Κάθε τέλος είναι μια αρχή: Το ΕΜΣΤ μετρά αντίστροφα

του Γιάννη Ασδραχά
 
«Δεν ήθελα να στήσω απλά τα έργα στην έκθεση, αλλά να μιλήσω για αυτήν σαν να πρόκειται για κάποιο εργαλείο» είπε ο Ανδρέας Αγγελιδάκης στην παρουσίαση της έκθεσής του, την τελευταία που φιλοξενεί το Εθνικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης στην προσωρινή του στέγη στο Ωδείο Αθηνών. Ο τίτλος της έκθεσης «Κάθε τέλος είναι μια αρχή» περιέχει και ένα συμβολισμό τόσο για την μεταβατική κατάσταση που βρίσκεται το ΕΜΣΤ όσο και το μεταίχμιο που διανύει στις μέρες μας η ελληνική κοινωνία. Ο πολυτάλαντος Ανδρέας Αγγελιδάκης (αρχιτέκτονας, εικαστικός, συγγραφέας, επιμελητής) παρουσιάζει στην έκθεση που έχει αναδρομικό χαρακτήρα μια επιλογή 40 έργων τα οποία εκπροσωπούν όλους τους τομείς των δραστηριοτήτων του.

Πρόκειται για αρχιτεκτονικές μελέτες, εγκαταστάσεις, τρισδιάστατες εκτυπώσεις, βιντεοπροβολές και γλυπτά. «Δεν έχω βρει ποτέ τον τρόπο να τα βάλω όλα σε μία ενότητα» είπε και πρόσθεσε ότι «όλα είναι ανακατεμένα: πρότζεκτ, παλιές προτάσεις, ιδέες για κτήρια κ.α.». Θεωρεί την έκθεση μία «δοκιμασία στα όρια της ταυτότητας» που εμπίπτει τόσο σε προσωπικό επίπεδο όσο και στα κτήρια στα οποία αναφέρεται στην έκθεση του.

Την έκθεση επιμελείται η Δάφνη Βιτάλη και από τη συνεργασία της με τον καλλιτέχνη προέκυψε μία γόνιμη συνεργασία που όπως είπε η διευθύντρια του ΕΜΣΤ Άννα Καφέτση «διασταυρώθηκαν οι ματιές με την επιμελήτρια και προέκυψε ένα ενδιαφέρον αποτέλεσμα». Η ατμόσφαιρα της έκθεσης όπως σημειώνει η επιμελήτρια «υποδηλώνει ένα μουσείο σε φάση μετάβασης, ημί-φωτισμένο και με ορατά σημάδια εγκατάλειψης, αλλά και υπολείμματα από την προηγούμενη δραστηριότητά του. Μετά από λίγη ώρα, ο επισκέπτης συναντάει στο χώρο μια επιλογή έργων που περιλαμβάνουν εγκαταστάσεις, βιντεοπροβολές, animation και μακέτες κτιρίων από όλες τις περιόδους της δουλειάς του Αγγελιδάκη, που αφηγούνται ιστορίες αλληγορικές, ποιητικές αλλά και σουρεαλιστικές». Η επιμελήτρια της έκθεσης θεωρεί επίσης ότι η «κυρίαρχη αισθητική της έκθεσης είναι αυτή του εγκαταλελειμμένου ως κέλυφος για ανάπτυξη ιδεών».

Όπως αναφέρει και ο Ανδρέας Αγγελιδάκης, «φαντάζομαι τον επισκέπτη να μπαίνει στο μουσείο μόνος του, ίσως ακόμα και να νομίζει ότι το βρήκε κλειστό, με ξεχασμένη ανοιχτή την πόρτα. Έτσι ζει το μουσείο σαν ερείπιο και κάθε σημάδι μέσα του λέει μια ιστορία». Ο Αγγελιδάκης αναφέρεται στο έργο του σε κτήρια εμβληματικά για την μεταπολεμική αρχιτεκτονική της πόλης, τα οποία κατά παράδοξο τρόπο ακολουθούν την ιστορία της Αθήνας, όπως το συγκρότημα κατοικιών «Χαρά» στην Πατησίων, το κτήριο του Φιξ και το «Mont Parnes».

Για παράδειγμα στην τελευταία περίπτωση, το εμβληματικό για τη δεκαετία του 1960 κτήριο στην κορυφή του Παρνασσού, αφορά το έργο του «Casino». Σε αυτό, το «Mont Parnes» μετατρέπεται σε οικονομικό πείραμα: Οικοδομήθηκε ως ξενοδοχείο, μετατράπηκε σε καζίνο, έγινε διατηρητέο για να παρθεί η απόφαση αργότερα να χτιστεί και να ξαναφτιαχτεί. «Ακολουθεί νοηματικά την πορεία της ελληνικής οικονομίας, που χρειάζεται ξαναχτίσιμο» όπως είπε ο καλλιτέχνης. Αυτήν την ιστορία καταγράφει μέσα σε τελάρα τα οποία περιέχουν αντικείμενα και εικόνες που αφορούν την ιστορική τους διαδρομή, αλλά και με βίντεο που περιέχουν μία αφήγηση με σουρεαλιστικούς όρους, όπως αυτά για την πολυκατοικία «Χαρά» να μεταμορφώνεται σε βουνό και να ίπταται πάνω από την πόλη.


