5 ιστορικά μυθιστορήματα που διαβάζονται μονορούφι
Είσαι έτοιμος/η για μια… βουτιά στην Ιστορία; Έχουμε πέντε μυθιστορήματα που δεν θα μπορείς να αφήσεις από τα χέρια σου.
Παλαιότερο των 360 ημερών
της Ηρώς Κουνάδη
Αυτό που ξεχωρίζει το ιστορικό μυθιστόρημα από το να διαβάζεις όντως Ιστορία, είναι πως αντί για στεγνές ημερομηνίες και απρόσωπα γεγονότα, έχεις ήρωες με σάρκα και οστά να βιώνουν την εκάστοτε ιστορική συγκυρία, τις επιπτώσεις πολέμων και συγκρούσεων ή απλώς την καθημερινότητα μιας μακρινής ιστορικής περιόδου. Και αν αυτό δεν σου ακούγεται ενδιαφέρον, καταρχάς είσαι περίεργος/η, κατά δεύτερον έχουμε πέντε μυθιστορήματα που μπορούμε να βάλουμε και στοίχημα πως θα σου αλλάξουν γνώμη.
Ο Τούρκος Νομπελίστας έχει από τη μια φανατικούς φίλους και από την άλλη (περίμενες να πούμε φανατικούς εχθρούς, αλλά όχι) αναγνώστες που ντρέπονται να ομολογήσουν ότι λίγο τον βαριούνται. Το Με Λένε Κόκκινο είναι Παμούκ για ανθρώπους που δεν τους αρέσει ο Παμούκ, εκτυλίσσεται στην Κωνσταντινούπολη της οθωμανικής αυτοκρατορίας το 1591, και ακροβατεί αριστοτεχνικά ανάμεσα σε θρίλερ μυστηρίου και ψυχογράφημα των ηρώων του, ενώ ταυτόχρονα φτιάχνει εικόνες μαγικές, που σε τηλεμεταφέρουν σε μια Πόλη και μια εποχή για την οποία ξέρεις από ελάχιστα έως τίποτα.
Η υπόθεση έχει ως εξής: «Εννέα χειμωνιάτικες μέρες στην Ιστανμπούλ του 1591. Ο Σουλτάνος, ενόψει της χιλιοστής επετείου της Εγίρας, ζητά από τους καλύτερους μικρογράφους και καλλιγράφους της αυλής του να φιλοτεχνήσουν, με άκρα μυστικότητα, ένα βιβλίο που θα δοξάζει την Οθωμανική Αυτοκρατορία - θέλει, όμως, οι ζωγραφιές του έργου να γίνουν σύμφωνα με τις τεχνοτροπίες των Φράγκων, κάτι που συνιστά προσβολή για το Ισλάμ.
»Η Σεκιουρέ, μητέρα δυο ατίθασων μικρών αγοριών, επιθυμεί να ξαναπαντρευτεί, καθώς η τύχη του συζύγου της, που πήγε στον πόλεμο, αγνοείται επί τέσσερα χρόνια. Στο σπίτι της παρακολουθεί τους μικρογράφους να ζωγραφίζουν, υπό την επίβλεψη του πατέρα της. Σύντομα, ένας μικρογράφος θα δολοφονηθεί, και τότε ο Αρχιμικρογράφος θα κληθεί να ανακαλύψει τον δολοφόνο μέσα σε τρεις ημέρες, σύμφωνα με τη διαταγή του Σουλτάνου. Εν τω μεταξύ, οι μικρογράφοι και οι καλλιγράφοι συγκεντρώνονται τα βράδια σ' ένα καφενείο και διασκεδάζουν με τις ιστορίες που αφηγείται με αιχμηρή γλώσσα ένας λαϊκός παραμυθάς. Άραγε η δολοφονία να οφείλεται σε επαγγελματικό ανταγωνισμό, σε ερωτική αντιζηλία ή στον θρησκευτικό φανατισμό;».
Λέων ο Αφρικάνος του Αμίν Μααλούφ Εκδόσεις Ωκεανίδα (*) Είναι εξαντλημένο, το βρίσκεις όμως στο Metabook
Ο 16ος αιώνας (το 1500-κάτι δηλαδή) ήταν μια από τις πιο ενδιαφέρουσες περιόδους της ανθρώπινης Ιστορίας, τότε που αυτοκρατορίες διαλύονταν και άλλες δημιουργούνταν, τότε που ανακαλύπταμε καινούριους κόσμους, τότε που οι θρησκείες έκαναν περισσότερο κακό παρά καλό. Σε αυτόν τον ταραχώδη, αλλά τόσο γοητευτικό, αιώνα εκτυλίσσεται ο Λέων ο Αφρικάνος, το γνωστότερο μυθιστόρημα του κοινωνιολόγου Αμίν Μααλούφ.
