Ο θάνατος της αναζήτησης: Το ΑΙ αλλάζει τον τρόπο που ψάχνουμε στο ίντερνετ

Είναι εντυπωσιακό το πόσος κόσμος βλέπει, ας πούμε, μια φωτογραφία ενός μαγαζιού στο Facebook, και προτιμάει να γράψει σε σχόλιο κάτω από το ποστ «πού είναι;» και να περιμένει ώρες ή ακόμα και μέρες μέχρι κάποιος να το δει και να μπει στη διαδικασία να απαντήσει, από το να πληκτρολογήσει απλώς το όνομα του εν λόγω μαγαζιού στο Google και να πάρει την απάντησή του σε κλάσματα του δευτερολέπτου.

Με την έλευση της τεχνητής νοημοσύνης, το φαινόμενο αυτό παίρνει ακόμα σοβαρότερες διαστάσεις. Πολλοί από εμάς υποκύπτουμε καθημερινά στον πειρασμό, αντί να γράψουμε ας πούμε «γυναίκες πρωθυπουργοί» στο Google, να ζητήσουμε από το chat GPT ή το Gemini ή το Perplexity ή όποιο άλλο μοντέλο ΑΙ βρίσκουμε πιο φιλικό για τα γούστα μας να μας φτιάξει μια λίστα με όλες τις γυναίκες πρωθυπουργούς που πέρασαν ποτέ από τον πλανήτη.

Γιατί; Τι διαφορά έχει; Στο συγκεκριμένο παράδειγμα, σαν αποτέλεσμα καμία –ειδικά αν λάβουμε υπόψιν πως το Google έχει πια ενσωματώσει στα αποτελέσματα της αναζήτησης τις λειτουργίες του Bard, και μας εμφανίζει την απάντηση (στο παράδειγμά μας, μια συνοπτική λίστα των γυναικών πρωθυπουργών) πάνω πάνω, πριν τα υπόλοιπα αποτελέσματα και χωρίς να χρειαστεί να κλικάρουμε τίποτα. Μια πανομοιότυπη λίστα θα μας δώσουν, κατά πάσα πιθανότητα, και το chat GPT και το Gemini και το Perplexity.

Τι κερδίσαμε λοιπόν; Κερδίσαμε την (ψευδ)αίσθηση του «κάποιος άλλος έκανε τη δουλειά για μας». Σαν να το ζητήσαμε από έναν γραμματέα, που έκανε τη σκληρή δουλειά να ψάξει στο ίντερνετ αντί για εμάς, και να μας δώσει έτοιμη την απάντηση. Θα είχαμε κουραστεί ψάχνοντας μόνοι μας την απάντηση, και κλικάροντας έναν, άντε το πολύ κι έναν δεύτερο σύνδεσμο στα αποτελέσματα της αναζήτησης; Όχι, αλλά η τεμπελιά τον καιρό του ίντερνετ έχει πάρει νέες, δυσθεώρητες προεκτάσεις.

Και μετά, είναι και το άλλο: Ο κατά τι μπουμερίστικος φόβος ότι «δεν είμαστε αρκετά καλοί στην αναζήτηση», με κάποιο μυστηριώδη τρόπο το λινκ που θα πατήσουμε θα είναι το λάθος, και η πληροφορία που θα πάρουμε θα είναι στην καλύτερη ημιτελής, στην χειρότερη λανθασμένη. Άσε που η διασταύρωσή της θα επαφίεται κι αυτή σε εμάς, μια έξτρα δουλειά που θα πρέπει να γίνει, με εξίσου κουραστικά ή/ και αμφίβολα αποτελέσματα.

Το να ρωτάμε κάτι την τεχνητή νοημοσύνη, αντίστοιχα με το να ρωτάμε έναν άνθρωπο, αναθέτει όλο το βάρος της ευθύνης αλλού, σε αυτόν που παρέχει την απάντηση, και έτσι, αν μάθουμε κάτι λάθος, δεν θα φταίμε εμείς, θα φταίει εκείνος/η/ο που μας έδωσε τη λάθος πληροφορία. Η αποποίηση ευθυνών κι αν έχει πάρει νέες, δυσθεώρητες προεκτάσεις στον καιρό του ίντερνετ.

Ας γυρίσουμε όμως στο παράδειγμα με τις γυναίκες πρωθυπουργούς: Από τη στιγμή που και το Google και όλα τα μοντέλα τεχνητής νοημοσύνης την ίδια πάνω κάτω λίστα θα μας δώσουν, πού είναι το πρόβλημα με το να μην κάνουμε μόνοι τις αναζητήσεις μας; Αφενός στο ότι αυτό που λέμε τεχνητή νοημοσύνη δεν είναι ακόμα ακριβώς τεχνητή νοημοσύνη (είναι ας πούμε ο πρόδρομός της, τα μοντέλα μηχανικής μάθησης, τα οποία τα λέμε ΑΙ επειδή το καταλαβαίνει πιο εύκολα ο κόσμος) πράγμα που θα πει ότι δεν είναι ακόμα εντελώς αξιόπιστα. Αν δοκιμάσεις να διασταυρώσεις συστηματικά τις πληροφορίες που σου δίνουν, θα διαπιστώσεις ότι συχνά έχουν λάθη και παραλείψεις.

Αφετέρου, μπορεί να πεις ότι έχουμε δει πολλές δυστοπικές ταινίες και να έχεις δίκιο, αλλά μοιάζει κομμάτι τρομακτικό το σενάριο να εξαρτάται η πρόσβασή μας στη γνώση από έναν μεσάζοντα (καλό ή κακό, άνθρωπο ή όχι, με συναισθήματα ή χωρίς, δεν θα τα εξετάσουμε όλα αυτά εδώ) ο οποίος θα επιλέγει ποια αποσπάσματα των αποτελεσμάτων θα μας δείξει και ποια όχι, απλά επειδή θα έχει γίνει κάποτε κοινός τόπος ότι η πληκτρολόγηση μερικών λέξεων στο Google και μετά το άνοιγμα κανα-δυο συνδέσμων είναι πολλή, κοπιαστική και δύσκολη δουλειά. Δεν βρίσκεις;