Τι βλέπει ένα ψάρι μέσα απ’ το νερό; Πώς βλέπει ό,τι βλέπουμε εμείς; Και πώς είμαστε σίγουροι ότι εμείς είμαστε που βλέπουμε το ”σωστό”; Για τον Richard Flanagan, συγγραφέα του βιβλίου ”Εγχειρίδιο Ιχθύων – Μυθιστόρημα σε 12 ψάρια”, η αλήθεια (ή μία από τις αλήθειες) του ανθρώπινου είδους μπορεί και να φαίνεται καλύτερα όταν την κοιτάς κάτω από την επιφάνεια του νερού.
Ένας σύγχρονος παρίας ανακαλύπτει τυχαία το ημερολόγιο ενός άλλου παρία, που έζησε δυο αιώνες πριν. Ο μικροαπατεώνας Μπίλι Γκουλντ καταδικάζεται σε φυλακή-εξορία στη Γη του Βαν Ντίμεν (τη σημερινή Τασμανία) και στις άθλιες συνθήκες ζωής εκεί ανακαλύπτει πόσο χρήσιμο είναι το ζωγραφικό του ταλέντο, όταν καλείται να εικονογραφήσει για λογαριασμό του χειρουργού της φυλακής-αποικίας 12 ιδιότυπα ψάρια που αφθονούν στα νερά της περιοχής.
Η ζωή του εκτυλίσσεται παράλληλα με τη ζωγραφική του. Για την ακρίβεια, η ζωγραφική του δεν είναι θέμα έμπνευσης ή παρατήρησης, προκύπτει από την ίδια του τη ζωή καθώς φέρει τον ρόλο, τον χαρακτήρα και την οπτική καθενός από τα ψάρια που έχει να εικονογραφήσει...
Κι αν η (μικρή) περιγραφή της υπόθεσης του βιβλίου μπορεί και να ακουστεί συμβατική, δύσκολα ένας αναγνώστης θα μπορέσει να μην παρασυρθεί από τον ίλιγγο της αφήγησης του Flanagan. Γιατί αυτό που ξετυλίγεται μέσα από τα περιστατικά μιας μικρής ζωής είναι η ανθρώπινη ιστορία.
Συναισθήματα, πάθη, σκέψεις, οράματα, ιδέες, η ανθρωπότητα όλη, ζωγραφίζονται σαν βαγόνια ενός γκροτέσκ τρένου, που μόνο το βλέμμα ενός ψαριού μπορεί να αποδώσει την ακριβή τους διάσταση, καθώς εμείς ζούμε την– ιδεατή- παραμόρφωσή της.
Με μια γραφή σχεδόν πυρετική, με ασταθείς ισορροπίες μεταξύ τραγικού και γελοίου, σοβαρού και αστείου, μεγαλειώδους και ευτελούς, αληθινού και επινοημένου, ο Flanagan συνθέτει ένα έργο που, ακόμα κι αν δεν αρέσει, δεν υπάρχει περίπτωση να μην εντυπωθεί στη μνήμη.
Η φράση ”Ο κόσμος δεν υπήρχε πια, άρα δεν μπορούσε να γίνει βιβλίο. Υπήρχε όμως ένα βιβλίο με την αισχρή φιλοδοξία να γίνει ο κόσμος” διατυπώνει επακριβώς το στοίχημα του συγγραφέα. Το στοίχημα το κερδίζει. Το βιβλίο του είναι ο θαυμαστός, σιχαμένος κόσμος μας.
Η ποιότητα της έκδοσης αντίστοιχη της ποιότητας του κειμένου. Έξοχος συνδυασμός. Οι απαιτητικοί αναγνώστες θα το απολαύσουν και θα το διαβάσουν ξανά.
Χρήστος Ζαρίφης
Richard Flanagan, ”Εγχειρίδιο ιχθύων – Μυθιστόρημα σε 12 ψάρια”, εκδόσεις ”Άγρα”, σελίδες 499, τιμή: 25 ευρώ
