Α Thousand Doors: Μια βιβλιοθήκη όλο (μοντέρνα) τέχνη

του Γιάννη Ασδραχά

Κάποια γεγονότα βαπτίζονται αλλά και βαπτίζουν τους χώρους όπου συντελούνται. Κάτι τέτοιο συμβαίνει στη μεγάλη έκθεση που παρουσιάζεται σε όλους τους χώρους της Γενναδείου Βιβλιοθήκης που διοργανώνει ο Οργανισμός Πολιτισμού και Ανάπτυξης ΝΕΟΝ σε συνεργασία με τη φημισμένη “Whitechapel Gallery” του Λονδίνου. Για πρώτη φορά όλοι οι χώροι της Γενναδίου, στεγασμένοι και υπαίθριοι, μετατρέπονται σε τοπίο της έκθεσης όπου 30 καλλιτέχνες από 15 χώρες καταθέτουν το έργο τους υπό τον τίτλο “A Thousand Doors”, συντελώντας σε μία συνομιλία τόσο με το ιστορικό κτήριο όσο και με τα αποκτήματα του.

«Οραματική» χαρακτηρίζει την έκθεση η Ελίνα Κουντούρη, Διευθύντρια του ΝΕΟΝ, προσθέτοντας ότι πρόκειται για ένα γεγονός που «ανοίγει τους δημόσιους χώρους στη σύγχρονη τέχνη, σε μία τοποθεσία που συνδυάζει την εσωτερικότητα μιας βιβλιοθήκης, την ομορφιά των εξωτερικών της κήπων και τον δημόσιο χαρακτήρα ενός χώρου προσβάσιμου σε όλους».

Ο διευθυντής της Αμερικανικής Αρχαιολογικής Σχολής στην Αθήνα, Τζέιμς Ράιτ, σημειώνει ότι «στην Ελλάδα ζούμε σε ένα κόσμο με μνημεία και αναμνήσεις. Και αυτή την ιδιαίτερη σχέση που έχει η Γεννάδιος με το παρελθόν, η έκθεση με σύγχρονα έργα δίνει τη δυνατότητα στο κοινό να τη γνωρίσει καλύτερα».

Η διευθύντρια της βρετανικής γκαλερί «Whitechapel» και επιμελήτρια της έκθεσης Iwona Blazwick σημειώνει ότι τα έργα δημιουργούν ένα φανταστικό ταξίδι επειδή είναι «πύλες σε πραγματικές ή φανταστικές ιστορίες, σε ιδανικούς ή αποκαλυπτικούς μελλοντικούς κόσμους». Θεωρεί, μάλιστα, ότι η έκθεση θα δώσει στους κατοίκους και τους επισκέπτες την ευκαιρία να «έρθουν σε επαφή με απαράμιλλα έργα τέχνης από όλο τον κόσμο, όλα με έμπνευση από την πλούσια πολιτιστική κληρονομιά της Ελλάδας».

Για την ελληνική σύγχρονη τέχνη και τους καλλιτέχνες επισημαίνει πως είναι ενθουσιασμένη με το «τι συμβαίνει στην Ελλάδα», ενώ είναι σίγουρη ότι η έκθεση θα σηματοδοτήσει ένα νέο ορόσημο.

Η έκθεση

Η πρώτη εικόνα που εισπράττει ο επισκέπτης είναι οι έξι γκροτέσκο προτομές γενειοφόρων που μοιράζονται τα κενά ανάμεσα στους κίονες του περιστυλίου, έργα του Daniel Silver. Μέτρα πριν την κεντρική κλίμακα πάνω σε ψηλές βάσεις βρίσκονται τα έργα της Francis Upritchard. Πρόκειται για ημίγυμνες φιγούρες σε αφύσικα φωτεινά χρώματα.

Υπό τη στέγη του κεντρικού κτηρίου της βιβλιοθήκης φιλοξενούνται τα έργα 15 καλλιτεχνών. Η πρώτη συνάντηση συντελείται ακριβώς πάνω από την αίθουσα του αναγνωστηρίου όπου και αιωρείται η κατασκευή του George Herold με τίτλο «Bent poetry, w. up!». Η εγκατάσταση αποτελείται από ένα μεταλλικό πλέγμα στο οποίο κρέμονται σανίδες που δίνουν την αίσθηση του λαβύρινθου.

