Έργα... εθνικής σημασίας σε ιταλική δημοπρασία

Στις 30 Μαΐου, αναμφισβήτητα τα πιο σημαντικά έργα τέχνης που έχουν πουληθεί ποτέ σε ανοιχτή αγορά στην Ιταλία, θα δημοπρατηθούν στον οίκο Sotheby’s στο Μιλάνο.

Πρόκειται για πέντε έργα τέχνης που διακοσμούσαν το βασικό σαλόνι του Palazzo Sandi στη Βενετία. Τρία από αυτά έχουν δημιουργηθεί από τον Giovanni Battista Tiepolo, την μεγαλοφυΐα του illusionism του 18ου αιώνα ενώ τα άλλα δύο είναι από τον μάλλον πιο ρεαλιστή, Nicolo Bambini.

Για τους συλλέκτες έργων τέχνης των Μεγάλων Διδασκάλων της Αναγέννησης, πρόκειται για μια μοναδική ευκαιρία. Όμως προτού κλείσουν τις πτήσεις τους, θα πρέπει να ενημερωθούν ότι υπάρχει ένα σημαντικό πρόβλημα. Οι πίνακες έχουν χαρακτηριστεί από την ιταλική κυβέρνηση ως έργα μέγιστης πολιτιστικής και εθνικής σημασίας, και ως τέτοια, δεν μπορούν να φύγουν από την Ιταλία.

Τα καλά νέα για τους πιθανούς αγοραστές είναι ότι ο περιορισμός στην εξαγωγή τους, καθιστά τους πίνακες πολύ πιο προσιτούς -αναμένεται να πωληθούν έναντι μόλις 4 εκατ. ευρώ. Σύμφωνα με τον Alberto Chiesa του οίκου Sotheby’s, εάν προσφέρονταν σε δημοπρασίες στη Νέα Υόρκη ή το Λονδίνο, η αρχική τους τιμή δεν θα ήταν μικρότερη των 20-30 εκατ. δολαρίων.

Όμως, το γεγονός και μόνο ότι διατίθενται σε δημοπρασία στην πραγματικότητα αποτελεί απόδειξη για το ολοένα και μεγαλύτερο άνοιγμα της ιταλικής αγοράς τέχνης και για τη χαλάρωση του Κράτους από την κατά περιόδους παράλογη και αχρείαστη προσήλωση στην καλλιτεχνική κληρονομιά της Ιταλίας.

Μια ανοιχτή δημοπρασία, αντί για μια ιδιωτική πώληση, τέτοιων σημαντικών έργων θα ήταν αδιανόητη ακόμη και πριν από πέντε χρόνια. Επιπροσθέτως, οι Tiepolos κατάφεραν να φτάσουν έως εδώ χάρη σε μια επιτυχημένη δικαστική διαμάχη που αφορούσε μέρος του ”χαρακτηρισμού” τους.

Ο Κόμης Tomasso Sandi είχε αναθέσει το 1724 στον Tiepolo να ζωγραφίσει το ταβάνι στο βασικό σαλόνι του palazzo του, με το έργο να αποτελεί την πρώτη νωπογραφία του καλλιτέχνη που σώζεται μέχρι σήμερα. Το ασυνήθιστο θέμα του -μια αλληγορία για τη δύναμη της ευγλωττίας και της φρόνησης- αποτελεί πιθανότατα αντανάκλαση της θέσης του Sandi ως μια από τις επιτυχέστερες δυναστείες στην Ιταλία.

Ο Tiepolo όμως δημιούργησε και τρεις ελαιογραφίες για την διακόσμηση των τοίχων. Οι δυο είναι στενοί, όρθιοι πίνακες. Ο ”Απόλλωνας γδέρνει τον Μάρσυα” αναπαριστά την σκληρή εκδίκηση του Έλληνα θεού προς ένα Σάτυρο που τον είχε προκαλέσει σε διαγωνισμό μουσικής. Ο ”Ηρακλής σκοτώνει τον Ανταίο” εξηγεί το θρίαμβο της πονηρίας επί της δύναμης.

Η ευστροφία θριαμβεύει στο κεντρικό κομμάτι ”Ο Οδυσσέας ανακαλύπτει τον Αχιλλέα μεταξύ των κορών του Λυκομήδη”, ένα τεράστιο έργο με πλάτος άνω των 5 μέτρων.

Οι πίνακες είχαν παραμείνει στο Palazzo Sandi έως το 1920, οπότε και μεταφέρθηκαν στη βίλα της οικογένειας έξω από τη Βιντσέντσα. Εκεί, οι Tiepolos ”χαρακτηρίστηκαν” από τις αρχές, που απαίτησαν, όχι μόνο να μείνουν και τα τρία κομμάτια μαζί, αλλά και να παραμένουν στη βίλα, με την οποία δεν είχαν κάποια ιστορική σύνδεση.

Αυτό ακριβώς το ζήτημα απασχόλησε την πρόσφατη δικαστική διαμάχη, όπου αποφασίστηκε ότι οι δυο Bambini θα πρέπει επίσης να ”χαρακτηριστούν”, αλλά όλα τα έργα να ”αποχαρακτηριστούν” σε σχέση με τη βίλα.

Μέχρι πρόσφατα, όλα τα ”χαρακτηρισμένα” έργα τέχνης στην Ιταλία είχαν διατεθεί σε ιδιωτικό επίπεδο και δεδομένου ότι τα έργα άξιζαν μόλις ένα ποσοστό της διεθνούς αγοραστικής τους αξίας, ελάχιστα είχαν πωληθεί.

Ήταν τέτοια η φύση της ιταλικής ”μαύρης” οικονομίας που οι αγοραστές προτιμούσαν να είναι διακριτικοί για το τι αγόρασαν και πόσα πλήρωσαν για να το αποκτήσουν, ενώ σε πολλές περιπτώσεις έκαναν τις αγορές τους από οίκους του Λονδίνου, όπου είχαν εξαχθεί με ”προσωρινή άδεια”.

Όμως, το 2001, δυο ”χαρακτηρισμένοι” πίνακες διατέθηκαν σε αναπάντεχα υψηλά τιμήματα. Ο οίκος Finarte στο Μιλάνο πούλησε ένα έργο του Paolo Uccello έναντι 3 δισ. λιρετών -1.5 εκατ. ευρώ- το υψηλότερο τίμημα που είχε καταβληθεί ποτέ για έργο τέχνης σε ιταλική δημοπρασία.

Ο οίκος Sotheby’s αποφάσισε να πάρει το ρίσκο και να προσφέρει ένα έργο του Lorenzo di Credi (χρονολογούμενο μεταξύ 1490-1500) που είχε προσπαθήσει ήδη να διαθέσει ανεπιτυχώς σε ιδιώτες. Το έργο πουλήθηκε έναντι 750.000 ευρώ. Φάνηκε ότι Ιταλοί ήταν πρόθυμοι να καταβάλλουν σημαντικά τιμήματα για έργα τέχνης που έπρεπε να παραμείνουν στην Ιταλία.

Πέρυσι, ο οίκος Christie’s έσπασε το φράγμα των 2 εκατ. ευρώ με ένα γλυπτό του Arturo Martini που, στα 2,4 εκατ. ευρώ έγινε το πιο ακριβό έργο τέχνης που πουλήθηκε σε δημοπρασία στην Ιταλία.