χαρακτήρες οι οποίοι ξεδιπλώνονται εξαιρετικά. Η Adam βάζει στο μικροσκόπιο τις ανθρώπινες σχέσεις και κεντά αφηγηματικά, όσο ξετυλίγεται το νήμα της ιστορίας του βιβλίου. Διαβάζεται απνευστί.

 Οι Προφήτες του Robert Jones Jr (εκδόσεις Διόπτρα)

Στο οπισθόφυλλο του βιβλίου, μπορείς να διαβάσεις τα παρακάτω:

«Ο Αϊζάια ήταν του Σάμιουελ και ο Σάμιουελ του Αϊζάια. Έτσι ήταν από την αρχή κι έτσι θα ήταν ως το τέλος.

Στον στάβλο φρόντιζαν τα ζώα, αλλά κι ο ένας τον άλλο, κάνοντας την άδεια καλύβα καταφύγιο της ανθρωπιάς, της τρυφερότητας και της ελπίδας σε έναν κόσμο που τον όριζαν σκληροί αφέντες.

Αλλά, όταν ένας μεγαλύτερος άντρας –σκλάβος κι αυτός– προσπάθησε να κερδίσει την εύνοια του αφέντη κηρύττοντας τη θρησκεία του στη φυτεία, οι σκλάβοι στράφηκαν ο ένας εναντίον του άλλου.

Και η αγάπη του Αϊζάια και του Σάμιουελ, κάποτε τόσο απλή, έγινε ξαφνικά αμαρτία και απειλή για την αρμονία της φυτείας».

Δυσκολεύεσαι να πιστέψεις ότι οι Προφήτες είναι ένα συγγραφικό ντεμπούτο, μιας και η γραφή του Robert Jones Jr, είναι μεστή, ώριμη και μετρημένη. Οι δικαιολογημένες συγκρίσεις του με την Toni Morrison δεν φανερώνουν στο αναγνωστικό κοινό έναν «αντιγραφέα» αλλά μια νέα φωνή που έχει πολλά να πει μέσα από τα γραφόμενά της. Με αξιοθαύμαστες αφηγηματικές αρετές, κοφτερή γλώσσα και βαθιά συναισθηματικές αναφορές οι Προφήτες βουτούν στο γεμάτο βία και σκοταδισμό παρελθόν των Η.Π.Α. Όμως από εκείνες τις σκοτεινές μέρες ξεπροβάλλει μια ιστορία αγάπης κι ορθώνεται πιο ψηλά κι από τον ήλιο, αποκαλύπτοντας μια τεράστια δύναμη ψυχής που υπερνικά και την πιο βάρβαρη ανθρώπινη εκτροπή.

Αυτό είναι ευτυχία του Νάιαλ Ουίλιαμς (εκδόσεις Δώμα)

Τέλη της δεκαετίας του ’50 και στη Φάχα, ένα μικρό χωριό της Ιρλανδίας όπου η ζωή έχει μείνει ίδια κι απαραλλάχτη σχεδόν για χίλια χρόνια, ακόμα περιμένουν ένα θαύμα: τον ερχομό του ηλεκτρικού. Μια Μεγάλη Τετάρτη, όμως, εντελώς αναπάντεχα και σχεδόν ανεπαίσθητα, συντελείται ένα θαύμα ακόμα μεγαλύτερο ― σταματάει να βρέχει. Μα για τον δεκαεφτάχρονο Νόου, ο οποίος έχει βρει καταφύγιο στο χωριό του παππού και της γιαγιάς του, έναν τόπο όπου η κωμωδία της ζωής αναβλύζει δίπλα ακριβώς στις τραγωδίες της, τα θαύματα δεν έχουν τέλος.

