11 καλοί λόγοι να δεις την έκθεση wanderlust/ all passports

Οι διάδρομοι του Μεγάρου Σλήμαν Μελά είναι σκοτεινοί. Φωτίζονται μόνο από κάτι μικροσκοπικά, κιτρινωπά φωτάκια τοποθετημένα σαν φώτα αναλογίου πάνω από τα σύντομα κείμενα για το έργο που φιλοξενείται σε κάθε δωμάτιο. Δεν γίνεται να μην χαμογελάσεις μπροστά στην αναλογία της τέχνης που φωτίζει –διακριτικά, υπόκωφα– τα σκοτάδια του εγκαταλελειμμένου κτιρίου.

Χτισμένο το 1890 από τον λαοφιλέστερο αρχιτέκτονα αυτής εδώ της πόλης, τον μέγα Ερνέστο Τσίλλερ για την οικογένεια του Ερρίκου Σλήμαν (η κόρη του οποίου λεγόταν Ανδρομάχη Σλήμαν Μελά, εξ ου και το δεύτερο επίθετο της ονομασίας) το μέγαρο ακριβώς δίπλα στο Θέατρο Ρεξ ξεκίνησε τη ζωή του ως συγκρότημα οικογενειακών κατοικιών. Κατά τη διάρκεια του Β' Παγκοσμίου Πολέμου στέγασε το Αρσάκειο εκπαιδευτικό ίδρυμα, μετά για ένα σύντομο χρονικό διάστημα έγινε ξενοδοχείο και στη συνέχεια μετατράπηκε σε γραφεία για δικηγόρους και συμβολαιογράφους. Στις αρχές του 20ου αιώνα προστέθηκαν ο θρυλικός κινηματογράφος Ιντεάλ και το ομώνυμο εστιατόριο, που έγιναν ιστορικά στέκια της Αθήνας. Τώρα, το κτίριο πουλήθηκε στον όμιλο Μήτση και σύντομα θα γίνει ξανά ξενοδοχείο.

Με συγκινητικό αποχαιρετισμό στο κτίριο όπως είναι τώρα μοιάζει η έκθεση wanderlust/ all passports, που διοργανώνεται από την artefact athens, σε επιμέλεια του Κώστα Πράπογλου, υπεύθυνου μεταξύ άλλων και για το υπερεπιτυχημένο περσινό Φαινόμενο της Πεταλούδας, που φιλοξενήθηκε στο Εργοστάσιο Κλωστοϋφαντουργίας Μουζάκης Πεταλούδα. Με θέμα της το ταξίδι, την φιλαποδημία, την ανάγκη μας να φεύγουμε, να αλλάζουμε, να εξελισσόμαστε (την πιάνεις τη σύνδεση με το κτίριο, έτσι;) η έκθεση φιλοξενεί 44 συναρπαστικά έργα Ελλήνων και ξένων καλλιτεχνών, μοιρασμένα σε δύο ορόφους και στο αίθριο του Μεγάρου.

«Οι μεγάλες αίθουσες, τα μικρότερα δωμάτια, οι διάδρομοι και τα διάφορα περάσματα συγκροτούν μια συνειδησιακή ροή και μια συναισθηματική διαδρομή» σημειώνει ο επιμελητής της έκθεσης, Κώστας Πράπογλου. «Ενώνοντας το παρελθόν, το παρόν και το μέλλον, καλούμαστε να αναλογιστούμε την ουσία των ταξιδιών μας –όπως κι αν τα βιώνουμε– σε έναν διαρκώς εξελισσόμενο κόσμο».

Ένα γεμάτο τρίωρο περάσαμε, απόγευμα Παρασκευής, στους διαδρόμους και τα δωμάτια της έκθεσης, για να σου διαλέξουμε μόνο 11 από τα 44 συνολικά έργα, που είναι όλα τους λόγοι –το καθένα ξεχωριστά– για να δεις την έκθεση. Επειδή όμως μας αρέσει να είμαστε υποκειμενικοί, αυτά είναι τα αγαπημένα μας. Θα χαρούμε αν συμφωνήσεις –κι ακόμα περισσότερο αν διαφωνήσεις.

