Ο Ai Weiwei στο Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης

της Ιωάννας Γκομούζα

«Έχω μεγάλο σεβασμό για την Ελλάδα που άνοιξε την αγκαλιά της στους πρόσφυγες» δήλωνε χθες λίγο πριν την έναρξη της έκθεσής του στο Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης ο Κινέζος διάσημος εικαστικός.

Τρεις σημαίες κυματίζουν από χθες στο μπαλκόνι του Μεγάρου Σταθάτου στη Βασιλίσσης Σοφίας. Οι δυο τους γνώριμες σε πρώτη ανάγνωση, με τα διακριτικά της Ελλάδας και της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ωστόσο ταυτόχρονα διαφορετικές, λευκοκίτρινες.

Ανάμεσά τους μια τρίτη με ένα στρόγγυλο μοτίβο να αντιπροσωπεύει «τον μεταιχμιακό χώρο που καταλαμβάνουν οι πρόσφυγες στη Λέσβο». Το σχήμα στο κέντρο της είναι το περίγραμμα του σώματος του τρίχρονου Αιλάν, η εικόνα του οποίου κατέκλυσε τα παγκόσμια ΜΜΕ μετά τον πνιγμό του στο Αιγαίο.

Να τα πρώτα «σινιάλα» για το εκθεσιακό ντεμπούτο του Άι Γουέιγουέι στην Αθήνα, αλλά και σε αρχαιολογικό μουσείο. Ένα αφιέρωμα που επιδιώκει να μυήσει το κοινό στην καλλιτεχνική προσέγγιση αλλά και στην πιο πρόσφατη δουλειά του.



Το προσφυγικό δεν θα μπορούσε να μην έχει κεντρική θέση. Πόσο μάλλον όταν τους τελευταίους μήνες ο Γουέι Γουέι έχει γίνει τακτικός θαμώνας στα μέρη μας αλλά και στην ευρύτερη περιοχή καταγράφοντας μαρτυρίες και καταθέτοντας παρεμβάσεις που συχνά γίνονται αφετηρία για δριμεία κριτική.

Ευφυής δημιουργός, μαχητικός ακτιβιστής ή καιροσκόπος; Το σίγουρο είναι ότι ο αμφιλεγόμενος καλλιτέχνης (αλλά και σχεδιαστής, επιμελητής, συγγραφέας και μπλόγκερ) ξέρει να κλέβει τα φλας. Κατάμεστο από δημοσιογράφους - όχι απαραίτητα αποκλειστικά του πολιτιστικού ρεπορτάζ - ήταν χθες το Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης λίγο πριν τα εγκαίνια της έκθεσης «Ai Weiwei at Cycladic».



Με ένα ελαφρύ μειδίαμα έφτασε ο ίδιος στη συνέντευξη τύπου - παρά το ότι, όπως ανέφερε χαριτολογώντας, πέρασε την προηγούμενη βραδιά χωρίς… όνειρα στο art ξενοδοχείο όπου έμενε προσπαθώντας να βρει πώς θα κλείσει το φως. Και με την κάμερα του κινητού του τηλεφώνου «ετοιμοπόλεμη» να στρέφεται προς ρεπόρτερ και εικονολήπτες αλλά και για selfies. Είναι γνωστή άλλωστε η αγάπη του για την τεχνολογία, το Διαδίκτυο και τη φωτογραφική πρακτική.

Νέα έργα για το προσφυγικό

«Έχω μεγάλο σεβασμό για την Ελλάδα που άνοιξε την αγκαλιά της και δεν έσπρωξε τους ανθρώπους στη θάλασσα. Υπάρχει μια μακρά ιστορία ανθρωπιάς και πολιτισμού και νομίζω ότι η Ελλάδα πήρε μια απόφαση που θα θυμόμαστε».

Στους χώρους των περιοδικών εκθέσεων αλλά και ανάμεσα στα αρχαία εκθέματα των μόνιμων συλλογών θα ανακαλύψεις εύκολα ίχνη από την παραμονή του στη Λέσβο, στην συνοριακή ζώνη της Ειδομένης, καθώς και από τις συναντήσεις του με πρόσφυγες στην Τουρκία, στον Λίβανο, στη Γάζα. Μια τεράστια ταπετσαρία από πολύχρωμα στιγμιότυπα τραβηγμένα με iPhone (τοποθετημένη αμέσως μετά από σχετικά πρότζεκτ έξι μελών της Φωτογραφικής Εταιρείας Μυτιλήνης). Σωσίβια φιλοτεχνημένα σε μάρμαρο, σαν κι αυτά (αληθινά και ψεύτικα) που ξεβράζονται κατά χιλιάδες στις ακτές των νησιών του Ανατολικού Αιγαίου παρασέρνοντας τους κατόχους τους άλλοτε σ’ έναν αγωνιώδη διάπλου κι άλλοτε στο θάνατο. Φωτογραφίες και βίντεο με φτηνά φουσκωτά στην τρικυμισμένη θάλασσα. Φυσίγγια από δακρυγόνα που χρησιμοποίησε η αστυνομία της ΠΓΔΜ κατά των προσφύγων πλάι σε αρχαία δακρυδόχα, λεπτεπίλεπτα αγγεία στα οποία συνέλεγαν τα δάκρυα των πενθούντων για τον χαμό των αγαπημένων τους…

Ο Γουέι Γουέι εφαρμόζει και εδώ την πρακτική του να εξυψώνει αντικείμενα καθημερινής χρήσης σε έργα τέχνης χρησιμοποιώντας αντικείμενα που έχουν γίνει συνώνυμα της προσφυγικής κρίσης.