Οι επιρροές του από το διαδίκτυο είναι φανερές στο έργο «Soft-Software» όπου μεγάλα κομμάτια αφρολέξ καλυμμένου με πλαστικό, που παραπέμπουν σε αρχιτεκτονικά μέλη, δίνουν την αίσθηση ερειπίων. Πρόκειται για ένα εικονικό κτήριο που είχε δημιουργήσει στο διαδικτυακό παιχνίδι «Second Life». Οι χρήστες του ιστότοπου χτίζουν μία εικονική ζωή φροντίζοντας να δημιουργήσουν ακόμα και το «σπίτι» τους. Ο Αγγελιδάκης, με μία εντολή που φαίνεται σε μία οθόνη, γκρέμισε το εικονικό κτήριο που δημιούργησε και τα φανταστικά κομμάτια του είναι αυτά που βρίσκονται διάσπαρτα στον χώρο.

Ένα τεράστιος σωρός από χαρτόκουτα δημιουργούν τις βασικές δομές μίας κατοικίας. Πρόκειται για το έργο «Domesticated Mountain» που αποτελείται από συσκευασίες διαδικτυακών αγορών.

Η συλημένη και εγκαταλελειμμένη βίλα του Αλέξανδρου Ιόλα αποτέλεσε αφορμή για μία εγκατάσταση. Σε μία οθόνη προβάλλονται σε αντιπαραβολή βίντεο γυρισμένα στη βίλα την εποχή που ζούσε ο Αλέξανδρος Ιόλας με το άδοξό της σήμερα. Απέναντι βρίσκονται καθίσματα τυλιγμένα με ασημόχαρτο τα οποία παραπέμπουν στην αισθητική του ιδιοκτήτη της βίλας. Σε ένα άλλο βίντεο ξεφυλλίζεται το καρνέ τηλεφώνων του Ιόλα και ανάμεσα στα ονόματα που περιέχει βρίσκονται και αυτά διασήμων καλλιτεχνών όπως του Μαγκρίτ.

Ένα χώρος στρωμένος με κιλίμια και χαλιά λαϊκής τέχνης περιέχει έπιπλα που παντρεύουν τη σύγχρονη μαζική αισθητική με εκείνη παλαιότερων δεκαετιών προερχόμενα από παζάρια στην εγκατάσταση «Crash Pad / Feeder», όπως τα πόδια ενός ρουστίκ τραπεζιού προσαρμοσμένα σε μια επιφάνεια από λευκή μελανίνη. «Αυτό το πρότζεκτ το ξεκίνησα όταν είχε ήδη ξεκινήσει η κρίση. Τότε διάβασα το βιβλίο ενός άγγλου ιστορικού που αφορούσε την ελληνική επανάσταση και ιστορία του 19ου αιώνα. Είδα πολλές ταυτόσημες καταστάσεις με τη σημερινή για παράδειγμα στην πτώχευση του 1892 οι μεγάλες δυνάμεις έβαλαν αντίστοιχους δυσβάσταχτους όρους για την αποπληρωμή του με τους σημερινούς» είπε ο καλλιτέχνης και τόνισε πως επηρεάστηκε και από μία γκραβούρα από το καφενείο Ωραία Ελλάς της οθωνικής περιόδου στην οποία «σε ένα σημείο βρίσκονταν οι θαμώνες με αμφίεση α λα φράνκα που έπαιζαν μπιλιάρδο και σε άλλο σημείο καθόντουσαν ξεχωριστά οι φουστανελοφόροι».

Όπως σημειώνει η Άννα Καφέτση, «τα όρια του τέλους και της αρχής μετατέθηκαν πολλές φορές τα επόμενα χρόνια για το Νέο ΕΜΣΤ. Σήμερα η αναδρομικού χαρακτήρα έκθεση του σημαντικού αυτού δημιουργού, αρχιτέκτονα, εικαστικού, συγγραφέα, blogger, επιμελητή εκθέσεων, στην οποία κεντρική θέση κατέχει η έννοια ή/και η παρουσία του κτιρίου-ερειπίου και η μεταποίηση/μετατροπή/μεταμόρφωσή του, μας προτείνει να διασχίσουμε τον ενδιάμεσο χώρο της μετάβασης από τη μία κατάσταση στην άλλη, να βιώσουμε την άγνωστη και συνάμα ανοιχτή συνθήκη «του μεταξύ», αυτού του τρίτου χώρου ανάμεσα σε ό, τι ήταν και σε ό, τι δεν είναι ακόμη». Η διευθύντρια του μουσείου διαβεβαίωσε ότι η επόμενη συνέντευξη τύπου του ΕΜΣΤ θα πραγματοποιηθεί στο κτήριο ΦΙΞ.