Ο Γιώργος Ιωάννου και η ελληνική ποπ αρτ που δεν ήξερες

Ζωγράφος και χαράκτης, γεννημένος στην Αθήνα το 1926, ο Γιώργος Ιωάννου ήταν μοναδική περίπτωση καλλιτέχνη: Ο πρώτος και σημαντικότερος εκπρόσωπος της ελληνικής ποπ αρτ, εκείνος που έβαλε τα κόμικς και την σφοδρά υποτιμημένη αισθητική τους στις γκαλερί, εκείνος που τα έργα του δεν μοιάζουν με κανενός άλλου. Βαθιά πολιτικός, πάντα υπαινικτικός, ζωγραφίζει σαν να σε καλεί να διαβάσεις μια ιστορία, ή να αποκρυπτογραφήσεις ένα ποίημα. Αν θέλεις να το βάλεις σε λόγια μπορείς, αν πάλι όχι δεν πειράζει.

Γιώργος Ιωάννου, Επί ταυτότητας σκέψεων, 1974

«Ο Γιώργος Ιωάννου ήταν ένας ζωγράφος-παραμυθάς» έγραφε ο Χριστόφορος Μαρίνος, επιμελητής της αναδρομικής του έκθεσης πριν από δύο χρόνια στην Πινακοθήκη του Δήμου Αθηναίων. «Ένας υπαρξιακός ζωγράφος με σπάνιες αφηγηματικές ικανότητες, ένας ζωγράφος-συγγραφέας που κατανόησε τη λειτουργία της ανάγνωσης και ανέδειξε την αξία της μέσω της ζωγραφικής. Κάθε πίνακας του Ιωάννου είναι και μια σελίδα, ή τουλάχιστον έτσι θα πρέπει να αντιμετωπίζεται: ως μια πυκνογραμμένη σελίδα στην οποία ο ζωγράφος επιχειρεί να αποδώσει την περίληψη του (προσωπικού του) κόσμου, ενός κόσμου παράλογα λογικού».

Γιώργος Ιωάννου, Αυτοπροσωπογραφία, 1992

Πολλά χρόνια πριν, το 1973, στον κατάλογο μιας έκθεσής του, ο Αντώνης Σαμαράκης σημείωνε πως «πρόσωπα ανθρώπινα και απάνθρωπα περιφέρονται στους όλο κίνηση πίνακες του Ιωάννου, φιγούρες θύτες και θύματα σε μια τερατώδη καταναλωτική κοινωνία, αφίσες σε δρόμους δίχως κανένα φως αλλά και σε δρόμους με πολλά φώτα και με πολύ πανικό. Ναι, «Πανικός στους δρόμους και στις καρδιές» θα μπορούσε να είναι ο γενικός τίτλος για την καινούργια δουλειά του».

Γιώργος Ιωάννου, Διαδικασία εν ψυχρώ, 1972

Με σπουδές ζωγραφικής σε Αθήνα και Παρίσι, και την πρώτη ατομική του έκθεση να πραγματοποιείται το 1959 στην Γκαλερί Ζυγός, ο Γιώργος Ιωάννου ακολούθησε αρχικά την σχολή του ιμπρεσιονισμού, προτού στραφεί στην ποπ αρτ και την τεχνική των κόμικς, για να στραφεί στη σάτιρα της κοινωνικής και πολιτικής πραγματικότητας, δημιουργώντας συνθέσεις με σουρεαλιστική ατμόσφαιρα και συμβολικούς υπαινιγμούς.

Από τα καλύτερα, και πιο αγαπημένα μας παραδείγματα, το Επί Απολύτου Ταυτίσεως (ναι, έτσι η γενική, για να παραπέμπει στους συνταγματάρχες και τον γελοιωδώς αρχαιοπρεπή τρόπο που μιλούσαν) έργο του 1973, που συμπεριλήφθηκε στην πρόσφατη έκθεση Δημοκρατία, για τα 50 χρόνια από την Μεταπολίτευση.

…ή το ανατριχιαστικά επίκαιρο Περί ενός συμβάντος, έργο του 1975, που μπορείς να το δεις στην Εθνική Πινακοθήκη.

Η Απομακρυνόμενη Σχέση, του 1975, από την άλλη, είναι ένα μικρό διήγημα σε μια εικόνα.

«Η ζωγραφική του, ένα μεγάλο μέρος της τουλάχιστον, είναι μια υπόγεια κριτική, μια διαμαρτυρία για τη «φθορά των πραγμάτων», συνοδευόμενη από νοσταλγία και πικρία για όσα έχουν χαθεί ανεπιστρεπτί και τα οποία επανέρχονται στα έργα του ως πένθιμες συμφωνίες ή υπομνήσεις, όπως οι φανοστάτες που τους ξήλωσαν από τους δρόμους της Αθήνας. Η συμβολοποίηση στους πίνακες του Ιωάννου είναι προσεκτικά μελετημένη και πηγάζει από μνήμες και (τραυματικά) βιώματα που ξεκινούν από τα χρόνια της Κατοχής και του Εμφυλίου» λέει ο Χριστόφορος Μαρίνος στο σημείωμα της έκθεσης «Εσωτερική Διαδρομή».

Είναι όμως και σπαρακτικά ανθρωποκεντρικός, ένας Kurt Vonnegut της ζωγραφικής θα μπορούσε κανείς να πει κοιτάζοντας την Προσπάθεια Επικοινωνίας του 1974.

…ή το Εις Μνήμην Αλπικήν, του 1985

Το Ως περί τιμών του 1972 διαβάζεται με δύο τρόπους, και όσο το κοιτάς τόσο γίνεται δυσκολότερο να ξεχωρίσεις τον ένα από τον άλλο.

Για το Ανευρίσκοντες την αιτίαν, πάλι, λίγα πράγματα χρειάζεται να σου πούμε, πέρα του ότι είναι έργο του 1969.

Δεν σου φτάνει, θέλεις κι άλλο; Στο giorgos-ioannou.com θα βρεις συγκεντρωμένο ολόκληρο το έργο του, ταξινομημένο ανά δεκαετία.