Διαβάζουμε το «Περί της εαυτού ψυχής» του Ισίδωρου Ζουργού

“Ανεμώλια” το 2011, “Σκηνές από τον βίο του Ματίας Αλμοσίνο” το 2014 και “Λίγες και μία μέρες” το 2017.

> Ο Ισίδωρος Ζουργός γεννήθηκε στη Θεσσαλονίκη το 1964. Σπούδασε Παιδαγωγικά και υπηρετεί στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση ως δάσκαλος. Έχει δυο παιδιά και σήμερα εργάζεται στη Θεσσαλονίκη. Έχει συνεργαστεί στο παρελθόν με διάφορα περιοδικά δημοσιεύοντας ποίηση και πεζογραφία, καθώς και βιβλιογραφικά κριτικά σημειώματα. Έχει επίσης ασχοληθεί με θέματα διδασκαλίας της λογοτεχνίας στο δημοτικό σχολείο και ιστορίας της εκπαίδευσης. Το 1996 συμμετείχε στη συλλογική έκδοση κειμένων για την εκπαίδευση, με τον τίτλο "Αναπνέοντας κιμωλία -γραφές εκπαιδευτικών", από τις εκδόσεις Σαββάλα. Έχει εκδώσει τα μυθιστορήματα: "Φράουστ" (Λιβάνης, 1995/Πατάκης, 2010), "Αποσπάσματα από το βιβλίο του ωκεανού" (Πατάκης, 2000/2007), "Η ψίχα εκείνου του καλοκαιριού" (Πατάκης, 2002/2010), "Στη σκιά της πεταλούδας" (Πατάκης, 2005), "Η αηδονόπιτα" (Πατάκης, 2008), "Ανεμώλια" (Πατάκης, 2011 - Βραβείο Αναγνωστών ΕΚΕΒΙ).

Το Βυζάντιο, αυτή η παραγνωρισμένη ιστορική εποχή, δεν πολυφοριέται ούτε στις συζητήσεις, ούτε στη λογοτεχνία. Η Κατερίνα Καριζώνη στο “Τραγούδι του ευνούχου” https://vivliocafe.blogspot.com/2013/10/blog-post_26.html, η Μαριάννα Κορομηλά στη “Μαρία των Μογγόλων”, ο Παναγιώτης Αγαπητός στα “Το Εβένινο Λαούτο”, “Ο χάλκινος οφθαλμός" και “Μέδουσα από Σμάλτο”, η Σοφία Νικολαΐδου στον “Πλανήτη Πρέσπα”, η Μάρω Δόύκα στο “Ένας σκούφος από πορφύρα”, η Λεια Βιτάλη “Το παραμύθι του μεγάλου φόβου”, ο Μ. Καραγάτσης στο “Σέργιος και Βάκχος”, η Μαρία Λαμπαδαρίδου-Πόθου στο "Πήραν την Πόλη, πήραν την...", ο Άγγελος Τερζάκης στην “Πριγκηπέσσα Ιζαμπώ”, ο Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης στους «Εμπόρους των εθνών», η Πηνελόπη Δέλτα στον “Καιρό του Βουλγαροκτόνου”.

Ο Ζουργός επικεντρώνεται στον 11ο-12ο αιώνα, όταν μετά τη μάχη του Ματζικέρτ η Βυζαντινή Αυτοκρατορία δεν διάγει και τις καλύτερες μέρες της. Ειδικότερα, ο Μιχαήλ Ζ΄ Δούκας χάνει τον θρόνο, όταν επαναστατεί ο στρατηγός Νικηφόρος Βρυέννιος, κλείνεται σε μοναστήρι και τον διαδέχεται ο Νικηφόρος Γ΄ Βοτανειάτης. Και το 1181 αναγορεύεται αυτοκράτορας ο Αλέξιος Α΄ ο Κομνηνός. Παρόλο που τα πολιτικά γεγονότα ακούγονται, ο φακός του συγγραφέα ζουμάρει στον χώρο των γραμμάτων, στη Μονή Στουδίου, όπου άκμαζε ένα εξαιρετικό αντιγραφείο χειρογράφων, και στον φιλόσοφο Μιχαήλ Ψελλό. Πρωταγωνιστής είναι ο Σταυράκιος Κλαδάς, νοτάριος, που το 1144 μ.Χ., στα 80 του χρόνια, γράφει την ιστορία της ζωής του, από το Δορύλαιο και τον θάνατο των γονιών του έως το αντιγραφείο της Κωνσταντινούπολης και έπειτα τη θητεία του ως γραφέα δίπλα στον Ψελλό.

