«Υγιεινά» τρόφιμα: Παραπλανώντας την υγεία μας

Στα πλαίσια της καταναλωτικής μας ευσυνειδησίας, όσον αφορά στη διατροφή μας, επισκεπτόμαστε το σούπερ μάρκετ επιφυλακτικοί και παρατηρητικοί ως προς τα τρόφιμα που θα αγοράσουμε. Προσέχουμε, λοιπόν, τις ετικέτες με τα συστατικά των τροφίμων, αποφεύγουμε αυτά με τα πολλά συντηρητικά και τα λίπη, ελέγχουμε τη χοληστερόλη και τις θερμίδες, και ήσυχοι πια αγοράζουμε το τρόφιμο που μας φαίνεται πιο «υγιεινό». Πόσο σίγουροι, είμαστε, όμως πως κάναμε τη σωστή επιλογή;

Σύμφωνα με τους Forbes, έρευνα που δημοσιεύτηκε το 2006 στο American Journal of Preventive Medicine και αφορούσε 200 ασθενείς σε πρωτοβάθμια ιατρική περίθαλψη, έδειξε πως μόνο το 32% αυτών μπορούσε να υπολογίσει σωστά τους υδατάνθρακες που περιέχονται π.χ. σε ένα μπουκάλι αναψυκτικού.

Πολλοί από αυτούς μπέρδευαν, επίσης, τα θρεπτικά στοιχεία ή μετέφραζαν λάθος τις πληροφορίες σχετικά με το ποσοστό της ημερήσιας αξίας ή το προτεινόμενο ημερήσιο όριο των 2.000 θερμίδων, σύμφωνα με τον Δρ. Russell Rothman, βοηθό καθηγητή εσωτερικής παθολογίας και παιδιατρικής στο Vanderbilt Center for Health Services Research.

Για να βοηθήσει τους καταναλωτές να κατανοήσουν καλύτερα τις θρεπτικές λίστες των τροφίμων που βρίσκουμε στα σούπερ μάρκετ, ο ειδικός σε θέματα διατροφής Kerry McLeod δημιούργησε πριν λίγο καιρό το eBrandAid.com που σκοπό έχει να ενημερώσει και να δώσει συμβουλές στους καταναλωτές τροφίμων για το πώς να ξεχωρίζουν και να απομυθοποιούν τις «ετικέτες-απατεώνες», που κραυγάζουν ότι το συγκεκριμένο τρόφιμο βοηθά στην μείωση της χοληστερίνης, στην καλύτερη λειτουργία της καρδιάς ή στο αδυνάτισμα. Κάτι αντίστοιχο κάνει και το Κέντρο Επιστημών για το Δημόσιο Συμφέρον (Center for Science in the Public Interest), μία μη κερδοσκοπική ελεγκτική ομάδα, που υπογραμμίζει τους παραπλανητικούς ισχυρισμούς των βιομηχανιών τροφίμων.

Σύμφωνα με τους παραπάνω, τι θα πρέπει να γνωρίζουμε, λοιπόν, σχετικά με τις διατροφικές λίστες;

1. «Ακόρεστα λίπη: 0g»
Το ότι ένα τρόφιμο λέει ότι έχει μηδενικά ακόρεστα λίπη, δεν σημαίνει απαραίτητα ότι είναι έτσι. Τα απανταχού υπουργεία εμπορίου (τροφίμων και φαρμάκων) επιτρέπουν στις βιομηχανίες τροφίμων να ισχυρίζονται ότι τα προϊόντα τους έχουν μηδέν γραμμάρια ακόρεστων λιπών, τα οποία ευθύνονται για την αύξηση της χοληστερόλης και το φράξιμο των αρτηριών, εφόσον αυτά περιέχουν λιγότερο από μισό γραμμάριο στη μία μερίδα σερβιρίσματος. Προσέξτε αν τα προϊόντα αυτά περιλαμβάνουν στα συστατικά τους ξεχωριστά το λάδι σόγιας, που είναι ακόρεστο λίπος, και έχετε υπ’όψιν ότι τα ακόρεστα λίπη αντικαθιστώνται συχνά από ανθυγιεινά κορεσμένα, όπως το φοινικέλαιο ή το λάδι καρύδας.

