10 σπουδαία έργα ελλήνων ζωγράφων που πρέπει να προσέξεις στην Εθνική Πινακοθήκη

Περισσότερα από χίλια έργα στεγάζει, μετά την ανακαίνισή του που ολοκληρώθηκε την άνοιξη του 2021, το αριστουργηματικό πλέον κτίριο της Εθνικής Πινακοθήκης, για το οποίο σου τα έχουμε πει αναλυτικά εδώ. Αν τώρα εσύ πηγαίνεις για πρώτη φορά, και δεν ξέρεις τι να πρωτοδείς, σου φτιάξαμε ένα άτυπο top-10 με τα –κατά την ταπεινή μας γνώμη πάντα– συγκλονιστικότερα έργα, αν μη τι άλλο επειδή από κάπου πρέπει να ξεκινήσεις.

Η Λαϊκή Αγορά του Παναγιώτη Τέτση είναι ούτως ή άλλως το πρώτο πράγμα που θα δεις: Σε υποδέχεται στο φουαγιέ, πριν βγάλεις εισιτήριο, και είναι ένα πολύχρωμο αριστούργημα που δεν είχε εκτεθεί ποτέ ως τώρα. Λογικό, αν σκεφτείς ότι μιλάμε για ένα έργο που ξεπερνά σε μήκος τα 15 μέτρα, για την ολοκλήρωση του οποίου χρειάστηκαν στον καλλιτέχνη τρία χρόνια –το ολοκλήρωσε το 1982.

Η Παιδική Συναυλία του Γιώργου Ιακωβίδη είναι από τα έργα εκείνα που δεν γίνεται να τα κοιτάξεις χωρίς να χαμογελάσεις –δοκίμασέ το, σε προκαλούμε. Το έργο εκτέθηκε πρώτη φορά στη Γερμανία το 1894, και πρωτοπαρουσιάστηκε στην Ελλάδα το 1896, με αφορμή τους Ολυμπιακούς Αγώνες. Είναι ο νατουραλισμός στα πιο φωτεινά του, ένας μεγάλος πίνακας (176 × 250) που ξεχειλίζει αισιοδοξία.

Ο Χριστός του Κωνσταντίνου Παρθένη είναι ένας απόκοσμος, μνημειακών διαστάσεων πίνακας (200 x 200) που καταλαμβάνει δικαίως έναν ολόκληρο τοίχο μόνος του. Φιλοτεχνημένος περί το 1900, απεικονίζει το κεφάλι του Χριστού σε υπερφυσική κλίμακα, και εμπνέεται από την τεχνοτροπία του El Greco και του Γκουΐντο Ρένι.

Η Δήλος του Νίκου Εγγονόπουλου, ένα εύστοχο, σχεδόν σατανικό σχόλιο επάνω στον ελληνικό τουρισμό και το greek summer που είναι state of mind, με τη γνωστή σουρεαλιστική τεχνοτροπία που κάνει τον Εγγονόπουλο έναν από τους δημοφιλέστερους –και συμπαθέστερους– έλληνες ζωγράφους. Το έργο φιλοτεχνήθηκε το 1939, όχι πως έχουν αλλάξει και πολλά από τότε.

Το Φίλημα του Νικηφόρου Λύτρα λέει μαζί με την Αναμονή μια καταπληκτική ερωτική ιστορία χωρίς λόγια, και δεν είναι τυχαία ένας από τους πιο διάσημους πίνακες ελλήνων ζωγράφων. Χρονολογείται σίγουρα πριν το 1878, η ακριβής χρονολογία μας είναι άγνωστη. Μπορεί σήμερα να δυσκολεύεσαι να το φανταστείς, αλλά για την εποχή τους οι δύο πίνακες, που διαδραματίζονται κάπου στην ελληνική επαρχία, είχαν θεωρηθεί εξαιρετικά τολμηροί.

Το Στην Ταράτσα του Ιάκωβου Ρίζου, που είναι γνωστό και ως Αθηναϊκή Βραδιά, ζωγραφίστηκε το 1897 και είναι ένα από τα γνωστότερα και πιο γοητευτικά έργα του 19ου αιώνα. «Ο πίνακας εκφράζει το κλίμα ευφορίας, το ευ ζην των πλούσιων αστών της Αθήνας στο τέλος του αιώνα» όπως μας πληροφορεί ο κατάλογος της Εθνικής Πινακοθήκης, συμπληρώνοντας πως «το έργο μπορεί να περιφρονεί τις σχολές και τα ιμπρεσιονιστικά διδάγματα, αλλά αποπνέει ένα διαβρωτικό ποιητικό αίσθημα που το κάνει αξιολάτρευτο». 

Το Ερωτικό του Γιάννη Μόραλη μας τηλεμεταφέρει ακριβώς έναν αιώνα μετά, στο 1982. Μέρος μιας από τις πλέον δημοφιλείς ενότητες στο έργο του Μόραλη, τα Ερωτικά, που εμπνέονται από την σύγχρονη γραφιστική από τη μια και την αρχαία κυκλαδική τέχνη από την άλλη, καταφέρνοντας μέσα στην αφαιρετικότητα και την αυστηρά περιορισμένη παλέτα χρωμάτων να κρύψουν μερικές από τις πιο ακραίες ερωτικές συνευρέσεις και περιπτύξεις. Αυτό, για όσους νομίζουν πως η ζωγραφική δεν έχει πλάκα.

Η αριστουργηματικά φωτισμένη Χαρτομάντισσα του Νικόλαου Γύζη, θα σου φέρει στο μυαλό τους φωτισμούς του Ρέμπραντ. Είναι ένα έργο του 1885, που αφηγείται όμως μια ιστορία βαθιά ριζωμένη στο συλλογικό μας ασυνείδητο, αυτή της χαρτορίχτρας και των ευτυχισμένων προσώπων γύρω της που την ακούν με προσοχή και αδημονία για το μέλλον.

Η Τοιχογραφία του Φώτη Κόντογλου, ένα μνημειακό έργο 3,36 x 6,46 μέτρων που κοσμούσε το σπίτι του καλλιτέχνη, και στο οποίο συνέδραμαν οι μαθητές του, Γιάννης Τσαρούχης και Νίκος Εγγονόπουλος. Εδώ, μαζί με την οικογένεια του καλλιτέχνη και σκηνές από τα αφηγήματά του, πρωταγωνιστούν σαν άλλοι βυζαντινοί άγιοι οι συγγραφείς και οι ζωγράφοι που θαύμαζε, ξεκινώντας από τον Όμηρο, τον Πυθαγόρα, τον Ηρόδοτο και τον Πλούταρχο, παρεμβάλλοντας τους βυζαντινούς ζωγράφους Πανσέληνο και Θεοφάνη, και φτάνοντας στον Δομήνικο Θεοτοκόπουλο.

Το Καφενείον το Νέον του Γιάννη Τσαρούχη είναι ένα δίπτυχο με θέμα το Καφενείο Νέον της Ομόνοιας, όπως ήταν τη δεκαετία 1956-1966. «Ένα καφενείο στην Ομόνοια αποτελεί εμβληματικό θέμα για τον Τσαρούχη. Εκεί συχνάζουν οι «ήρωες» της ζωγραφικής του, οι ναύτες και οι λαϊκοί νέοι. Το καφενείο είναι η σκηνή όπου ξετυλίγονται τα λαϊκά δρώμενα που γοητεύουν τον ζωγράφο, χαρακτηριστικό εκπρόσωπο της Γενιάς του Τριάντα» όπως μας πληροφορεί ο κατάλογος της Πινακοθήκης.