Το διακύβευμα είναι το βιβλίο του Πυθέα “Περί Ωκεανού”, ένα θρυλικό βιβλίο που αφηγείται την περιπέτεια στις βόρειες θάλασσες μέχρι τη μυθική Θούλη. Ο νεαρός Σταυράκιος κλέβει το αντίγραφο που ο ίδιος έκανε, ύστερα από παρακίνηση του Μιχαήλ Ψελλού, αλλά, όταν φτάνει στο σπίτι του, ο υπέρτιμος είναι νεκρός!

Σταματώ να ιχνηλατώ βήμα προς βήμα την πορεία του Σταυράκιου. Η ζωή τον έφερε μακριά από την Κωνσταντινούπολη, στον στρατό που ανακατέλαβε την Καστορία, επιστάτη στις αλυκές του Κίτρους, λίγο στη Βέροια, λίγο στη Θεσσαλονίκη, ξανά στην Κωνσταντίνου Πόλη, με τη γυναίκα του Θεολένια και τα δυο του παιδιά, όλα αυτά υπό τον νέο αξιόλογο αυτοκράτορα, τον Αλέξιο τον Κομνηνό.

Αναγνωρίζω το ιστορικό πλαίσιο που σαγηνεύει τον αναγνώστη και τον φέρνει σούμπιτο μέσα στον βυζαντινό κόσμο. Ανθρωπωνύμια, τοπωνύμια, στρατιωτικοί όροι, λέξεις της καθημερινότητας που δείχνουν την κουλτούρα της εποχής, ιστορικά γεγονότα, περιπέτειες στις πόλεις και τις ερημιές της αυτοκρατορίας… Αναγνωρίζω την αφηγηματική μαεστρία ενός παραμυθά, του Ζουργού εν προκειμένω, που βυθίστηκε σε βιβλία και μελέτες, για να αναπλάσει έναν ολόκληρο κόσμο, αυτόν του 11ου και 12ου μ.Χ. αιώνα. Αυτός ο συνδυασμός, ιστορικό πλαίσιο και συγγραφική δεξιότητα, είναι ένας γοητευτικός κυλιόμενος διάδρομος που παίρνει τον αναγνώστη απ’ το χέρι και τον οδηγεί ομαλά στο τέλος των υπερεφτακοσίων σελίδων.

Αν με ενδιέφερε μόνο να μάθω έμμεσα ιστορία, θα σταματούσα εδώ τις αναγνωστικές μου σκέψεις. Το ζητούμενο όμως είναι τι προσφέρει περαιτέρω ένα τέτοιο μυθιστόρημα, τι προσφέρει κάθε ιστορικό μυθιστόρημα, όταν δεν θέλει να μείνει υποκατάστατο της ιστοριογραφίας. Είναι τελικά η ιστορία ενός γραφέα, από τη ζωή του οποίου φιλτράρονται τόσο η γραφή ως αποτύπωση ενός ρευστού κόσμου όσο και ο ίδιος ο κόσμος που ανασαλεύεται διαρκώς; Βλέπω έναν συνεχές πινγκ-πονγκ ανάμεσα στο γράψιμο και τη ζωή, δυο καθρέφτες που ο ένας δείχνει τον άλλο.

Πάπισσα Ιωάννα