Μυστήριο 15 Το Ανοιχτό Μουσείο: Μια έκθεση που αξίζει τα χιλιόμετρα ως την Ελευσίνα

Οι Πρόγονοι είναι το πρώτο έργο που θα προσέξεις μπαίνοντας στον χώρο του παλιού εργοστασίου βερνικιών και χρωμάτων Ίρις στην Ελευσίνα. Τοποθετημένοι πάνω σε 14 σιδερένιες βιομηχανικές κολώνες που βρέθηκαν μέσα στην θάλασσα, έχουν στα πρόσωπά τους αποτυπωμένη την οδύνη του θανάτου. Όλοι; Όχι. Κάποιοι χορεύουν. Τίποτα δεν είναι μονοδιάστατο –ούτε καν ο θάνατος.

«Έχει ενδιαφέρον», σημειώνει η εικαστικός Βάνα Ξένου στο βιβλιαράκι που συνοδεύει την έκθεσή της, «ο τρόπος με τον οποίο ο Σωκράτης, στον πλατωνικό Φαίδρο, μας οδηγεί στη μυσταγωγία [των Ελευσινίων Μυστηρίων] μέσω της οποίας βιωνόταν το κακό ως μέρος της ύπαρξης, όπως το φως και το σκοτάδι».

Αυτή η ισορροπία δυνάμεων αποτυπώνεται εύγλωττα και σε ένα από τα έργα που σε υποδέχονται στο προαύλιο του παλιού εργοστασίου, το αριστουργηματικό Axis Mundi: Έρως και Θάνατος. Μια τραμπάλα της ανθρώπινης ζωής, με το κέντρο βάρους της μετατοπισμένο (γιατί ο έρωτας βρίσκεται ψηλά, πολύ ψηλά) που ισορροπεί επάνω σε έναν σωρό από μαύρες πέτρες.

«Στα Ελευσίνια Μυστήρια, σύμφωνα με τα διασωθέντα αποσπάσματα, ο μυημένος δεν πρέπει να μάθει, χρειάζεται να πάθει και να περιέλθει σε μια κατάσταση […] δηλαδή να δει με τα δικά του μάτια» γράφει η καλλιτέχνιδα, φωτίζοντας ταυτόχρονα ένα από τα πιο συναρπαστικά κεφάλαια της αρχαίας μας Ιστορίας, και τον ρόλο της Τέχνης σήμερα και πάντοτε.

Τι είναι το Μυστήριο 15 Το Ανοιχτό Μουσείο;

Η μεγάλη αναδρομική έκθεση της Βάνας Ξένου απλώνεται σε δύο χώρους, το ανακαινισμένο εργοστάσιο Ίρις και τον αρχαιολογικό χώρο, και εξερευνά ταυτόχρονα την ιστορική και τη σύγχρονη ταυτότητα της Ελευσίνας. Μέσα από τα γλυπτά και τους πίνακές της, η πόλη αποκαλύπτεται ως ανοιχτό μουσείο, ως ένας τόπος διαρκούς μύησης, όπου το παρελθόν δεν αποτελεί στατική αφήγηση, αλλά ενεργή διαδικασία μετασχηματισμού.

Υποβλητικές δημιουργίες, όπως η υπερμεγέθης Περσεφόνη που αναδύεται μέσα από τον καρπό και πάνω από το νερό, η εγκατάσταση Έλευσις με τα 26 ορυχάλκινα γλυπτά της, η Αναδυόμενη Γαία, οι 20 Στήλες, η Νύστις, οι 15 Μαρμάρινες Ενεπίγραφες Πλάκες, οι Πρόγονοι –και οι Πρόγονοι στους Βυθούς της Μυθικής Σκέψης– στους δύο αυτούς χώρους, καταθέτουν το καταιγιστικό απόσταγμα έρευνας, μελέτης και δημιουργίας τριών δεκαετιών με επίκεντρο την Ελευσίνα, που υπήρξε το μεγαλύτερο ιερό του αρχαίου κόσμου· την πόλη όπου, στη σύγχρονη εποχή, εγκαταστάθηκε ο βιομηχανικός πυρήνας της χώρας.

Το πραγματικό και το μυθικό, η καταβύθιση και η ανάδυση, ο θάνατος και η μετουσίωση, το ιερό και το μυσταγωγικό οδηγούν σε μία εμπειρία μύησης. Ή όπως απλούστερα –και σοφότερα– το θέτει στον κατάλογο της έκθεσης ο ιστορικός τέχνης Emmanuel Daydé, «η ελληνική αρχαιότητα δεν είναι μύθος, είναι η εκδήλωση μιας κρυμμένης πραγματικότητας […] Το εσωτερικό ταξίδι που προτείνει η Βάνα Ξένου, μακριά από τουριστικές οδύσσειες, δεν είναι η ανασύσταση της απουσίας του παλιού, αλλά η μύηση σε αυτό που υπάρχει παρά αυτή την έλλειψη, ώστε το παρελθόν να γίνεται παρόν».

Τα πρακτικά: Διάρκεια έκθεσης, ωράρια και εισιτήρια

Το Μυστήριο 15 Το Ανοιχτό Μουσείο θα διαρκέσει ως τις 31 Μαΐου 2025.

Το παλιό εργοστάσιο Ίρις βρίσκεται εδώ, και φιλοξενεί τον μεγαλύτερο αριθμό των έργων της έκθεσης. Η είσοδος εδώ είναι ελεύθερη.

Τα υπόλοιπα έργα θα τα δεις μέσα στον Αρχαιολογικό Χώρο της Ελευσίνας, με εισιτήριο 10€. Στις 18 Μαΐου η είσοδος θα είναι ελεύθερη.

Το ωράριο της έκθεσης στο εργοστάσιο Ίρις είναι Τετάρτη - Παρασκευή 18:00 - 21:00, Σάββατο και Κυριακή 13:00 - 21:00.

Ο αρχαιολογικός χώρος λειτουργεί καθημερινά εκτός Τρίτης, 8.00-20.00.

Προτάσεις για φαγητό, καφέ και βόλτες στην Ελευσίνα έχουμε εδώ - Τι λες, πάμε μια μονοήμερη στην Ελευσίνα;