Αφροδίτη Λίτη: "Είμαστε καλά, και δεν το έχουμε καταλάβει"

του Γιάννη Ασδραχά

«Η τέχνη πηγάζει από εμάς τους ίδιους. Όσο και να προσπαθούμε αυτή είναι η πραγματικότητα» μας είπε η εικαστικός Αφροδίτη Λίτη στο κέντρο μίας αυλής, με τα γλυπτά της διάσπαρτα στον χώρο. Το έργο της μας μεταφέρει στην κοιτίδα μας, τη φύση, με μία «εξειδίκευση» που φαντάζει ως συνέχεια της αρχέγονης παρόρμησης που έχρισε τον άνθρωπο καλλιτέχνη. Αφορμή για αυτή τη συνομιλία είναι η έκθεση της που φιλοξενείται αυτό το διάστημα στους χώρους της γκαλερί “Citronne” στον Πόρο.
 
Υπό τον τίτλο «Προσωπικοί Παράδεισοι» η καλλιτέχνης παρουσιάζει γλυπτά έργα της, με θέματα που μεταφέρει ατόφια από τη φύση. Παράδεισοι που θυμίζουν συνθέσεις αρχαίων ψηφιδωτών: Η ελιά, το δελφίνι, οι πεταλούδες, τα εσπεριδοειδή, τα πουλιά και τα έντομα σε μία συνύπαρξη που δεν ακολουθούν τους κανόνες της αισθητικής, αλλά του περιβάλλοντος. Παρών και ο άνθρωπος, με τρία μεταλικά γλυπτά - ύμνο στην Νεότητα. Η Αφροδίτη Λίτη ανάμεσα στα στοιχεία των προσωπικών την παραδείσων μίλησε τόσο για το έργο της όσο και για την τέχνη γενικότερα.

Πώς προσδιορίζετε τους «Εσωτερικούς Παράδεισους» μέσα από τα έργα της παρούσας έκθεσης και γιατί χρησιμοποιείτε τον πληθυντικό αριθμό στον παράδεισο;
Ο τίτλος είναι «Εσωτερικοί Παράδεισοι», στον πληθυντικό αριθμό γιατί Παράδεισο δεν έχω μόνο ένα, έχω πολλούς. Είναι κόσμοι νοητοί που προκαλούν ευχαρίστηση, ευδαιμονία, ελπίδα. Όμως χρειάζεται μεγάλη προσπάθεια για να αγγίξει κανείς αυτά τα συναισθήματα. Οπωσδήποτε, αυτή η διαδικασία δυναμώνει και κατευθύνει στο να σκέφτεται κανίς βαθιά, να αφήνει πίσω σου τα επουσιώδη.

Αυτό που θα ήθελα να υπερθεματίσω στην έκθεση είναι ότι ζούμε σε μία ανθρωποκεντρική κοινωνία και έναν πολιτισμό που ασχολείται πάρα πολύ με τον εαυτό του και τον περίγυρο του. Έβαλα στο επίκεντρο νοητά μία φιγούρα -υπονοεί τον εαυτό μου- που μεταφέρει δώρα προς τον συνάνθρωπο του. Αυτά τα δώρα τα είδα άλλου μεγεθυμένα και αλλού σε μικρογραφία. Με τις κλίμακες «παίζω» πάρα πολύ, άλλωστε όπως και η ίδια η γλυπτική ως τέχνη.

Υπάρχουν γλυπτά που τα μεγέθη τους είναι ανάλογα με την εποχή, τον πολιτισμό, τα οικονομικά δεδομένα και τα υλικά που προσφέρει ο χώρος που δουλεύει ο καλλιτέχνης. Όλοι αυτοί οι παράγοντες πλάθουν το έργο. Ακόμα, στην έκθεση εστιάσα στις ηλικίες του ανθρώπου με αποκορύφωμα μία νεανικής ηλικίας φιγούρα η οποία στροβιλίζεται στον εαυτό της αναδύοντας την εσωτερική έκφραση μέσω της κίνησης.



