Πέταγμα χαρταετού: Πώς προέκυψε το γνωστό έθιμο της Καθαράς Δευτέρας;

Ο χαρταετός που πετάς κάθε Καθαρά Δευτέρα δεν είναι απλώς ένα κομμάτι χαρτί δεμένο με σπάγκο που στροβιλίζεται στον άνεμο. Είναι κάτι πολύ περισσότερο. Είναι ένα σύμβολο που έχει ταξιδέψει μέσα από τους αιώνες, από την αρχαία Κίνα μέχρι την Ελλάδα, μεταφέροντας μηνύματα, όνειρα και ευχές. Πώς, όμως, ξεκίνησε αυτή η παράδοση και γιατί ο χαρταετός είναι τόσο στενά συνδεδεμένος με τα Κούλουμα;

Από την Κίνα με αγάπη… και μετάξι

Η ιστορία του χαρταετού ξεκινά κάπου γύρω στο 200 π.Χ. στην Κίνα. Φαντάσου τους πρώτους χαρταετούς να υψώνονται στον ουρανό φτιαγμένοι από μετάξι και μπαμπού, με τη μορφή του δράκου, το ιερό σύμβολο της κινεζικής κουλτούρας. Δεν ήταν απλώς διακοσμητικοί ή παιχνιδιάρικοι· οι Κινέζοι τους χρησιμοποιούσαν για στρατιωτικούς σκοπούς, επικοινωνώντας κωδικοποιημένα μηνύματα, μετρώντας αποστάσεις ή και για να φοβίζουν τους εχθρούς τους!

Από την Κίνα, ο χαρταετός ταξίδεψε στην Κορέα και την Ιαπωνία, όπου πήρε διαφορετικά σχήματα και συμβολισμούς. Στην Ιαπωνία, για παράδειγμα, πίστευαν ότι ένας χαρταετός μπορούσε να φέρει τύχη και να διώξει τα κακά πνεύματα.

Και στην Ελλάδα… πετούσαν από τότε!

Μπορεί να σου φαίνεται περίεργο, αλλά και οι αρχαίοι Έλληνες είχαν τη δική τους εκδοχή του χαρταετού. Ο Αρχύτας του Τάραντα, σπουδαίος μηχανικός του 4ου αιώνα π.Χ., λέγεται ότι χρησιμοποίησε έναν πρωτόγονο αετό για αεροδυναμικά πειράματα. Αν προσθέσουμε σε αυτό και μια παράσταση σε ελληνικό αγγείο που απεικονίζει μια νεαρή να κρατά ένα μικρό λευκό αντικείμενο με νήμα (σαΐτα), τότε μπορούμε να πούμε ότι οι αρχαίοι Έλληνες είχαν πιάσει το νόημα του πετάγματος πολύ πριν γίνει δημοφιλές.

Από το μετάξι στο χαρτί: Ο χαρταετός στην Ευρώπη

Οι Ευρωπαίοι, από την άλλη, γνώρισαν τον χαρταετό μέσα από τις περιπλανήσεις των εξερευνητών τους στην Ανατολή. Ο Μάρκο Πόλο, επιστρέφοντας από τα ταξίδια του στην Κίνα τον 13ο αιώνα, τον έφερε στη Γηραιά Ήπειρο, όπου σύντομα άρχισε να χρησιμοποιείται όχι μόνο για παιχνίδι, αλλά και για επιστημονικές έρευνες.

Μάλιστα, κατά τη διάρκεια των Παγκοσμίων Πολέμων, οι χαρταετοί χρησιμοποιήθηκαν από στρατούς για την επιτήρηση του εχθρού! Και φυσικά, δεν μπορούμε να ξεχάσουμε το διάσημο πείραμα του Βενιαμίν Φραγκλίνου το 1752, όπου χρησιμοποιώντας έναν χαρταετό κατάφερε να αποδείξει την ύπαρξη του ηλεκτρισμού στους κεραυνούς.

Ο χαρταετός φτάνει στην Ελλάδα

Στην Ελλάδα, ο χαρταετός ήρθε από τα λιμάνια της Ανατολής, τη Σμύρνη, τη Χίο, την Κωνσταντινούπολη, αλλά και από τα Επτάνησα και τη Σύρο. Μέχρι και τα νεότερα χρόνια, η κατασκευή ενός χαρταετού ήταν μια τελετουργία που έφερνε κοντά μικρούς και μεγάλους. Χαρτί, καλάμια, σπάγκος και μπόλικη δημιουργικότητα ήταν (και είναι) τα βασικά υλικά για ένα πετυχημένο πέταγμα.

Το πέταγμα ως συμβολισμός

Γιατί όμως πετάμε τον χαρταετό την Καθαρά Δευτέρα; Η απάντηση κρύβεται στη συμβολική του διάσταση. Στην αρχαία Κίνα, πίστευαν ότι ο χαρταετός ήταν ο συνδετικός κρίκος μεταξύ γης και ουρανού, επιτρέποντας στους ανθρώπους να στέλνουν τις ευχές τους στους θεούς. Όσο πιο ψηλά ανέβαινε, τόσο πιο πιθανό ήταν οι θεοί να ακούσουν τις προσευχές τους.

Στην Ελλάδα, το πέταγμα του χαρταετού σηματοδοτεί την πνευματική κάθαρση που έρχεται με τη Σαρακοστή. Είναι ένας τρόπος να αποχαιρετήσουμε το γλέντι της Αποκριάς και να αφεθούμε σε μια περίοδο νηστείας και περισυλλογής. Ο ουρανός γεμίζει πολύχρωμα αερόστατα της ελπίδας, καθώς κάθε χαρταετός γίνεται ένας μικρός αγγελιοφόρος που κουβαλά τις ευχές μας στα ύψη.