Το υλικό του Edward Allington είναι μεγάλων διαστάσεων λογιστικά βιβλία στις σελίδες των οποίων βρίσκονται πυκνογραφημένες καταχωρίσεις. Ο εικαστικός έκοψε εσωτερικά τα βιβλία δημιουργώντας κενά στα οποία προσάρμοσε γεωμετρικές φόρμες. Δίπλα βρίσκονται τα έργα του John Latham. Πρόκειται για τη φωτογκραβούρα «Flat Time I-I0» και το «Anonymous Books» με ακανόνιστα κομμάτια βιβλίων πάνω σε γυαλί. Ένα στύλο σχημάτισε με 8558 φύλα χαρτιού διαστάσεων Α5 η εικαστικός Ceal Floyer. Κάθε φύλλο του έχει ξεχωριστή αρίθμηση αλλά και από ένα ανεπαίσθητο γεωμετρικό σχήμα στη γωνία κάθε σελίδας.

Με τίτλο «Reconstitution» ο Christian Boltanski φανερώνει το υλικό μίας κούτας που περιέχει φωτογραφίες, επιστολές και φυλλάδια. Καθένα από τα αντικείμενα είναι και μια μαρτυρία για τη ζωή ή το έργο του καλλιτέχνη. Στο έντυπο σε χαρτόνι υλικό του ο Pavel Büchler καυτηριάζει τους γραφειοκρατικούς μηχανισμούς της σχολής καλών τεχνών. Το έργο «A Book of Signatures» της Παλαιστίνιας Shuruq Harb είναι μία εγκατάσταση όπου προβάλλονται σε μία οθόνη η υπογραφή 250 ατόμων με το κοινό στους ισλαμικούς πληθυσμούς όνομα Μοχάμεντ. Οι υπογραφές διαφέρουν από άτομο σε άτομο και συντάσσουν ένα παλίμψηστο της διαφορετικότητας.

«I Love New York, Crazy City» είναι ο τίτλος του έργου της Isa Genzken. Πρόκειται για ένα σκληρόδετο τόμο στο οποίο η καλλιτέχνης συνδυάζει φωτογραφικά στιγμιότυπα με αποδείξεις, σημειώματα και φυλλάδια. Ένα λεύκωμα παρουσιάζει ο Nigel Henderson, μέλος μιας ομάδας καλλιτεχνών με τίτλο “πατέρες της Ποπ”. Οι σελίδες του περιέχουν φωτογραφίες που ανακάλυψε ο εικαστικός σε παλαιοβιβλιοπωλεία. Το άλμπουμ της Hannah Höch που υπήρξε μέλος της ομάδας των ντανταϊστών του Βερολίνου είναι ένα ευρηματικό κολάζ που περιέχει εικόνες από περιοδικά της δεκαετίας του '30.

Ο Michael Dean δημιούργησε μία νεκρή φύση με μοντέλο μία καρέκλα από MDF. Στο κάθισμα του επίπλου βρίσκεται ένα ανοικτό βιβλίο από το οποίο εξέχει μία γλώσσα που υποδηλώνει τον λόγο και την απόλαυση που προσφέρει η κατανάλωση τροφής. Η εγκατάσταση του Michael Rakowitz περιλαμβάνει μία σειρά μισοκαμένων βιβλίων απομεινάρια του συμμαχικού βομβαρδισμού της γερμανικής πόλης Kassel. Αναφέρεται επίσης στην καταστροφή των αγαλμάτων του Βούδα της Μπαμιγιάν από τους Ταλιμπάν το 2001. Πραγματεύεται ακόμα την αναγέννηση της εν λόγω αφγανικής πόλης, καταθέτοντας σε προθήκη εργαλεία σμίλευσης που προέρχονται από εξαρτήματα τανκ.

Εννέα έντυπα μέσα μαζικής ενημέρωσης όπως εφημερίδες ή περιοδικά προσαρμοσμένα σε πλαίσιο στοιχειοθετούν την εικαστική παρουσία του Mattew Barney. Σε μία ημιεγκαταλειμμένη αίθουσα της βιβλιοθήκης η Πάκυ Βλασσοπούλου παρουσιάζει ομοιώματα αλόγων. Η εγκατάσταση υπογραμμίζει την αντίφαση που ενέχει το παράλογο όταν διαπράττεται στο όνομα της λογικής.

Μεταλλικές βιβλιοθήκες με εκατοντάδες βιβλία είναι ο κύριος κορμός του έργου της Meriç Algün Ringborg. Η καλλιτέχνης συγκέντρωσε τα βιβλία της Γενναδείου που έχουν να δανειστούν μία δεκαετία. Το έργο εγείρει ερωτήματα γύρω από τη θεματολογία που ενδέχεται να απασχολεί τη σύγχρονη συνείδηση.