«Ο καλλιτέχνης χρησιμοποιεί τα μάτια, τα συναισθήματά του για βιώσει την εμπειρία του κόσμου και να επικοινωνήσει τη γνώση, την τέχνη, την ευαισθησία. Καλείται να παίξει ένα ρόλο, να εφεύρει μια γλώσσα για να εκφραστεί και πρέπει να το πιστέψει αυτό και να το μετατρέψει σε επικοινωνία. Κάποια έργα είναι πιο επιτυχημένα κάποια λιγότερο, ευτυχώς είμαι τυχερός, έγινα ακτιβιστής» ανέφερε γελώντας για να καταλήξει πώς «αν όχι καλός καλλιτέχνης, είμαι πολύ καλός ερευνητής».

Πάνω από 600 ώρες κινηματογραφικού υλικού και συνεντεύξεων έχει αποφέρει μέχρι στιγμής αυτή την πολύμηνη περιπλάνηση. Και πάμπολλες συναντήσεις με «πρωταγωνιστές» από ποικίλες πλευρές του δράματος: πρόσφυγες, στρατιωτικούς, μέλη ΜΚΟ, γιατρούς, διασώστες, αλλά και διακινητές.

«Η κατάσταση είναι τρελή» ανέφερε συνεχίζοντας. «Κανείς δεν είναι προετοιμασμένος να γίνει πρόσφυγας, εξαναγκάζεται. Γιατί φτάνουν τόσο μακριά με τόσο δύσκολα μέσα; Γιατί δεν έβλεπαν φως για ένα μέλλον. Θέλουν να βρουν ένα καλύτερο μέλλον και δεν φαίνεται ότι θα το βρουν. Στην Ευρώπη οι άνθρωποι είναι αδιάφοροι, ψυχροί και προσποιούνται ότι δεν είναι δική τους δουλειά. Πολλές χώρες έχουν δείξει απάνθρωπη και αηδιαστική πολιτική απέναντι στους πρόσφυγες. Θα πρέπει να πιέσουμε και να ασκήσουμε κριτική. Πρέπει να επιδείξουμε ανθρωπιά, σε έναν ακατάπαυστο αγώνα που θα κάνουν και τα παιδιά μας».

Δεν είναι βέβαια η πρώτη φορά που ο Γουέι Γουέι καυτηριάζει τη στάση της Ευρώπης σχετικά. Τον Ιανουάριο απέσυρε έργα του από τη Δανία σε ένδειξη διαμαρτυρίας για τον διαβόητο νόμο που προωθούσε την κατάσχεση της περιουσίας των προσφύγων που φτάνουν εκεί ζητώντας άσυλο.

Σμιλεύοντας σε μάρμαρο και ξύλο



Περιδιαβαίνοντας τις σάλες του κεντρικού μουσείου είχαμε την ευκαιρία να δούμε και άλλες διάσημες εγκαταστάσεις. Έργα που φανερώνουν την επαναλαμβανόμενη χρήση από τον καλλιτέχνη υλικών όπως το ξύλο και το μάρμαρο αλλά και σχόλια για την κινεζική κοινωνία και την έντονα κριτική διάθεση για τις αρχές της χώρας του. Ανάμεσά τους το «Σίδερο οπλισμού και φέρετρο» (2014), η αντίδρασή του στον σεισμό του 2008 στην επαρχία Σετσουάν που άφησε πίσω του χιλιάδες παιδιά θύματα στα συντρίμμια σχολείων.

Η περσινής εσοδείας «Κάμερα παρακολούθησης σε βάθρο» μέσα σ’ ένα δωμάτιο με αντίστοιχης θεματολογίας χρυσαφένια ταπετσαρία. Η εγκατάσταση με τα κολοσσιαία πολύεδρα από ξύλο huali «Θεϊκή Αναλογία» (2012). Ένα διαφορετικό… τσαμπί «Σταφύλια» (2011) από σκαμνιά-αντίκες της Δυναστείας Τσινγκ. Η «Μάσκα» (2011) ως συμβολική καταγγελία του εντεινόμενου περιβαλλοντικού προβλήματος στην Κίνα.

Φρέσκια προσθήκη στην ενασχόλησή του με το μάρμαρο, το γλυπτό «Ιστάμενη μορφή» (2016) ανήκει στα έργα που δημιουργήθηκαν ειδικά για την έκθεση και παραμπέμπει άμεσα στα κυκλαδικά ειδώλια τύπου Σπεδού του μουσείου. Η κλίμακα μεταβάλλεται και το μικροσκοπικό «κουκλάκι» μετατρέπεται σε μια πανύψηλη θεότητα απηχώντας και την δήλωσή του Γουέι Γουέι για τη γλυπτική που μας υποδέχεται στον δεύτερο όροφο της πτέρυγας του Μεγάρου Σταθάτου: «Η δουλειά και το πάθος που απαιτεί η γλυπτική σε μάρμαρο, συνεπάγεται ότι τα αντικείμενα μετατρέπονται σε συμβολικά έργα τέχνης, όπως τα τοτέμ, ενδεδυμένα με μυστικιστικές ιδιότητες».