Το Μπενάκη αλλιώς: Η αρχαιότητα συναντά το σύγχρονο design

του Γιάννη Ασδραχά 

Υπάρχουν κάποιες στιγμές που η ευρηματικότητα κάνει θαύματα. Ιδέες αδόκιμες, αποκύημα μίας αδέσμευτης φαντασίας, εφαρμόζονται για να προκύψει ένα αποτέλεσμα ασύγκριτο με κάθε τι αναμενόμενο. Μία τέτοια εμπνευσμένη περίπτωση είναι η πρόταση του Μουσείου Μπενάκη για την εορτασμό της Διεθνής Ημέρα Μουσείων, που φέτος έχει θεματική «Μουσεία (Μνήμη + Δημιουργικότητα) = Κοινωνική Αλλαγή».

Ο ανύποπτος επισκέπτης του κτηρίου της οδού Κουμπάρη θα βρεθεί μπροστά σε πολλές εκπλήξεις. Όπως όταν κάτω από τα τέσσερα αρχαία κράνη, ελληνικού και λυδικού τύπου, διακρίνει ισάριθμα καπέλα σύγχρονης εποχής. Όταν σε άλλη βιτρίνα αντίκρυ στα λεπτεπίλεπτα χρυσά ελληνιστικά κοσμήματα του αποπλανήσουν τη μάτια σύγχρονες ασημένιες καρφίτσες και κρεμαστά με φόρμες που παραπέμπουν στο αρχαίο πρότυπο. Σύγχρονα ρολόγια με κουάρτζ μηχανισμό βρίσκονται δίπλα σε αρχαία κεραμικά. Το παρατηρητικό μάτι θα διακρίνει ότι τα τυπωμένα φανταστικά θαλάσσια όντα στο καντράν και το λουρί του ρολογιού προέρχονται από το διάκοσμο του αρχαίου κεραμεικού.

Και αν σηκωθεί το κεφάλι ψηλά, ένα σμήνος από γραβάτες με μοτίβα που διατρέχουν την ελληνική ιστορία από την αρχαιότητα έως και τις μέρες μας βρίσκονται κρεμασμένα σα βέλη με φορά προς το δάπεδο, μαζί με μαντήλια από τον διάσημο οίκο «Ηermes» με έντυπα σχέδια επηρεασμένα από τους θησαυρούς του μουσείου.

Αυτές οι ταιριαστές αλλά αφύσικες για τους κανόνες της μουσειολογίας συνυπάρξεις διέπονται από μία εκλεκτή συγγένεια: τα μόνιμα αντικείμενα πίσω από τις βιτρίνες είναι η πηγή έμπνευσης των προσωρινών συγκατοίκων τους. Οι νέες αφίξεις στις προθήκες είναι αντικείμενα που βρίσκονται και πέρασαν από τα πωλητήρια του μουσείου «Μπενάκη» κατά τη διάρκεια της 35χρονης λειτουργίας του. Και για λίγες μέρες συνυπάρχουν με τα αυθεντικά.

«Το Μουσείο Αλλιώς: 35 χρόνια Πωλητήριο. Από την αρχαιότητα στο design» είναι ο τίτλος αυτής της πρωτότυπης δράσης όπου κοσμήματα, κεντήματα, κεραμικά, γλυπτά, υφάσματα, μπρούτζινα, χάρτινα, πλαστικά, κλωστές, μαργαριτάρια, εγκαταστάσεις και ό,τι άλλο εμπνεύστηκαν οι καλλιτέχνες που συνεργάστηκαν με το πωλητήριο όλα αυτά τα χρόνια, τοποθετήθηκαν στις βιτρίνες, με διακριτικό μία ετικέτα σε πορτοκαλί χρώμα που παραπέμπει στις συσκευασίες του πωλητηρίου.