Το καλλιτεχνικό δίδυμο Nina Fischer & Maroan el Sani, που εργάζεται στο Βερολίνο, στο βίντεο-έργο του εμπνεύστηκε από το ντοκιμαντέρ που γύρισε ο Γάλλος σκηνοθέτης Alain Resnais αφιερωμένο στους θησαυρούς που φυλάσσονται στην Εθνική Βιβλιοθήκη της Γαλλίας. Οι καλλιτέχνες επιστρέφουν στο κτήριο, που είναι πλέον άδειο.

Ένας από τους σπουδαιότερους έλληνες εικαστικούς, ο Γιάννης Κουνέλης, έντυσε με βιβλία ποικίλων θεματικών, γλωσσών, μεγεθών και εκδόσεων ένα παράθυρο της Γενναδίου. «The Tent» είναι ο τίτλος του βίντεο έργου της βρετανίδας Elizabeth Price. Η ταινία εστιάζει σε ένα βιβλίο καλλιτεχνών που συνδέθηκαν με τη βρετανική καλλιτεχνική ομάδα Systems Group.

Το έργο τετ-α-τετ της Ιταλίδας Annie Ratti είναι ένα καμπυλόγραμμο ξύλινο παραβάν που «κρύβει» δύο καθίσματα Το “κοινωνικό γλυπτό” στεγάζει δύο άτομα και δημιουργεί συνθήκες απομόνωσης. «Exercises in Walking and Talking» είναι ο τίτλος του έργου της Βαλεντίνας Κάργα. Στο έργο της επιδιώκει να αναβιώσει την Αριστοτελική ιδέα της περιπατητικής σχολής απευθύνοντας πρόσκληση οι επισκέπτες να περπατήσουν μαζί της κουβεντιάζοντας.

«1000 Φύ(λ)λα» είναι ο τίτλος του έργου του Νίκου Ναυρίδη. Έναν προαύλιο χώρο της «Γενναδείου» καλύπτουν χίλια φύλα ζύμης με τα οποία ο καλλιτέχνης καθιστά δυσδιάκριτα τα όρια ανάμεσα στην εικαστική διαδικασία και τη χειροτεχνία. Σε ένα πλακοστρωμένο σημείο του κήπου έξι ανθρώπινες μορφές σκύβουν η μια προς την άλλη ριζωμένες σε σφαιρικές βάσεις. Τα μπρούτζινα γλυπτά με τίτλο Conversation Piece II παραπέμπουν στην κλασική αγαλματοποιία και είναι δημιουργίες του ισπανού καλλιτέχνη Juan Muñoz.

Οι βρετανίδες Jane και Louise Wilson υπογράφουν την ηχητική εγκατάσταση «The Silence is Twice as Fast Backwards». Ο τίτλος του έργου είναι παρμένος από την ταινία Ophée του Jean Cocteau. Οι επισκέπτες κατά την κατάβασή τους στους κήπους τους συνοδεύει ο ήχος μιας μελωδίας από μία σειρά κουδουνιών.

Ένα χάλκινο εκμαγείο κορμού ενός αγριόπευκου, είναι το έργο του Ιταλού καλλιτέχνη Giuseppe Penone με τίτλο «Spazio di Luce». Ο εικαστικός εφάρμοσε ένα στρώμα κεριού στον κορμό του δέντρου, δημιουργώντας ένα αποτύπωμα που εξιστορεί την πορεία της ανάπτυξής του.

«What Every Gardener Knows» είναι ο τίτλος της ηχητικής εγκατάστασης της αμερικανίδας εικαστικού Susan Hiller. Η δομή της μουσικής βασίζεται στα γενετικά μοτίβα που ανακάλυψε τον 19ο αιώνα ο Gregor Mendel. Στο έργο η καλλιτέχνης μεταγράφει τον κώδικα του Mendel σε μια μελωδική κωδωνοκρουσία που σημαίνει στα τέταρτα της ώρας.
Εμπνευσμένος από τον κλασικό πολιτισμό και την ποπ κουλτούρα, ο Αργεντινός καλλιτέχνης Villar Rojas Adrián συνέθεσε δύο γλυπτές ανθρώπινες φιγούρες σε μη αναμενόμενες στάσεις.

Τη φυσική τάση των πουλιών να ξεσπούν σε κελάηδισμα την αυγή παρουσιάζει στο ηχητικό του έργο με τίτλο «Dawn Chorus» ο Κώστας Ιωαννίδης. Αυτές οι συγχορδίες των πτερωτών αοιδών ακούγονται αντίθετα από τη πραγματικότητα, το σούρουπο.

* Η έκθεση πλαισιώνεται από παράλληλο πρόγραμμα εκδηλώσεων το οποίο περιλαμβάνει δωρεάν ξεναγήσεις, ανοιχτές συζητήσεις και εκπαιδευτικά προγράμματα.