Διαβάζουμε το «Νιλς» του Alexis Ragougneau

Μετά το αφιέρωμα στον ναζισμό και τα ίχνη του, που κάναμε παλιότερα, εξακολουθούμε να αναζητούμε καλά βιβλία που βλέπουν την εποχή αυτή και γενικά τη δεκαετία του ’40 υπό το πρίσμα των απόηχων της χιτλερικής χολέρας.

> Ο Αλέξις Ραγκουνιό (Alexis Ragougneau), γεννημένος το 1973, είναι θεατρικός συγγραφέας. Έχει δημοσιεύσει δώδεκα θεατρικά έργα, οκτώ από τα οποία γράφτηκαν μετά το 2004. Σημαντικός αριθμός από τα θεατρικά του έργα ανέβηκαν στη Γαλλία και την Ελβετία. Το βιβλίο του "Η Μαντόνα της Νοτρ-Νταμ" είναι το πρώτο του μυθιστόρημα. Ο Ραγκουνιό εργάστηκε πολλά χρόνια στον καθεδρικό ναό της Παναγίας των Παρισίων (Νοτρ-Νταμ). Γνωρίζει όλα τα αμέτρητα μυστικά της, τους ξεχασμένους πια ανθρώπους που περιτριγύριζαν τον ναό, που τους αποκαλεί "οι ξεστρατισμένες ψυχές της Νοτρ-Νταμ".

Το μυθιστόρημα ξεκινά στη Δανία, παραμονές της λήξης του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου. Ο Niels Rasmussen είναι σαμποτέρ, που τελευταία στιγμή δεν ανατινάζει έναν γερανό, γιατί μαθαίνει τη συνθηκολόγηση των Γερμανών, ενώ ταυτόχρονα πληροφορείται τη δίκη για δωσιλογισμό του Jean-François Canonnier, άνθρωπου του γαλλικού θεάτρου με τον οποίο είχε συνεργαστεί ως σκηνοθέτης την περίοδο πριν από την έναρξη του πολέμου. Ο Niels λοιπόν επιστρέφει στο Παρίσι, όπου έρχεται αντιμέτωπος με τη ρευστή κατάσταση αντιστασιακών και συνεργατών των Γερμανών, ουδέτερων που κατηγορήθηκαν, άλλων που άλλαξαν στρατόπεδο και γενικότερα μιας γαλλικής κοινωνίας χωρίς άσπρα και μαύρα τετράγωνα.

Ο Ragougneau εστιάζει ακριβώς στη ζώνη του λυκόφωτος, αλλά και στο μεταίχμιο, όπου τι σημαίνει συνεργασία με τους εχθρούς, τι σημαίνει αντίσταση και τι ανοχή είναι ρευστά, και δύσκολα κανείς μπορεί να ξεχωρίσει με ακρίβεια τι συμβαίνει. Όχι επειδή τα πράγματα είναι αδιευκρίνιστα, αλλά επειδή οι γκρίζες ζώνες της ουδετερότητας, της ανοχής, της καταναγκασμένης συμμετοχής, της ενεργού συμμετοχής, της ιδεολογικής ταύτισης δεν είναι σαφή. Κι ειδικά όταν εμπλέκεται το θέμα της φιλίας, το δίλημμα μεγαλώνει για τον Niels, αν και στην αρχή είναι επιφυλακτικός ή και αντίθετος να βοηθήσει, αυτός ένας παθιασμένης αντιναζιστής που ρίσκαρε τη ζωή του στη Δανία, να βοηθήσει έναν δωσίλογο παλιό φίλο.

Το μυθιστόρημα στήνεται πάνω στην έρευνα που διενεργει ο Niels προκειμένου να διευκρινίσει πόσο και αν άλλαξε ο παλιός του φίλος, ώστε να κατηγορείται ως δωσίλογος. Αλλά η έρευνα αυτή ταυτόχρονα τον οδηγεί (κι εμάς μαζί) να ανακαλύψει πώς λειτούργησε η Γαλλία μετά την ήττα από τον Hitler και πώς ο Στρατάρχης Pétain, ο δοτός πρωθυπουργός της χώρας επί Κατοχής, μάζεψε γύρω του πολλούς. Κι αυτοί οι πολλοί είτε από ιδεολογία, είτε από φιλοτομαρισμό, είτε επειδή κινήθηκαν στα θαμπά όρια της φιλοπατρίας και της υποταγής στον κατακτητή, είτε… συνεργάστηκαν και δεν συνεργάστηκαν, πίστεψαν και επιφυλάχθηκαν, έκαναν το μαύρο γκρι αλλά και το άσπρο πάλι γκρι!

Η Μεταπολεμική Γαλλία μοιάζει με την Ελλάδα, ίσως και με άλλες χώρες. Επιχειρεί μια αυτοκάθαρση από τους συνεργάτες των Nazi, αλλά τα όρια μεταξύ των δωσίλογων και των αντιστασιακών, είτε σκόπιμα είτε ασύνειδα, θολώνουν. Ακόμα δεν είναι ευδιάκριτο αν έχουμε αντικειμενικές κατηγορίες ή ιδιοτελείς μομφές, που δεν ανταποκρίνονται στην πραγματικότητα. Αλλά και πολλοί μεταπήδησαν στο άλλο στρατόπεδο όταν είδαν ότι τα πράγματα αλλάζουν.

Ο Niels έρχεται αντιμέτωπος με μαρτυρίες ανθρώπων που προσπαθούν να παρουσιάσουν τον εαυτό τους καθαρό, ενώ υποψιάζεται πως είχαν συμμετάσχει με τον έναν ή τον άλλο τρόπο στο καθεστώς του Vishy. Κι ανάμεσά τους άνθρωποι των γραμμάτων που έδειξαν φιλοναζιστικά στοιχεία: ο πολύς Louis-Ferdinand Céline, ο Robert Brasillach, ο Pierre Drieu La Rochelle, ο Lucien Rebatet, ο Charles Maurras, ενώ στους κύκλους αυτούς ανήκε και ο συγγραφέας Jean Cocteau, που συναναστρεφόταν άλλους διανοούμενους της εποχής, όπως τον Ernst Jünger, τους Paul Morand και Henry Millon de Montherlant, τον εκδότη Gaston Gallimard τον Carl Schmitt. Ο Γάλλος μάλιστα συγγραφέας πλάθει ένα μικρό θεατρικό, μέσα στο μυθιστόρημα, όπου συνδιαλέγονται σε ένα σαλόνι του καλού κόσμου πολλοί απ’ αυτούς…

Πάπισσα Ιωάννα