Ξεκινώντας από τον ισπανικό νότο του τέλους της αυτοκρατορίας των Μαυριτανών, και συνεχίζοντας στην οθωμανική Αίγυπτο πριν περάσει στη Ρώμη της Αναγέννησης, το απολαυστικό αυτό μυθιστόρημα ακολουθεί τις περιπέτειες του ήρωά του που «επιστρέφοντας από προσκύνημα στη Μέκκα, πιάνεται αιχμάλωτος από Σικελούς πειρατές που τον προσφέρουν σαν δώρο στον Λέοντα Ι΄, τον μεγάλο Πάπα της Αναγέννησης. O ταξιδιώτης λεγόταν Χασάν αλ-Oυαζάν. Στη Ρώμη έγινε ο γεωγράφος Ιωάννης-Λέων των Μεδίκων, γνωστός ως Λέων ο Αφρικανός.
»O Λέων ο Αφρικανός έζησε μια συναρπαστική ζωή, γεμάτη πάθη, κινδύνους και τιμές, ενώ οι περιπέτειές του τον έφερναν στην καρδιά των πιο σημαντικών γεγονότων του καιρού του. O Αμίν Μααλούφ αφηγείται, με τη μορφή φανταστικής αυτοβιογραφίας, τη ζωή ενός υπαρκτού ιστορικού προσώπου. Και μέσα από τα μάτια αυτού του ανθρώπου της Ανατολής και της Δύσης, της Αφρικής και της Ευρώπης, προβάλλουν ανάγλυφα στιγμιότυπα από τον συγκλονιστικό 16ο αιώνα. Και ξαναζωντανεύουν πολιτισμοί, έθιμα και θρησκευτικές πεποιθήσεις που ήταν και παραμένουν πολύ διαφορετικά μεταξύ τους».
Μακράν ό,τι πιο αστείο έγραψε ποτέ ο Καραγάτσης, και ταυτόχρονα ένα εξαίσιο δείγμα της κοφτερής γραφής του και μια βουτιά στην Ιστορία του Βυζαντίου όπως δεν την έχεις ξανακούσει –ούτε ξαναφανταστεί– ποτέ.
Γραμμένο το 1959, «το Σέργιος και Βάκχος, ιστορικό μυθιστόρημα ή καλύτερα μυθιστορηματική χρονογραφία, αντλεί την υπόθεσή του από το Βυζάντιο, εξιστορεί όμως συνολικά, άλλοτε σοβαρά και άλλοτε με ευτράπελο τρόπο, δεκατέσσερις αιώνες ζωής του Ελληνισμού, από το 250 μ.Χ. έως το 1948.
»Οι άγιοι Σέργιος και Βάκχος δεν ζουν αποσυρμένοι στη μακαριότητα του Παραδείσου αλλά αντίθετα, από τον περικαλλή ναό που έχτισε προς τιμήν τους ο Ιουστινιανός, παρακολουθούν με άγρυπνο μάτι την πορεία της Ρωμιοσύνης αλλά και ολόκληρης της Οικουμένης, τη συζητούν, την σχολιάζουν, την κρίνουν. Εν τω μεταξύ ο αναγνώστης ευφραίνεται και ξεκαρδίζεται. Το μυθιστόρημα αυτό είναι μοναδικό μέσα στο έργο του Καραγάτση, όχι μόνο επειδή δεν υπάρχει άλλο που να εμπνέεται από το Βυζάντιο - εκτός από το διήγημα «Χριστούγεννα του 1448 μ.Χ.» - αλλά και για έναν ακόμη λόγο: ο συγγραφέας του έγραψε ο ίδιος και μια σύντομη επιτομή του με τον ελαφρώς διαφορετικό τίτλο: «Η θαυμαστή ιστορία των αγίων Σεργίου και Βάκχου» διαβάζουμε στο οπισθόφυλλο του βιβλίου.
Ιουλιανός του Γκορ Βιντάλ Εκδόσεις Εξάντας (*) Είναι εξαντλημένο, μπορείς να το βρεις στο Metabook
Ένα από τα πρώτα βιβλία που έρχονται στο νου των ορκισμένων βιβλιοφάγων όταν μιλάμε για ιστορικό μυθιστόρημα, ο Ιουλιανός δεν έχει μόνο για ήρωα μια από τις πιο ενδιαφέρουσες προσωπικότητες του Βυζαντίου (ναι, τον «Παραβάτη») αλλά και την αιχμηρή, πάντα απολαυστική πρόζα του Βιντάλ που ήταν ένας από τους πιο ενδιαφέροντες Αμερικανούς συγγραφείς του 20ου αιώνα.