Κοσμικές Πτήσεις και Αυτοαναφλέξεις (2024) της Νεφέλης Μασία

Τα καμένα φτερά του Ίκαρου που τόλμησε να πετάξει πολύ κοντά στον ήλιο φωτίζονται από ένα γλυκό και ταυτόχρονα απόκοσμο φως, σε αυτή την γοητευτική εγκατάσταση που, όπως διαβάζουμε στο συνοδευτικό κείμενο, «φέρνει στο προσκήνιο τον παράτολμο ζήλο και την υπερβολική φιλοδοξία που διακατέχουν τον άνθρωπο […]Σήμερα, ο αρχαίος ελληνικός μύθος βρίσκει νέα απήχηση στη δυνατότητα της τεχνητής νοημοσύνης είτε να δημιουργήσει την τέλεια μηχανή παρόμοια με τον άνθρωπο είτε να αναδείξει ένα νέο, πιο επικίνδυνο τέρας του Φρανκενστάιν».

Αναζητώντας τον Χαμένο Χρόνο (2024) της Άντας Πετρανάκη

Μια σκοτεινή παιδική χαρά πνιγμένη στο χώμα, μιλά για τις αναμνήσεις, τα τραύματα, και για τα ψέματα που μας λέει η νοσταλγία. Μια εγκατάσταση που «ανατρέπει την έννοια της ευτυχίας που συχνά στηρίζεται στις ζωηρές αναμνήσεις της νεότητάς μας. Ενώ αυτές οι αναμνήσεις αρχικά λάμπουν σαν χρυσός, σταδιακά εξασθενούν υπό το βάρος των παιδικών τραυμάτων και της αναπόφευκτης ροής του χρόνου. Μέσα στις αναμνήσεις μας η υποκειμενικότητα κυριαρχεί και η παραμόρφωση της μνήμης με την πάροδο του χρόνου δημιουργεί μια ψευδαίσθηση υπερβολικής χαράς».

I Changed My Route to Have Your Gaze (2024) της Εοζέν Αγκοπιάν

Πολύχρωμα νήματα και υφάσματα μπλέκονται με τις υφές και τα στρώματα των φθαρμένων τοίχων του δωματίου, «αναδεικνύοντας την περίπλοκη ισορροπία της ύπαρξης μέσα σε έναν συνεχώς εξελισσόμενο κόσμο. Η εγκατάσταση I Changed My Route to Have Your Gaze, δεν αλληλεπιδρά μόνο με τον φυσικό χώρο, αλλά παράγει και έναν στοχασμό για τις παροδικές συνδέσεις μας με τον τόπο και την ιστορία».

Μνημείο Ψιθύρων (2024) της Μαριάννας Στραπατσάκη

Αποσυναρμολογημένα καθίσματα από τον κινηματογράφο Ιντεάλ, στοιβαγμένα το ένα πάνω στο άλλο, φτιάχνουν ένα ιδιότυπο τοτέμ, με την βοή της αίθουσας πριν ξεκινήσει η προβολή να παίζει στα ηχεία. «Σιωπηλά αφηγούνται ιστορίες ανθρώπινης παρουσίας και μια πληθώρα εμπειριών που τα συνόδευσαν για δεκαετίες. Πόσοι ψίθυροι, γέλια, κλάματα και αναστεναγμοί έχουν βυθιστεί στα σπλάχνα τους; Τώρα, κατακερματισμένα και φθαρμένα, κρέμονται στο βωμό της προόδου, αναμένοντας τη διάλυση, την ανακύκλωση αλλά και τη μεταμόρφωση. Με ένα διάχυτο ονειρικό φωτισμό να πέφτει πάνω τους και με την εφαρμογή ανακλαστικών επιφανειών, μας καθοδηγούν σε ένα μονοπάτι προς ένα άγνωστο μέλλον» διαβάζουμε στο συνοδευτικό κείμενο.

