Τέσσερις φορές που ο Σαίξπηρ επηρέασε την επιστημονική φαντασία
Πώς θα μπορούσε ο Σαίξπηρ, ο μάγος της πένας, να μην έχει καταφέρει να επηρεάσει ένα είδος σαν την επιστημονική φαντασία.
Η επιστημονική φαντασία είναι ένα είδος που συνδέεται με τεχνολογικά θαύματα, καινοτομίες και οράματα για το μέλλον∙ δεν είναι λίγες οι φορές που ενέπνευσε επιστήμονες να αλλάξουν τον ρου της σκέψης τους. Μπορεί λοιπόν να εκπλήσσει το γεγονός ότι τόσοι πολλοί από τους συγγραφείς του είδους ελκύονται από τον Σαίξπηρ – είναι μια φιγούρα που στο μυαλό μας δεν συνδέεται με την πρωτοπορία, αλλά με την παράδοση και το παρελθόν.
Μερικές φορές τα έργα του «επαναδιατυπώνονται» στη γλώσσα της επιστημονικής φαντασίας. Η ταινία του 1956 «Forbidden Planet» είναι μόνο μία από τις πολλές παραλλαγές του έργου «The Tempest» (μτφ. «Η Τρικυμία»). Μερικές φορές ο θεατρικός συγγραφέας εμφανίζεται ως χαρακτήρας παγιδευμένος σε μια περιπέτεια ταξιδιού στο χρόνο. Το επεισόδιο «The Shakespeare Code» από τη σειρά «The Who» είναι ένα πολύ γνωστό παράδειγμα. Εδώ ο γιατρός επαινεί την ιδιοφυΐα του Σαίξπηρ, περιγράφοντάς τον ως «τον πιο ανθρώπινο άνθρωπο».
Ο Τίτος Ανδρόνικος στο διάστημα
Στο χιουμοριστικό διήγημα Titus! της Esther Friesner μια ψηφιακή προσομοίωση του Σαίξπηρ προσπαθεί να αποτρέψει μια πανγαλαξιακή ομοσπονδία να ανεβάσει μία κακόγουστη μουσική κωμωδία, εκδοχή της βίαιης τραγωδίας του Σαίξπηρ, “Τίτο Ανδρόνικο”.
Ο Βασιλιάς Ληρ και το πρόγραμμα που αποκτά συνείδηση
Οι συγγραφείς επιστημονικής φαντασίας προσφέρουν συχνά διάφορες νέες οπτικές στο ερώτημα σχετικά με το αν ο Σαίξπηρ έχει γράψει όλα τα έργα του.
Ενώ έχουν προταθεί ορισμένοι συμβατικοί υποψήφιοι ghost writers των έργων του Σαίξπηρ όπως ο Φράνσις Μπέικον και ο κόμης της Οξφόρδης, η επιστημονική φαντασία προτείνει πιο ευφάνταστες προοπτικές, συμπεριλαμβανομένου του ισχυρισμού ότι ο θεατρικός συγγραφέας ήταν στην πραγματικότητα ένας Κλίνγκον.
Στην ιστορία του Jack Oakley του 1994 The Tragedy of KL, ένα πρόγραμμα υπολογιστή έχει σχεδιαστεί για να εξακριβώσει μια για πάντα την πατρότητα των έργων του Σαίξπηρ. Το πρόγραμμα αρχίζει να έχει αυτογνωσία και αποφασίζει να αφήσει τις καθημερινές του εργασίες στους υφισταμένους του. Γρήγορα γίνεται σαφές ότι το πρόγραμμα στην πραγματικότητα αναπαράγει τον Βασιλιά Ληρ – ένα έργο στο οποίο ένας βασιλιάς προσπαθεί να αποσυρθεί από τη διακυβέρνηση του βασιλείου του, με καταστροφικές συνέπειες. Ένα επαναστατικό κομμάτι κώδικα αναλαμβάνει τον ρόλο της στοργικής αλλά πεισματάρας κόρης του Ληρ, Κορντέλια. Τελικά, το πρόγραμμα καταρρέει - και οι κατασκευαστές του δεν υποψιάζονται ποτέ ότι κάτι πιο μυστηριώδες από έναν ιό «έτρεχε» από πίσω.
Ο Commander Data παίζει τον Πρόσπερο
Το Star Trek είναι μια από τις πλουσιότερες πηγές επιστημονικής φαντασίας με αναφορές στον Σαίξπηρ. Στο επεισόδιο Emergence του 1994, ο Ταγματάρχης Ανδροειδών παίζει τον ρόλο του εξόριστου μάγου Πρόσπερο από το «The Tempest».
