Ο τουρισμός που άλλαξε την Ελλάδα σε ένα (μικρό) βιβλίο

Οι ανθρωπολογικές έρευνες, οι οποίες συνήθως τελούνται σε σύγχρονο με το αντικείμενό τους χρόνο, μπορούν να είναι αγέραστες και εντυπωσιακά διεισδυτικές- ανάλογα το πλαίσιο στο οποίο θα εντάξει κάποιος τα συμπεράσματά τους.

Αυτό συμβαίνει στην περίπτωση του βιβλίου της Σούζαν Μπακ- Μορς, Σημειολογικά όρια και πολιτικές του νοήματος: Η νεωτερικότητα σε περιοδεία σε ένα χωριό της Κρήτης, το οποίο κυκλοφόρησε προ μηνών από τις νεαρές και ζωηρές εκδόσεις Ψηφίδες. Τα χαρακτηριστικά της ελληνικής «βαριάς βιομηχανίας» άλλαξαν στο πέρασμα των χρόνων, όχι όμως και οι διαδικασίες με τις οποίες ένας τόπος μετατρέπεται σε τουριστικό προορισμό. Σε ποιες συνθήκες ανθεί ο τουρισμός και πώς επηρεάζει έναν τόπο; Σε τι τον μετατρέπει και με πώς αλλάζει τους κατοίκους του;

Η κοινωνιολογική έρευνα της Σούζαν Μπακ-Μορς σε ένα χωριό της Κρήτης, το οποίο στην δεκαετία του 1970 κάνει τα πρώτα του βήματα στον τουρισμό, είναι επίκαιρη σήμερα που η συζήτηση για τον τουρισμό και την τουριστική εκμετάλλευση είναι στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος για πολιτικούς και όχι μόνο λόγους. Οι σκληρά εργαζόμενοι τουρίστες επιθυμούν έναν «αυθεντικό» και ειλικρινή τόπο για να ζήσουν την εξωτική εικόνα που έχουν στο μυαλό τους ερχόμνεοι- μια ετεροτοπία, έναν τόπο ανέγγιχτο από τις συνθήκες που τους αναγκάζουν να τυποποιούν τη ζωή τους με στόχο την παραγωγικότητα.

Έτσι όμως, με την ίδια την έλευση του τουρισμού, οι "παράδεισοι" χάνουν την αθωότητά τους και αφήνονται με τη σειρά τους να γίνουν για τους ντόπιους ένας τόπος ενταντικοποιημένης εργασίας και προεπιλεγμένων μορφών, χωρίς να αλλάζουν τα εξωτερικά «εξωτικά» χαρακτηριστικά που περιμένουν οι επισκέπτες να δουν.

«Μολονότι ο τουρισμός δημιουργεί οικονομική «ανάπτυξη» στις χώρες υποδοχής, πρόκειται για μια ανάπτυξη η οποία είναι προσαρμοσμένη στις ανάγκες των τουριστών και όχι σε εκείνες των γηγενών πληθυσμών. [...] Ο μαζικός τουρισμός δεν μπορεί να πετύχει ως μακροχρόνια στρατηγική ανάπτυξης για μια χώρα, επειδή είναι ακριβώς η έλλειψη της ανάπτυξης που κάνει μια περιοχή θελκτική ως τουριστικό προορισμό», διαβάζουμε στο οπισθόφυλλο του βιβλίου.

Μια σύντομη και διεισδυτική ματιά σε ένα από τα πιο ενδιαφέροντα πεδία καθορισμού της σημερινής ταυτότητας της Ελλάδας.

 Στην έκδοση της μελέτης, την μετάφραση της οποίας υπογράφει ο Βαγγέλης Πούλιος, περιέχεται ακόμη μια συνέντευξη της συγγραφέα στον Γιάννη Μυλωνά, όπου επ’ αφορμή των συμπερασμάτων, τίθενται και πολιτικά ζητήματα και ερωτήματα για την Ελλάδα της λιτότητας και της κρίσης.

Δ. Γλ.