O human race, born to fly upward, wherefore at a little wind dost thou so fall? (2024) της Κλίτσας Αντωνίου

Με τίτλο-αναφορά στη Θεία Κωμωδία του Δάντη Αλιγκέρι (Ω ανθρωπότητα, που γεννήθηκες για να πετάξεις ψηλά, γιατί πέφτεις με τον παραμικρό άνεμο;) η εγκατάσταση της Κλίτσας Αντωνίου που απλώνεται σε τρία δωμάτια ξεκινά χαμηλόφωνα, με μια βίντεο-προβολή στο δάπεδο του πρώτου δωματίου, μην ξεγελαστείς όμως, παρακάτω σε πιάνει από τον λαιμό για να μιλήσει για την ανθρώπινη φιλοδοξία που δοκιμάζεται ανάμεσα στην άνοδο και την πτώση. Στο δεύτερο και το τρίτο δωμάτιο βλέπεις «μια παράταξη από μεταλλικές δοκούς τοποθετημένες σαν μαχητές σε μια χωρική μάχη. Ενδύματα αναρτημένα από τις δοκούς, φέρνοντας στο μυαλό σημαίες, μετατρέπουν το ύφασμα σε προπομπούς αιθέριας ανάβασης αλλά και με μια υποκείμενη αίσθηση προσμονής της πτώσης».

Κάνναβος - Matrix (2024) της Λίνας Πηγαδιώτη

Ένας μίτος σαν εκείνον της Αριάδνης κινείται από δωμάτιο σε δωμάτιο, συνδέοντας μεταξύ τους επτά διαφορετικά έργα (ζωγραφική, χαρακτική, κολλάζ, ράψιμο και readymade αντικείμενα) με αναφορές στο κτίριο και σκοπό «να μας καθοδηγήσουν σε ένα ταξίδι μέσα στο χρόνο και το χώρο. Η καλλιτέχνις μας βάζει να ακολουθήσουμε τον προαιώνιο μίτο της Αριάδνης που ξετυλίγεται μέσα από ένα χωροχρονικό συνεχές, ενθαρρύνοντάς μας να έρθουμε αντιμέτωποι με τα δικά μας συναισθήματα και να ανακαλέσουμε προσωπικές αναμνήσεις. Ενώ οι ατομικές εμπειρίες μπορεί να διαφέρουν, η κοινή ανθρώπινη συνθήκη ενεργοποιεί μια συλλογική συναισθηματική συνύπαρξη. Κάθε μέρος της εγκατάστασης είναι ανοιχτό σε πολλαπλές ερμηνείες, που τροφοδοτούνται από τη διαλεκτική της σχέση με τη μορφή, τη διάταξη και τις λειτουργίες του κτιρίου».

all we need is light and time, acosmicdance, look up (2024) της Ισμήνης Σαμανίδου

Παίζοντας με το φως και την σκιά, και βάζοντάς μας μέσα σε μια κανονικότατη camera obscura, η εγκατάσταση της Ισμήνης Σαμανίδου είναι, πάντα κατά την υποκειμενική μας γνώμη, το πιο φαν από τα έργα της έκθεσης. «Η εγκατάστασή της», διαβάζουμε, «μεταμορφώνει τον αρχιτεκτονικό χώρο σε έναν ζωντανό οργανισμό, παρόμοιο με μια χρονοκάψουλα που αιωρείται μεταξύ του ένδοξου παρελθόντος και των μελλοντικών δυνατοτήτων. Χρησιμοποιεί υλικά όπως γυάλινους φακούς, χαρτί, ύφασμα και νήμα, καθένα από τα οποία αλληλεπιδρά με το φως, μετατρέποντάς τα σε διαρκώς μεταβαλλόμενα τοπία […] Η Σαμανίδου καλεί τους θεατές να ανιχνεύσουν την ομορφιά στο αόρατο, ξεκινώντας ένα μαγικό ταξίδι μέσα σε ένα εναλλακτικό σύμπαν που δημιουργήθηκε εντός των ορίων των δωματίων του κτιρίου».

Χειμερία Νάρκη (2024) του Νίκου Τρανού

Τα χρωματιστά αρκουδάκια θα σου τραβήξουν την προσοχή, η αντίθεση με την μονόχρωμη ανθρωπότητα είναι αυτή για την οποία θα μείνεις στο δωμάτιο. «Ο εγκλωβισμός μιας μικρής καφέ αρκούδας –ενός προστατευόμενου είδους– στην Εγνατία Οδό στη βόρεια Ελλάδα γίνεται μια συγκινητική μεταφορά για την πολύπλοκη αλληλεπίδραση μεταξύ χρόνου, χώρου, ζώων, φύσης και της επώδυνης υποβάθμισης που υφίσταται το φυσικό περιβάλλον» γράφει το συνοδευτικό κείμενο. «Για να κατανοήσουμε πραγματικά το σενάριο της εγκατάστασης Χειμερία Νάρκη (2024) του Νίκου Τρανού, απαιτείται μια απόλυτη απόρριψη ανθρωποκεντρικών και γεωκεντρικών κοσμοθεωριών. Πρέπει να αναρωτηθούμε: είναι η ανθρωπότητα πραγματικά το αποκορύφωμα της ύπαρξης;».