Η φύση παίζει μεγάλο ρόλο στην τέχνη σας. Πιστεύετε ότι έχουμε χάσει την επαφή με την φύση και θέλετε να μας την δώσετε σε μία επανεξέταση μέσω του έργου σας ή έχετε άλλον συμβολισμό;
Έχω μία ιδιαίτερη σχέση με την φύση. Ποτέ μου δεν την έβγαλα από μέσα μου. Ίσως έχω ιεροποιήσει αυτό το θέμα επειδή θεωρώ ότι μέσα από τη δομή ενός απλού φύλλου φανερώνονται χάρτες που μπορείς να χαράξεις πορείες για μεγάλα ταξίδια. Με αυτό τον τρόπο με έχει αγγίξει αυτό το θέμα. Παράλληλα δεν ήθελα να εστιάσω στην μνημειακότητα επειδή ό,τι κάνω γίνεται αυθόρμητα.

Η νεότητα είναι αποτυπωμένη στα ανθρωπόμορφα γλυπτά σας. Τι σημαίνει για εσάς η νεότητα και πως την εικονίζετε στη δουλειά σας;
Το «νέο» υπάρχει σε όλα τα όντα, δεν φεύγει ποτέ. Και αν το «περίβλημα» φθίνει είναι μία άλλη υπόθεση. Αυτό που προσπαθώ να απεικονίσω είναι η ψυχή, η φλόγα η εσωτερική λάμψη που υπάρχει μέσα στο ον δηλαδή το σημάδι της ζωής. Αυτή η εσωτερική παρατήρηση είναι κάτι που με απασχολεί από τότε που γεννήθηκα και όχι μόνο ως καλλιτέχνη. Στη γλυπτική την αποτυπώνω χρησιμοποιώντας καθρέπτες σε πολλά μεγέθη, οι οποίοι συμβολίζουν την εσωτερική του λάμψη που αντανακλάται προς τα έξω. Πρόσφατα είχα μία συζήτηση με μία βιολόγο που μου είπε κάτι καταπληκτικό: οι τελευταίες τεχνολογίες, και κυρίως η νανοτεχνολογία, μας υποδεικνύουν ότι είναι πρίσματα και όχι χρώματα αυτά τα οποία παίρνουν προσλαμβάνουσες και εκπέμπουν το χρώμα. Ήταν συγκλονιστικό το πώς μπορεί το μυαλό να το συλλάβει και να το αποτυπώσει.

Εκτός από τα έργα σας που εμπνέονται από την φύση και τον άνθρωπο, υπάρχουν και δύο δακτυλίδια σε μεγάλες διαστάσεις. Όπως και τα γεωμετρικά μοτίβα που παραπέμπουν σε χαλί από ψηφίδες γυαλιού. Ποιος είναι ο συμβολισμός αυτών των έργων;
Το ένα δακτυλίδι προέκυψε από ένα παλαιοχριστιανικό θέμα και λέγεται "Η πηγή της ζωής". Το άλλο που είναι διακοσμημένο με πέτρες, έχει σχέση με τους δεσμούς της ζωής μας. Είναι ένα δακτυλίδι αρραβώνα το μόνο που έχει σωθεί ύστερα από μία οικογενειακή καταστροφή. Μέσα από αυτό το δακτυλίδι μπορούσα να ταξιδεύω αλλά και να μεταφέρω τις αναμνήσεις που μου μεταλαμπαδεύσε η οικογένεια μου: αγάπη για την κοιτίδα τους και τη ζωή που είχανε. Είναι απίστευτο πώς ένα ελάχιστο πράγμα μπορεί να κουβάλα όλη την ιστορία. Όσο για τα έργα μου τα εμπνευσμένα από τα χαλιά, αυτά είναι έργα τέχνης σχηματισμένα με τα μέσα που είχαν οι άνθρωποι σε ορισμένα μέρη. Καμωμένα με καταπληκτική δεξιοτεχνία. Από το χαλί περνάει ένας ολόκληρος πολιτισμός, μία μεταφορά της φύσης με ένα άλλο τρόπο μέσα στον εσωτερικό χώρο.