Η ιδέα για την έκθεση ήταν της υπεύθυνης των τριών πωλητηρίων του Μπενάκη (Κουμπάρη, Πειραιώς και Πινακοθήκης Γκίκα) Δέσποινας Γερουλάνου. «Αυτό που κάνει το μουσείο Μπενάκη δεν νομίζω ότι έχει γίνει πουθενά αλλού, διεθνώς» είπε ο διευθυντής του Μουσείου Μπενάκη Άγγελος Δεληβοριάς. Το πωλητήριο του μουσείου Μπενάκη είναι το πρώτο που λειτούργησε στην Ελλάδα και το οποίο ο Άγγελος Δεληβορίας θεωρεί «βασικό άξονα της υπόστασης του ιδρύματος. Χάρις στη λειτουργία του καλύπτεται μέρος από τις ετήσιες οικονομικές ανάγκες του ιδρύματος».

Η Ιστορία των πωλητηρίων του Μουσείου Μπενάκη

Το πωλητήριο στο κτήριο της Κουμπάρη ξεκίνησε τη λειτουργία του με αντίγραφα, ενώ σε εκείνο της οδού Πειραιώς, από το 2005 που πρωτολειτούργησε, συνεργάστηκαν 300 καλλιτέχνες. Απόκτησε έναν χαρακτήρα κέντρου εφαρμοσμένων τεχνών με έργα ανθρώπων που ασχολήθηκαν με την εφαρμοσμένη τέχνη. Τέλος, το πιο πρόσφατο είναι το πωλητήριο του Κτηρίου Χατζηκυριάκου Γκίκα που εγκαινιάστηκε στα τέλη του 2011, με αντικείμενα εμπνευσμένα από το έργο του Γκίκα και την γενιά του 1930.

«Όταν τελείωσε η έρευνα συνειδητοποιήσαμε πόσο πολύς κόσμος έχει δουλέψει για το πωλητήριο» είπε η Δέσποινα Γερουλάνου αποκαλύπτοντας τον εντυπωσιακό αριθμό των 150 εργαστήριων κεραμικής, αργυροχρυσοχοΐας, υφασμάτων κ.α. από όλη την Ελλάδα που έχουν αντικείμενα τους στις προθήκες. Στα στοιχεία προέλευσής τους βρίσκει κανείς εργαστήρια κοσμημάτων στα Γιάννενα, κεραμικά από την Αίγινα και την Σκόπελο, κεντήματα από την βόρεια Ελλάδα. «Πρωταρχικός στόχος των πωλητηρίων ήταν η οικονομική υποστήριξη του μουσείου και παράλληλα η δυνατή διανομή αντιγράφων, η διατήρηση παραδοσιακών τεχνικών που οδεύουν προς εξαφάνιση αλλά και η υποστήριξη τεχνιτών. Αυτοί αποτελούν εθνικό κεφάλαιο» προσθέτει η Δέσποινα Γερουλάνου.

Σταθεροί πελάτες των πωλητηρίων του Μουσείου Μπενάκη είναι το ελληνικό κράτος, η Εκκλησία της Ελλάδος, υπουργεία, πρεσβείες, τράπεζες και μεγάλοι οργανισμοί, ενώ διαδραματίζει και ρόλο συμβούλου στην επιλογή ή σχεδίαση αντικειμένων κατά παραγγελία. «Το Πωλητήριο είναι από τους βασικούς άξονες της υπόστασης του μουσείου, καλύπτει ένα μέρος από τις ετήσιες ανάγκες. Τέτοιου είδους προσπάθειες και παρεμβάσεις τονώνουν το ηθικό και συμβάλουν αποφασιστικά στην επίλυση σοβαρών θεμάτων για τη λειτουργία ενός μουσείου» υπογραμμίζει ο διευθυντής του Μουσείου Μπενάκη, Άγγελος Δεληβοριάς. Οσο για την έκθεση, ο διευθυντής του μουσείου είπε πως «το αποτέλεσμα είναι αισθητικά όμορφο. Μπήκα και τα έχασα σε σημείο να αναρωτιέμαι αν είναι καλύτερο να καθιερωθεί κιόλας».