A Journey to Presence (2024) της Susan Daboll

Πέντε δωμάτια, πέντε οικείοι χώροι-καταστάσεις: κουζίνα, θέατρο, γραφείο, μεταβατικό στάδιο, έξοδος. Στο ταξίδι της Susan Daboll «αναπτύσσεται ένας συγκινητικός, συνεχής διάλογος μεταξύ του εαυτού και του πνεύματος, όπου τόσο η καλλιτέχνιδα όσο και ο θεατής εισέρχονται στην ομορφιά και τη δυσκολία της αποδοχής ενός διαρκώς εξελισσόμενου παρόντος, αποδεχόμενοι ότι κάθε βήμα μπροστά είναι ταυτόχρονα ένα τέλος και μια αρχή».

Mental Mapping (2024) του Κρίτωνα Παπαδόπουλου

Ήταν οι καλύτερες εποχές, ήταν οι χειρότερες εποχές. Την έναρξη της Ιστορίας Δύο Πόλεων του Ντίκενς φέρνει στο μυαλό μια πρώτη ματιά στην εγκατάσταση του Κρίτωνα Παπαδόπουλου, που «παρουσιάζει μια εννοιολογική απεικόνιση ενός κατακερματισμένου τοπίου, χωρισμένου σε δύο διακριτές ζώνες: μια κυρίαρχη πόλη και μια κατεστραμμένη πόλη· και οι δύο συγκροτούν έναν τόπο που παραπέμπει στη μυθική Ιθάκη. Μέσα από την προοπτική από ψηλά, αυτή η σύνθετη εγκατάσταση συμβολίζει την πολυδιάστατη φύση της σύγχρονης ύπαρξης. Η κυρίαρχη πόλη, ζωντανή και γεμάτη ενέργεια, αντανακλά την αδιάκοπη ταχύτητα και τη γοητεία της μοντέρνας εποχής, όπου η υπόσχεση της προόδου οδηγεί σε συνεχή κίνηση και υπέρμετρη φιλοδοξία. Σε αντιδιαστολή, η κατεστραμμένη πόλη χρησιμεύει ως συγκινητική υπενθύμιση της ευθραυστότητας αυτής της προόδου, αντιπροσωπεύοντας τις αναπόφευκτες συγκρούσεις, καταστροφές και ανατροπές που διαταράσσουν την κοινωνική τάξη».

Sonatina 2084 (2024) της Κλειώς Γκιζελή

Την αίσθηση πως ονειρεύεσαι έχεις διαρκώς στο δωμάτιο 30, όπου φιλοξενείται η εγκατάσταση της Κλειώς Γκιζελή. Εδώ, «ο εξομολογητικός μονόλογος ενός μικρού γυναικείου κεφαλιού/προσώπου διακόπτεται από λυρικά και μουσικά θραύσματα, καθώς και αγαπημένες κινηματογραφικές ατάκες από διάφορες εποχές […]Το σουρεαλιστικό περιβάλλον της Γκιζελή στέκεται ως φόρος τιμής στο ασυνείδητο, ικανό είτε να μας καθηλώσει και να μας περιορίσει είτε να μας διακτινίσει σε απομακρυσμένα και άγνωστα μέρη. Η εγκατάσταση μας προτρέπει να ανακαλύψουμε πολλές ιστορίες, αμφισβητώντας την τομή του ονείρου και της πραγματικότητας, του παρελθόντος και του μέλλοντος, της προσωπικής και συλλογικής μνήμης, καθώς όλα αυτά πλοηγούνται στα απομεινάρια της ιστορίας και της φαντασίας».

@in2life_gr Αγαπάς τα ταξίδια; Η έκθεση wanderlust/ all passports έχει κάτι να σου πει #εκθεση #wanderlust #τεχνη #αθηνα #artathens #modernart #ελληνικοτικτοκ #in2life #μπεςφοργιουγαμω #artefactathens @artefact athens ♬ Get Down Brother 2020 - Kapote