της Ίριδας Κρητικού
Εάν τα βήματά σας, σας φέρουν στη ρίζα της Ακρόπολης, σας προτείνουμε θερμά να επισκεφθείτε την γκαλερί Άστρα, όπου έως τις 18 Μαρτίου παρουσιάζονται εβδομήντα ακουαρέλες, σχέδια και λάδια του Ανδρέα Βουρλούμη, επιλεγμένα από το αρχείο της οικογένειάς του.
Τα έργα αυτά, εξαιρετικής ποιότητος και ωστόσο ακριβοθώρητα, φανερώνουν την αγάπη που έτρεφε για τον καθημερινό περίγυρό του και για τις μικρές χαρές της ζωής που παρατηρούσε και απεικόνιζε ακατάπαυστα και αθόρυβα.
Εύστοχα η επιμελήτρια της έκθεσης, Ελισάβετ Πλέσσα, σημειώνει: ”Ο Βουρλούμης είναι ζωγράφος των μικρών πραγμάτων και τα πιο μεγαλειώδη έργα του είναι αυτά που δεν ξεπερνούν το μέγεθος του φύλλου χαρτιού από το μπλοκ που είχε πάντα μαζί του. Αν δεν ταξίδεψε πολύ στη ζωή του, είναι γιατί και το πιο ασήμαντο αντικείμενο μοιάζει να ήταν ένα σύμπαν για εκείνον –το σύμπαν μπορούσε να το βρει γύρω του, στα δωμάτια του σπιτιού του, στις ταράτσες που έβλεπε από την οδό Τσακάλωφ, στα δρομάκια γύρω από το ατελιέ του στο Παγκράτι, στην εξοχή της Αίγινας, στις μορφές των μοντέλων του”.
Ο Ανδρέας Βουρλούμης γεννήθηκε στην Πάτρα στις 29 Ιουλίου 1910 -τρίτο παιδί εύπορης αστικής οικογένειας - και πέθανε στην Αθήνα το 1999, χρονιά που οργανώθηκε και η τελευταία αναδρομική έκθεση του έργου του από το Μουσείο Μπενάκη. Σε ηλικία δέκα ετών αντέγραφε αγάλματα από αρχαιολογικά μουσεία και στα δώδεκά του έκανε τις πρώτες του ακουαρέλες με τη βοήθεια του βέλγου οικοδιδάσκαλου ζωγραφικής, Antoine Pic.
Σπούδασε, ωστόσο, Χημεία στο Πανεπιστήμιο των Αθηνών. Μετά τις σπουδές του έζησε στο Παρίσι (1934-1935), κοντά στον φίλο του, γλύπτη, Γιάννη Παππά, όπου επισκεπτόταν τα μουσεία, βαθιά εντυπωσιασμένος από τον Dürer, τον Rembrandt, τους ιμπρεσιονιστές, τον Van Gogh και τον Cézanne. Παρόλο που εργάστηκε για μερικά χρόνια σαν χημικός, η ζωγραφική ήταν η κύρια απασχόλησή του μέχρι το τέλος της ζωής του.
Το 1938 εγκαταστάθηκε στο ατελιέ του Αγήνορα Αστεριάδη στο Παγκράτι και όλα του τα εργαστήρια από τότε βρίσκονταν στην ίδια περιοχή. Με εξαίρεση ένα ταξίδι στο Λονδίνο το 1957, δεν έφυγε ξανά από την Ελλάδα. Αν και κινήθηκε αυτόνομα από τις εξελίξεις στη νεοελληνική ζωγραφική σκηνή, τον απασχόλησε η ζωγραφική του Παρθένη, του Τσαρούχη και του Κόντογλου. Ασχολήθηκε σε βάθος με τη βυζαντινή ζωγραφική, ενώ αγαπούσε πολύ τη δημοτική ποίηση και έκανε συχνά εικονογραφήσεις βιβλίων.