Αυτό το διάστημα η κατάσταση στην Ελλάδα είναι περίεργη λόγω της κρίσης και των συνακολούθων της. Ποιος πιστεύετε ότι είναι ο ρόλος της τέχνης σε αυτόν τον κυκεώνα συγκυριών;
Νομίζω ότι ο καλλιτέχνης ποτέ δεν είναι αμέτοχος στα τεκταινόμενα. Πάντα, μα πάντα, συνεισφέρει με τη δικιά του διαδρομή ή δρόμο. Όμως ο καθένας έχει ένα δικό του τρόπο με τον οποίο εκφράζεται, επειδή η τέχνη δεν νοείται ως δημοσιογραφική τεκμηρίωση. Η τέχνη καταγράφει πολιτισμούς, κόσμους και κατακτήσεις μεγάλων ομάδων ανθρώπων που ζουν κάπου συγκεκριμένα για αιώνες, είναι η δύναμις ενός λαού. Ειδικότερα, διαμέσου των εικαστικών καταγράφεται η ιστορία και συνάμα ένα διαφορετικό βλέμμα ανάγνωσης τής. Για αυτό το λόγο πιστεύω ότι ο κόσμος ευφραίνεται επισκεπτόμενος εκθέσεις καλλιτεχνών είτε σύγχρονων είτε αυτών που το έργο βρίσκεται πλέον σε μουσεία. Επειδή λειτουργεί ως ανάγνωση της ιστορίας χωρίς βιβλία και λόγια.

Δηλαδή η τέχνη συμβάλει στην ανάταση της ψυχής;
Ναι, ο επισκέπτης φεύγει οπωσδήποτε με αυτό το συναίσθημα. Βλέπεις ανθρώπους που δεν ασχολούνται ιδιαιτέρα με την τέχνη αλλά με αγάπη και λατρεία ακουμπάνε σε αυτό το έργο. Εξάλλου πώς σωθήκαμε σαν ελληνισμός; Μέσω της κληρονομιάς μας. Θα κάνω και μία σκέψη πιο πέρα: πρέπει να παράγουν, οι ομάδες, που ζούνε σε ένα τόπο για αιώνες, το δικό τους έργο. Να ενημερώνονται βέβαια για το τι συμβαίνει αλλού, αλλά να έχουν μεγάλη εμπιστοσύνη στα χέρια τους και στο μυαλό τους. Δεν χρειάζεται συνέχεια να κινούμεθα με δάνεια, δεν είναι απαραίτητα τα δάνεια και δεν παράγουν πολιτισμό.



Από την παρουσία και την εμπειρία σας στη Σχολή Καλών Τεχνών, πώς βλέπετε τη νέα γενιά; Υπάρχουν αναζητήσεις; Είναι δημιουργική;
Με την σχολή αισθάνομαι ως συγγενής του χώρου, κάτι που κάνει εύκολα τα πράγματα επειδή υπάρχει μία θερμή σχέση. Τα παιδιά περιμένουν από σένα και εσύ από αυτά. Αυτό πιστεύω ότι στην διδασκαλία είναι πολύ θετικό στοιχείο. Οι φοιτητές είναι εξαιρετικοί, η σχολή σύγχρονη τόσο σε σχέση με τον εξοπλισμό όσο και με το διδακτικό προσωπικό. Όλοι αγαπούν τη δουλειά τους και συνεισφέρουν σε μία ακαδημαϊκή κατάσταση πολύ γόνιμη. Τα παιδιά έχουν τρομερή έφεση και ιδιαίτερη ευφυΐα. Ψάχνουν πολύ, κάνουν σύγχρονα πράγματα και ιδιαίτερα, είναι πιο αληθινά και ξεκάθαρα από όλους μας. Επίσης προοδεύουν, συνεχίζουν στο εξωτερικό, κάνουν εκθέσεις και παράλληλα δεν είναι ξεκομμένοι από την Ελλάδα. Ο ενθουσιασμός τους δεν φεύγει, και αυτό δεν είναι τυχαίο.