Εργαστήρια και παράλληλες εκδηλώσεις

Στο πλαίσιο των παράλληλων εκδηλώσεων, δέκα ζωντανά εργαστήρια στήνονται ανάμεσα στα εκθέματα. Συμμετέχουν τεχνίτες, καλλιτέχνες και δημιουργοί, που εμπνέονται από τα ιστορικά εκθέματα και αποκαλύπτουν βήμα - βήμα τα μυστικά της τέχνης τους, δουλεύοντας σε αυτοσχέδια εργαστήρια σε όλους τους ορόφους του κτηρίου. Πρόκειται για τα: «Λίθου συντήρησις» (Γιάννα Δογάνη). «Από τα ανθίβολα στο στίλβωμα του χρυσού» (Ανθή Βαλσαμάκη). «Από το καλούπι στο ακριβές αντίγραφο» (Γιώργος Αργύρης και Ισμήνη Καπάνταη). «Σφυρηλατώντας το παρελθόν» (Άκης Γκούμας). «Πτυχώσεις – origami και παραδοσιακή φορεσιά» (Γεωργία Γκρεμούτη). «Τσαπαρί- υφαίνοντας με καρτέλες» (Μαρία Γρηγορίου). «Σμάλτα που ταξιδεύουν» (Σπύρος Κούκος και Κατερίνα Κούκου). «Σύγχρονα τελετουργικά- σύγχρονα εργαλεία» ΑΚΤΟ (συντονισμός: Χριστίνα Σκουλούδη). «Φουστανέλα, τσαρούχι, φούντα, φέσι…» (από την ομάδα του «Μέντη»). Τέλος, με τίτλο «ΣΙΣΥφως» η εικαστική ομάδα «ΕΝ ΦΛΩ» και καλεί το κοινό να δημιουργήσει τα δικά του έργα.

Ωράριο Εργαστηρίων
Σάββατο 18 Μαΐου 2013, ώρες 11:00 – 20:00
Κυριακή 19 Μαΐου 2013, ώρες 11:00 - 15:00

Επίσης σε τρεις θέσεις μέσα στον εκθεσιακό χώρο θα πραγματοποιηθούν τρία εργαστήρια για παιδιά από πέντε ετών. Τα παιδιά παίζοντας με ποικίλα υλικά μαθαίνουν για τις τεχνικές της αγγειογραφίας και τις χρήσεις των αγγείων, κατασκευάζουν κοσμήματα και μέσα από τους ήρωες μιας άλλης εποχής δημιουργούν τους δικούς τους ήρωες.

Τα εργαστήρια έχουν τίτλους: «Ερυθρόμορφο ή μελανόμορφο;» (Ελένη Αλούπη και ομάδα ΘΕΤΙΣ). «Μικροί χρυσοχόοι» (Ντόλλυ Μπουκογιάννη). «Ο δικός μου ήρωας» (Χριστίνα Ντεπιάν).

Ωράριο εργαστηρίων για παιδιά
Σάββατο 18 Μαΐου 2013, ώρες 11:00 – 20:00
Κυριακή 19 Μαΐου 2013, ώρες 11:00 - 15:00

Τέλος με αφορμή την φωτογραφική έκθεση «Κωνσταντίνος Μάνος. A Greek Portfolio. 50 χρόνια μετά» καλείται το κοινό να γνωρίσει, λίγο πριν τα εγκαίνια, τι γίνεται πίσω από τις κλειστές πόρτες. Πόσοι άνθρωποι δουλεύουν και πώς αναδεικνύουν από το μηδέν ένα εικαστικό γεγονός.

Σάββατο 18 και Κυριακή 19 Μαΐου 2013, ώρες 12:00 - 15:00
(θα τηρηθεί αυστηρά σειρά προτεραιότητας) 

Με την ευκαιρία του εορτασμού της διεθνής ημέρας των μουσείων τα αντικείμενα του πωλητηρίου θα πωλούνται με 20% έκπτωση κατά τη διάρκεια του Σαββατοκύριακου (τα βιβλία με 50% έκπτωση).

Info:
Έκθεση «Το Μουσείο αλλιώς - 35 χρόνια Πωλητήριο. Από την αρχαιότητα στο σύγχρονο design»
Μουσείο Μπενάκη, Κεντρικό κτήριο, Κουμπάρη 1
Εγκαίνια 18 Μαΐου.
Διάρκεια έως τις 28 Ιουλίου.