Δω μου κι άλλη Φορμαέλα Αράχωβας μπάρμπα

Η Φορμαέλα Αράχωβας είναι ένα από τα πιο χαρακτηριστικά και αγαπημένα τυριά της ελληνικής γαστρονομίας, με Προστατευόμενη Ονομασία Προέλευσης (ΠΟΠ). Δεν είναι καθόλου τυχαίο λοιπόν το γεγονός ότι κάθε cheese lover που σέβεται τον εαυτό του την βάζει πολύ ψηλά στη λίστα των πιο λαχταριστών εγχώριων τυριών. Αν αγαπάς το καλό φαγητό και θες να εμπλουτίσεις τη διατροφή σου με αυθεντικές γεύσεις, η Φορμαέλα είναι μια επιλογή που πρέπει να δοκιμάσεις. Η μοναδική της γεύση, η παραδοσιακή της παραγωγή και η δυνατότητα να τη χρησιμοποιήσεις σε πολλές συνταγές την κάνουν ξεχωριστή. Ας δούμε αναλυτικά την ιστορία, τη διαδικασία παραγωγής, τις χρήσεις στην κουζίνα και πού μπορείς να την προμηθευτείς.

Η ιστορία της Φορμαέλας Αράχωβας

Η Φορμαέλα παράγεται αποκλειστικά στην Αράχωβα, μια γραφική ορεινή κωμόπολη στους πρόποδες του Παρνασσού. Εκεί γύρω οι ντόπιοι πολλές φορές την αποκαλούν και τυροβόλι (από το καλούπι του τυριού) ή και ξηροτύρι, επομένως αν ακούσεις το συγκεκριμένο όνομα, μην φοβηθείς να δοκιμάσεις, αντιθέτως δωσ’ του να καταλάβει. Το όνομα του τυριού προέρχεται από τη λατινική λέξη "forma", που σημαίνει καλούπι, αλλά σχετίζεται και με την αρχαία ελληνική λέξη "φορμός", που χρησιμοποιούνταν για να περιγράψει τα πλεχτά καλάθια. Αυτά τα καλάθια χρησίμευαν παλιότερα ως καλούπια για το "φορμάρισμα" του τυριού, δίνοντάς του το χαρακτηριστικό σχήμα του.

Η παράδοση παραγωγής της χάνεται στα βάθη του χρόνου, καθώς οι κτηνοτρόφοι της περιοχής την παρασκεύαζαν για να αξιοποιήσουν το γάλα των ζώων τους και να διατηρήσουν την πλούσια γεύση του για μεγάλο χρονικό διάστημα.

Διαδικασία παραγωγής

Η Φορμαέλα Αράχωβας παράγεται αποκλειστικά από πρόβειο ή κατσικίσιο γάλα, ή έναν συνδυασμό αυτών. Η διαδικασία περιλαμβάνει:

Πήξη του γάλακτος: Το γάλα θερμαίνεται στους 35°C περίπου και προστίθεται πυτιά, ώστε η πήξη να ολοκληρωθεί μέσα σε 40-60 λεπτά.

Στράγγισμα: Το τυρόπηγμα στραγγίζεται με τσαντίλα, όπως γίνεται και με τη φέτα.

Κόψιμο και θέρμανση: Μετά το στράγγισμα, το τυρί κόβεται σε μικρά κομμάτια, συνήθως μεγέθους καρυδιού, και εισάγεται σε λέβητα που περιέχει το υπόλοιπο τυρόγαλα. Το τυρόγαλα θερμαίνεται έως ότου το τυρόπηγμα πολτοποιηθεί και μετατραπεί σε μια μάζα που κατακάθεται στον πυθμένα του λέβητα.

Μορφοποίηση: Η μάζα κόβεται σε κομμάτια, τα οποία τοποθετούνται σε ειδικά πλεκτά ή λευκοσιδηρά καλούπια (τυροβόλια) με χωρητικότητα περίπου 800 γραμμαρίων. Εκεί πιέζονται καλά με τα χέρια ώστε να μην υπάρχουν κενά.

Θέρμανση στα καλούπια: Τα τυριά, μέσα στα καλούπια τους, τοποθετούνται ξανά στο ζεστό τυρόγαλα, το οποίο θερμαίνεται μέχρι να φτάσει τους 65-70°C, λίγο πριν τη θερμοκρασία διαχωρισμού της μυζήθρας.

Αλάτισμα: Αφού αφαιρεθούν από τα καλούπια, τα τυριά τρυπιούνται διαμπερώς σε τρία σημεία με ξύλινη βελόνα και στις τρύπες εισάγεται λίγο αλάτι. Μετά από 1-2 ημέρες, αλατίζεται η εξωτερική τους επιφάνεια.

Ωρίμανση: Τα τυριά τοποθετούνται σε σκιερό μέρος για 4-5 ημέρες ώστε να ξεραθούν και να αποκτήσουν το χαρακτηριστικό υποκίτρινο χρώμα τους. Τέλος, μεταφέρονται σε αποθήκες ή σπηλιές για ωρίμανση και διατήρηση. Συνήθως πωλούνται κατά ζευγάρια, ανεξαρτήτως βάρους.

Χρήσεις στην κουζίνα

Η Φορμαέλα Αράχωβας είναι ένα τυρί μπαλαντέρ που μπορείς να απολαύσεις με πολλούς τρόπους:

Σαγανάκι: Η πιο κλασική χρήση της. Λίγο τηγάνισμα αρκεί για να απογειώσει τη γεύση της, καθώς δημιουργείται μια τραγανή κρούστα εξωτερικά και παραμένει μαλακή εσωτερικά.

Ψητή: Ψήσε την στο γκριλ για να συνοδεύσεις σαλάτες ή ψητά λαχανικά.

Ωμή: Κόψε την σε φέτες και πρόσθεσέ την σε πλατό τυριών ή ως συνοδευτικό για κρασί.

Σε πίτες: Χρησιμοποίησέ την ως γέμιση για παραδοσιακές πίτες, προσθέτοντας μια ιδιαίτερη γεύση.

Πού μπορείς να την αγοράσεις

Η Φορμαέλα Αράχωβας είναι προϊόν ΠΟΠ, που σημαίνει ότι παράγεται αποκλειστικά στην Αράχωβα και τις γύρω περιοχές. Μπορείς να την βρεις:

Τοπικά καταστήματα: Αν επισκεφθείς την Αράχωβα, θα τη βρεις σε παραδοσιακά τυροκομεία και παντοπωλεία (με ενδεικτική τιμή τα 7€ για 250 γραμμάρια) όπως το ξακουστό παραδοσιακό κατάστημα του Μπακολουκά. 

Εξειδικευμένα delicatessen: Πολλά καταστήματα με ελληνικά προϊόντα διαθέτουν Φορμαέλα.

Online αγορές: Πολλά ελληνικά e-shops προσφέρουν αυθεντική Φορμαέλα Αράχωβας με αποστολή σε όλη την Ελλάδα.