Στο οπισθόφυλλο του βιβλίου διαβάζουμε τα εξής: «Δεκαεπτά χρόνια μετά το θάνατο του εκκεντρικού αυτοκράτορα Ιουλιανού, δυο πικρόχολοι γέροι σύγχρονοί του σκαλίζουν αδιάντροπα τα ημερολόγια που εκείνος προόριζε για αυτοβιογραφία του. Το αποτέλεσμα αυτής της φανταστικής επινόησης είναι αυτό το φανταστικό αριστούργημα - μια ανάπλαση της εποχής που η Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία ταλαντεύεται στο ζήτημα του χριστιανισμού και διοικείται από έναν αυτοκράτορα που υπήρξε μανιώδης υποστηρικτής της αρχαίας θρησκείας, σεμνότυφος και εγκρατής, αλλά και ένας λαμπρός και εξαίρετος ηγεμόνας, που θεωρούσε τον Ιησού "δημαγωγό ξυλουργό" και αποκαλούσε τις εκκλησίες "οστεοφυλάκια".
»Οι δυο επιμελητές των κειμένων του -με τσαχπίνικες παρατηρήσεις, σκωπτικούς μονολόγους, σόκιν αστεία και μπόλικο κουτσομπολιό- υιοθετούν μια θεατρινίστικη στάση απέναντι στα γεγονότα και επιδεικνύουν ένα υγιέστατο ενδιαφέρον για το σεξ, την εξουσία και την πολιτική».
Ιστορικό μυθιστόρημα δεν είναι μόνο ό,τι εκτυλίσσεται πεντακόσια και βάλε χρόνια πριν. Ιστορία, και μάλιστα συγκλονιστική, είχε και ο 20ος αιώνας. Ο Κουβανός Λεονάρδο Παδούρα αντλεί το υλικό του πρωτίστως από την ζωή και την δολοφονία του Τρότσκι και δευτερευόντως από την οκτωβριανή επανάσταση, τον ισπανικό εμφύλιο, τις δίκες του Στάλιν, την επανάσταση και την μετέπειτα καθημερινότητα της Κούβας πλέκοντας ένα καλειδοσκοπικό μυθιστόρημα χωρισμένο σε τρεις αφηγητές-πρωταγωνιστές, που διαβάζεται με κομμένη την ανάσα.
Ή, όπως τα λέει το οπισθόφυλλο του βιβλίου, «Κούβα, 1977. Ο Ιβάν παλεύει να βγάλει τα προς το ζην και όποτε βρίσκει ευκαιρία περιπλανιέται στην αγαπημένη του παραλία, έξω από την Αβάνα. Εκεί γνωρίζει έναν παράξενο άνθρωπο που του διηγείται μια ιστορία: την ιστορία του Ραμόν Μερκαντέρ, του δολοφόνου του Τρότσκι, από τότε που, νεαρός κομμουνιστής, αγωνιζόταν στον Ισπανικό Εμφύλιο μέχρι την εποχή που βγαίνει από τις φυλακές του Μεξικού και καταφεύγει στη Μόσχα. Πώς όμως είναι δυνατόν ένας άνθρωπος να γνωρίζει πράγματα που μόνο κάποιος που ήταν παρών στα γεγονότα μπορεί να γνωρίζει;
»Με αφορμή ένα πραγματικό γεγονός, ο Λεονάρδο Παδούρα χτίζει μια ιστορία στην οποία συναντιούνται οι ζωές τριών ανθρώπων: του Τρότσκι, από τότε που φεύγει στην εξορία μέχρι τη στιγμή που δολοφονείται στο Κογιοακάν του Μεξικού, του Ραμόν Μερκαντέρ, που εκπαιδεύτηκε από τις σοβιετικές μυστικές υπηρεσίες για να δολοφονήσει τον Τρότσκι, και του νεαρού Κουβανού Ιβάν, που θα γίνει ο θεματοφύλακας αυτής της μυστικής και επικίνδυνης ιστορίας. Πάνω απ' όλα όμως, το βιβλίο είναι ένα ερωτηματικό γεμάτο θλίψη για τη μεγάλη ουτοπία του 20ού αιώνα -την ουτοπία μιας πιο δίκαιης κοινωνίας- που όμως διαστρεβλώθηκε και χάθηκε».