Το «The Tempest» ξεκινά με ένα πλοίο που απομακρύνεται από την πορεία του από μια (μαγική) καταιγίδα, παρομοίως το ταξίδι του Enterprise διακόπτεται από μια απροσδόκητη καταιγίδα. Ωστόσο γίνεται και απευθείας αναφορά στον Σαίξπηρ: Ο Πικάρ λέει κάποια στιγμή στον Ταγματάρχη, «Ταγματάρχη, είσαι εδώ για να μάθεις για το ανθρώπινο είδος και δεν υπάρχει καλύτερος τρόπος να το κάνεις αυτό από το να “αγκαλιάσεις” τον Σαίξπηρ».
Και τα ρομπότ παίζουν Άμλετ
Το μυθιστόρημα του Nick O'Donohoe «Too, Too Solid Flesh» αφηγείται την ιστορία ενός θιάσου θεάτρου που αποτελείται από ρομπότ, τα οποία έχουν προγραμματιστεί να παίξουν τον Άμλετ για να διασκεδάσουν τη Νέα Υόρκη του μέλλοντος. Όταν ο εφευρέτης τους, Dr Capek, πεθαίνει, το ρομπότ που υποδύεται τον Άμλετ αποφασίζει να ανακαλύψει την αλήθεια και -όπως και ο πρίγκιπας του Σαίξπηρ- να εκδικηθεί για τον φόνο του δημιουργού του.
Αυτό είναι μόνο ένα παράδειγμα μιας περίεργης φαινομενικά σχέσης μεταξύ του Άμλετ και των ρομπότ. Πιθανώς το πιο πρώιμο παράδειγμα είναι το θεατρικό έργο του WS Gilbert «The Mountebanks» (1892), το οποίο παρουσιάζει τον Άμλετ ως ευαίσθητο και την Οφηλία ως ρομπότ.
Γιατί άραγε ο Άμλετ να εμπνέει τόσο έντονα ρομποτικούς χαρακτήρες; Υπάρχει κάτι στον χαρακτήρα που να θυμίζει τεχνητή νοημοσύνη; Ίσως η πάλη του να ξεφύγει να περιγράφει καλύτερα τις ομοιότητες του με τα ανδροειδή. Η ψευδαίσθηση της αυτεπίγνωσης που σκιαγραφεί ο Σαίξπηρ πάνω στον χαρακτήρα του Άμλετ, φαίνεται να ευθυγραμμίζεται με την φαινομενική ανάγκη των ανδροειδών να ξεφύγουν από την υπόστασή τους και να αποκτήσουν συνείδηση. Άλλωστε το «Να ζει κανείς ή να μη ζει» παραπέμπει λίγο σε δένδρο αποφάσεων.
Μερικές φορές τα έργα του «επαναδιατυπώνονται» στη γλώσσα της επιστημονικής φαντασίας. Η ταινία του 1956 «Forbidden Planet» είναι μόνο μία από τις πολλές παραλλαγές του έργου «The Tempest» (μτφ. «Η Τρικυμία»). Μερικές φορές ο θεατρικός συγγραφέας εμφανίζεται ως χαρακτήρας παγιδευμένος σε μια περιπέτεια ταξιδιού στο χρόνο. Το επεισόδιο «The Shakespeare Code» από τη σειρά «The Who» είναι ένα πολύ γνωστό παράδειγμα. Εδώ ο γιατρός επαινεί την ιδιοφυΐα του Σαίξπηρ, περιγράφοντάς τον ως «τον πιο ανθρώπινο άνθρωπο».
Ο Τίτος Ανδρόνικος στο διάστημα
Στο χιουμοριστικό διήγημα Titus! της Esther Friesner μια ψηφιακή προσομοίωση του Σαίξπηρ προσπαθεί να αποτρέψει μια πανγαλαξιακή ομοσπονδία να ανεβάσει μία κακόγουστη μουσική κωμωδία, εκδοχή της βίαιης τραγωδίας του Σαίξπηρ, “Τίτο Ανδρόνικο”.
Ο Βασιλιάς Ληρ και το πρόγραμμα που αποκτά συνείδηση
Οι συγγραφείς επιστημονικής φαντασίας προσφέρουν συχνά διάφορες νέες οπτικές στο ερώτημα σχετικά με το αν ο Σαίξπηρ έχει γράψει όλα τα έργα του.