Για το μέλλον δουλεύετε κάτι καινούργιο;
Από τότε που γεννήθηκα νομίζω ότι ζω στο μέλλον (γέλιο). Δεν πιστεύω ότι υπάρχει μπρος ή πίσω αλλά συνέχεια προχωράμε ακάθεκτοι. Όσο για τη γλυπτική που με ενδιαφέρει μου αρέσει το περιβάλλον που σχηματίζω πέρα από το μεμονωμένο έργο, το γλυπτό. Αυτού του τύπου η διεργασία με ερεθίζει στο να κάνω και άλλες καταγραφές. Γενικότερα υπάρχουν φάσεις που κάνω μία πειραματική δουλειά προσπαθώντας να ανακαλύψω πράγματα και γλώσσα που να με ενδιαφέρει. Επιζητώ να είμαι ανεξάρτητη στη δουλειά μου. Προσπαθώ να είμαι αληθινή, αυτό που έχω να κάνω να έχει έναν χαρακτήρα αθώο και με αμεσότητα προς τον θεατή.

Μεταφέρετε μέσω τις ιδιοσυγκρασίας σας και το έργο σας την αγάπη για τη φύση και τον άνθρωπο. Ένα αναγεννησιακό πνεύμα σε μία εποχή που ο ουμανισμός χάνεται...
Δεν χάνεται, αλλά επαναπροσδιορίζεται. Δεν μπορεί παρά να συμβαίνει αυτό, ειδάλλως δεν θα κολυμπάγαμε, θα πνιγόμασταν. Τι άλλο θα μπορούσαμε να πούμε αν δεν αγαπούσαμε αυτά που έχουμε γύρω μας; Δεν θα μπορούσες να ζήσεις αλλιώς, θα ήταν εφιάλτης η διαβίωση. Έτσι νιώθω. Κατά τα άλλα πιστεύω ότι είμαστε καλά και δεν το έχουμε καταλάβει. Ίσως χρειάζονται δυσκολίες για να εισπράξεις το πόσο ωραία είναι να ζεις με ό,τι έχεις. Να συνειδητοποιήσουν κάποιοι ότι το ωραίο δεν είναι μόνο τα χρήματα -είναι άλλες αξίες αυτές για τις οποίες είναι γεννημένος ο άνθρωπος. Πρέπει να ξαναδούμε και να δουλέψουμε κάποια πράγματα. Ότι χάνεται θα το ξαναβρούμε γιατί υπάρχει ο παράγοντας της συνείδησης που σε ωθεί να ανακαλύψεις ποιος είσαι, τι είσαι και τι έχεις. Αυτοί είναι πραγματικά οι εξωτερικοί και οι εσωτερικοί παράδεισοι.

Λίγα λόγια για την καλλιτέχνη
Η Αφροδίτη Λίτη γεννήθηκε στην Αθήνα. Σπούδασε γλυπτική και ψηφιδωτό στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών Αθηνών (Α.Σ.Κ.Τ., 1972-1978), με καθηγητές τον Γ. Παππά και Γ. Κολέφα, και νωπογραφία με τον Κ. Ξυνόπουλο (1978-1980). Παρακολούθησε μαθήματα στο Università degli Studi του Μιλάνου το 1978, ενώ με υποτροφία του Ι.Κ.Υ πραγματοποίησε τις μεταπτυχιακές σπουδές της στο London University (1983-1986). Από το 1979 μέχρι και το 2000 εργάστηκε ως μουσειακός γλύπτης στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο Αθηνών. Από το 2000 έως και σήμερα διδάσκει στον Τομέα Γλυπτικής στην Α.Σ.Κ.Τ. Αθηνών. Εχει εκθέσει σε ατομικές και ομαδικές εκθέσεις στην Ελλάδα και το Εξωτερικό. Εργα της βρίσκονται επίσης σε δημόσιους χωτους.

Info:
Γκαλερί Citronne, Παραλία, Πόρος, τηλ.: 22980 22401, 6979989684
Διάρκεια: έως τις 27 Ιουνίου
Ώρες λειτουργίας: 11.00-1.00 μμ και 7.00-11.00 μμ καθημερινά.
Την έκθεση επιμελείται η Ιστορικός Τέχνης Τατιάνα Σπινάρη – Πολλάλη.