Η πρώτη του ατομική έκθεση πραγματοποιήθηκε το 1954 στην γκαλερί της Monica Payne, στην Αθήνα. Άλλες ατομικές του εκθέσεις έγιναν στην γκαλερί ”Ζυγός” (1960), στην γκαλερί ”Ζουμπουλάκη” (1961), στο ”Α.Τ.Ι. Δοξιάδη” –αναδρομική– (1963), στην γκαλερί ”Ώρα” (1981), στην ”Αίθουσα Σκουφά” (1988), στην Εθνική Πινακοθήκη –αναδρομική– (1990) και στην ”Αίθουσα Σκουφά” (1994). Σημαντικές εκθέσεις έργων του διοργανώθηκαν μετά τον θάνατό του από το Μουσείο Μπενάκη (1999) και το Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τραπέζης (Μέγαρο Εϋνάρδου, 2004). Πέθανε στην Αθήνα, στις 8 Αυγούστου 1999.
Το καλοκαίρι του 2004, είχα και πάλι θαυμάσει, στο πλαίσιο της αναδρομικής έκθεσης του Ανδρέα Βουρλούμη στο Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τραπέζης, τις λεπτότατες αποχρώσεις μιας ζωγραφικής με ευαίσθητους κώδικες επεξεργασίας της καθημερινότητας, με αδιαμφισβήτητη ικανότητα ανάγνωσης της ποιητικής των μικρών πραγμάτων. Ένα ροδί λαμπατέρ, το βαμβακερό κάλυμμα μιας πολυθρόνας, μια ωχρή νεοκλασική πρόσοψη με ξέφτια χοντροκόκκινου, αναποδογυρισμένα καλάθια με λεκέδες φρούτων στη μισάνοιχτη πόρτα ενός μανάβικου, μια γρήγορη συνομιλία, ένα σύντομο ταξίδι με το πλοίο της γραμμής –μια φευγαλέα συνάντηση, η απειροελάχιστη τρυφερή θερινή ώρα που αποτυπώθηκε στο χαρτί.
Στα μικρά μπλοκ που κρατούσε πάντοτε μαζί του, αποτύπωνε οικεία αντικείμενα και καθημερινά στιγμιότυπα, λουσμένα από ένα ιδιαίτερο χρώμα και φως. Φιλικά πρόσωπα, γυμνά, νεκρές φύσεις και τοπία – άλλα από προορισμούς των συχνών του εκδρομών, κι άλλα από την αγαπημένη του Αίγινα γέμιζαν τις σελίδες των ζωγραφικών του σημειώσεων.
”Η Ψυχή του ανθρώπου έχει διάφορες ιδιότητες, αντιδράσεις και εκδηλώσεις”, έγραφε ο Βουρλούμης. ”Ένας ζωγράφος άλλοτε μεν αισθάνεται μια απροσδιόριστη δημιουργική ορμή, τυφλή θα έλεγα, η οποία τον σπρώχνει να δημιουργήσει απάνω σε μια κενή επιφάνεια, ένα ον, τον ίδιο τον εαυτό του, με κινήσεις απάνω στην επιφάνεια, με συνδυασμό σχημάτων, με τόνους, με χρώματα, άλλοτε βλέπει στο φυσικό περιβάλλον του να καθρεφτίζεται ο εαυτός του (ή το αντίστροφο) και αυτό το γνώριμο που βλέπει αισθάνεται την ανάγκη να το εξωτερικεύσει με σχήματα και χρώματα, άλλοτε φαντάζεται μια εικόνα από τη ζωή και την ιστορία και έχει την ανάγκη να την πραγματοποιήσει, άλλοτε θέλει να αφηγηθεί ή να περιγράψει ένα γεγονός, ένα αντικείμενο, και μπορεί να το κάνει γιατί η ζωγραφική συγγενεύει με τη γραφή και επομένως με το λόγο. Ανέκαθεν, με σύμβολα που αναπαριστάνουν τον αντικειμενικό κόσμο κατορθώνει να περιγράψει, να αφηγηθεί ιστορίες και μύθους”.
Γκαλερί Άστρα, Καρυατίδων 8, Ακρόπολη, τηλ. 210 9220236, fax 210 9245630.