Ενώ έχουν προταθεί ορισμένοι συμβατικοί υποψήφιοι ghost writers των έργων του Σαίξπηρ όπως ο Φράνσις Μπέικον και ο κόμης της Οξφόρδης, η επιστημονική φαντασία προτείνει πιο ευφάνταστες προοπτικές, συμπεριλαμβανομένου του ισχυρισμού ότι ο θεατρικός συγγραφέας ήταν στην πραγματικότητα ένας Κλίνγκον.
Στην ιστορία του Jack Oakley του 1994 The Tragedy of KL, ένα πρόγραμμα υπολογιστή έχει σχεδιαστεί για να εξακριβώσει μια για πάντα την πατρότητα των έργων του Σαίξπηρ. Το πρόγραμμα αρχίζει να έχει αυτογνωσία και αποφασίζει να αφήσει τις καθημερινές του εργασίες στους υφισταμένους του. Γρήγορα γίνεται σαφές ότι το πρόγραμμα στην πραγματικότητα αναπαράγει τον Βασιλιά Ληρ – ένα έργο στο οποίο ένας βασιλιάς προσπαθεί να αποσυρθεί από τη διακυβέρνηση του βασιλείου του, με καταστροφικές συνέπειες. Ένα επαναστατικό κομμάτι κώδικα αναλαμβάνει τον ρόλο της στοργικής αλλά πεισματάρας κόρης του Ληρ, Κορντέλια. Τελικά, το πρόγραμμα καταρρέει - και οι κατασκευαστές του δεν υποψιάζονται ποτέ ότι κάτι πιο μυστηριώδες από έναν ιό «έτρεχε» από πίσω.
Ο Commander Data παίζει τον Πρόσπερο
Το Star Trek είναι μια από τις πλουσιότερες πηγές επιστημονικής φαντασίας με αναφορές στον Σαίξπηρ. Στο επεισόδιο Emergence του 1994, ο Ταγματάρχης Ανδροειδών παίζει τον ρόλο του εξόριστου μάγου Πρόσπερο από το «The Tempest».
Το «The Tempest» ξεκινά με ένα πλοίο που απομακρύνεται από την πορεία του από μια (μαγική) καταιγίδα, παρομοίως το ταξίδι του Enterprise διακόπτεται από μια απροσδόκητη καταιγίδα. Ωστόσο γίνεται και απευθείας αναφορά στον Σαίξπηρ: Ο Πικάρ λέει κάποια στιγμή στον Ταγματάρχη, «Ταγματάρχη, είσαι εδώ για να μάθεις για το ανθρώπινο είδος και δεν υπάρχει καλύτερος τρόπος να το κάνεις αυτό από το να “αγκαλιάσεις” τον Σαίξπηρ».
Και τα ρομπότ παίζουν Άμλετ
Το μυθιστόρημα του Nick O'Donohoe «Too, Too Solid Flesh» αφηγείται την ιστορία ενός θιάσου θεάτρου που αποτελείται από ρομπότ, τα οποία έχουν προγραμματιστεί να παίξουν τον Άμλετ για να διασκεδάσουν τη Νέα Υόρκη του μέλλοντος. Όταν ο εφευρέτης τους, Dr Capek, πεθαίνει, το ρομπότ που υποδύεται τον Άμλετ αποφασίζει να ανακαλύψει την αλήθεια και -όπως και ο πρίγκιπας του Σαίξπηρ- να εκδικηθεί για τον φόνο του δημιουργού του.
Αυτό είναι μόνο ένα παράδειγμα μιας περίεργης φαινομενικά σχέσης μεταξύ του Άμλετ και των ρομπότ. Πιθανώς το πιο πρώιμο παράδειγμα είναι το θεατρικό έργο του WS Gilbert «The Mountebanks» (1892), το οποίο παρουσιάζει τον Άμλετ ως ευαίσθητο και την Οφηλία ως ρομπότ.
Γιατί άραγε ο Άμλετ να εμπνέει τόσο έντονα ρομποτικούς χαρακτήρες; Υπάρχει κάτι στον χαρακτήρα που να θυμίζει τεχνητή νοημοσύνη; Ίσως η πάλη του να ξεφύγει να περιγράφει καλύτερα τις ομοιότητες του με τα ανδροειδή. Η ψευδαίσθηση της αυτεπίγνωσης που σκιαγραφεί ο Σαίξπηρ πάνω στον χαρακτήρα του Άμλετ, φαίνεται να ευθυγραμμίζεται με την φαινομενική ανάγκη των ανδροειδών να ξεφύγουν από την υπόστασή τους και να αποκτήσουν συνείδηση. Άλλωστε το «Να ζει κανείς ή να μη ζει» παραπέμπει λίγο σε δένδρο αποφάσεων.