Το Αυτό είναι η ευτυχία δεν είναι κάποιο Life-coach βιβλίο που συλλαβίζει τα αρχικά της ευτυχίας, ούτε απαριθμεί τα βήματα που κάποιος πρέπει να ακολουθήσει για να νιώσει μια φορά ευτυχισμένος. Βλέπεις, είναι κάτι πολύ πιο όμορφο και πολύ πιο βαθύ. Είναι η γλυκιά νοσταλγία που απλώνεται σαν δροσερό αεράκι πάνω σε αποκαμωμένα κι ιδρωμένα κορμιά μια καλοκαιρινή νύχτα. Είναι η ζεστή, γεμάτη θέρμη αγκαλιά ενός συνοδοιπούρου ζωής που κουρνιάζει το πονεμένο από τον χρόνο κορμί του στο άνοιγμα των χεριών εκείνου/ης που αποκαλεί ταίρι του για μια ζωή. Ο Ουίλιαμς σκάβει στο παρελθόν και φέρνει στην επιφάνεια σπόρους να φυτρώσει η ελπίδα ενός καλύτερου αύριο. Ξεδιαλέγει ανάμεσα στις παλιές αναμνήσεις, μόνο εκείνες που έχουν τη γλυκιά μυρωδιά των νιάτων, του ρίσκου, του πόθου  και του έρωτα. Βαθιά αγαπημένο βιβλίο.

Mad Dogs του Τζέιμς Γκρέϊντι (εκδόσεις Πόλις)

«Κάπου στο Μέιν, στην καρδιά ενός δάσους, βρίσκεται κρυμμένο ένα πολύ ειδικό ψυχιατρικό νοσοκομείο. Εδώ εγκλείονται πράκτορες της CIA όταν επιστρέφουν από τις άκρως απόρρητες και ιδιαίτερες αποστολές τους, κουβαλώντας βαριά ψυχικά τραύματα, όπως τουλάχιστον ισχυρίζεται η Υπηρεσία. Ένα απόγευμα, ο ψυχίατρος που είναι επιφορτισμένος με την παρακολούθηση πέντε εξ αυτών, βρίσκεται δολοφονημένος. Όλα δείχνουν για ενόχους -έτσι τουλάχιστον πιστεύουν οι πέντε- τέσσερις άντρες και μία γυναίκα- ότι πίσω από τον φόνο κρύβεται η Υπηρεσία και πως όλες οι κατηγορίες θα πέσουν πάνω τους. Μόνη τους διέξοδος, η φυγή προς την Ουάσινγκτον. Εκεί ίσως συναντήσουν τον άνθρωπο που ενδεχομένως γνωρίζει τι ακριβώς συμβαίνει. Όμως το σοβαρότερο πρόβλημά τους, για την ώρα, είναι πώς θα ταξιδέψουν χωρίς χρήματα, χωρίς όπλα και χωρίς τα ψυχοφάρμακα από τα οποία είναι απολύτως εξαρτημένοι...»

Αν μπορούσες να συλλαβίσεις τη μια χαρακτηριστική λέξη που χαρακτηρίζει το Mad Dogs του Τζέιμς Γκρέϊντι θα χρειαζόσουν 7 γράμματα που θα σχημάτιζαν ένα τεράστιο ΣΑΣΠΕΝΣ στον ορίζοντα. Με αφηγηματικό ρυθμό μυδραλιοβόλου ο συγγραφέας μάς σφυροκοπά από την πρώτη κιόλας σελίδα με μια αστείρευτη ένταση που αρπάζει κάθε αναγνώστη από τον λαιμό, συμπαρασύροντάς τον σε ένα από τα καλύτερα κατασκοπικά μυθιστορήματα που διάβασε ποτέ. Ο ρυθμός του βιβλίου μοιάζει με ένα οργιαστικό ροκ εντ ρολ σόλο και μια κινηματογραφική καταδίωξη που κόβει την ανάσα.

Σπαρταριστοί διάλογοι, run n gun ατμόσφαιρα, κι αντιήρωες διαολεμένα εφευρετικοί συνθέτουν το Mad Dogs ένα ντελιριακό έπος που όμοιό του είχαμε να διαβάσουμε καιρό.