2. «Light χυμοί φρούτων»
Οι “light” χυμοί φρούτων ακούγονται ως μία εξαιρετική ιδέα για υγιεινή διατροφή, μέχρι να συνειδητοποιήσει κανείς τι πραγματικά έχει αφαιρεθεί. Για να αφαιρεθούν π.χ. οι θερμίδες από ένα μπουκάλι, οι βιομηχανίες αντικαθιστούν μεγάλο μέρος του χυμού (ποσοστό που μπορεί να φτάσει και το 70%) με νερό, τεχνητά γλυκαντικά και άλλα πρόσθετα. Αν ανησυχείτε για τις θερμίδες σε ένα χυμό, είναι προτιμότερο να πιείτε ένα ποτήρι κανονικού χυμού στο οποίο θα έχετε αντικαταστήσει από μόνοι σας μέρος του με νερό.

3. «Άριστη πηγή (φυτικών) ινών»
Μπορεί ένα προϊόν να δηλώνει πλούσιο σε φυτικές ίνες, αλλά θα πρέπει να ελέγξετε τα συστατικά για να επιβεβαιώσετε ότι οι ίνες αυτές προέρχονται από δημητριακά ολικής άλεσης. Αν δεν δείτε να αναγράφονται τέτοια συστατικά, π.χ. αλεύρι από σιτάρι ολικής άλεσης, το προϊόν μπορεί να «παίρνει» τις ίνες του από άλλες πηγές, όπως π.χ. από ρίζες πικραλίδας, που δεν έχουν διαπιστωθεί να επιφέρουν τις προσδοκώμενες θετικές επιπτώσεις (κυρίως στην καρδιά).

4. Τι κρύβεται πίσω από το όνομα;
Όσο περισσότερες λίστες συστατικών διαβάζει κανείς, τόσο περισσότερο μπερδεύεται. Για παράδειγμα, διαβάζουμε για αλεύρι από στάρι ολικής άλεσης, εμπλουτισμένο αλεύρι και πολύσπορο αλεύρι που μπορεί να ακούγονται πολύ υγιεινά, όλα τους όμως στην πραγματικότητα είναι εκλεπτυσμένα λευκά αλεύρια. Αναζητήστε τον όρο «ολικής», όπως στο αλεύρι από στάρι ολικής άλεσης ή στους βλαστωμένους καρπούς ολικής άλεσης, για να είστε σίγουροι ότι παίρνετε ατόφια τα σιτηρά στο ψωμί σας. Από την άλλη, μην παραπλανάστε με εναλλακτικές ονομασίες που δίνονται στα κλασικά συστατικά, π.χ. ο «χυμός από αφυδατωμένο οργανικό καλάμι» είναι, πολύ απλά, η ζάχαρη.

5. «Νερά εμπλουτισμένα με βιταμίνες»
Καινούργια «μόδα» έχουν γίνει τα νερά (ανθρακούχα ή μη) που δηλώνουν εμπλουτισμένα με βιταμίνες (κυρίως Ε και C) ή βότανα ή διάφορα άλλα ωφέλιμα φυτικά συστατικά. Γνωρίζετε, όμως, ότι είναι πολύ πιθανό μαζί με αυτά τα νερά να πίνετε και τεχνητά γλυκαντικά, χρωστικές ή διάφορα άλλα χημικά συντηρητικά; Επίσης, τα περισσότερα από αυτά τα ποτά δεν περιέχουν καν τις ποσότητες που δηλώνουν και δε μπορούν σε καμία περίπτωση να καλύψουν την ημερήσια ανάγκη του οργανισμού στη δεδομένη βιταμίνη. Φάτε καλύτερα ένα φρούτο.

6. «Συνιστάται από τους ειδικούς»
Σε πολλά σούπερ μάρκετ πωλούνται τρόφιμα με τη «σφραγίδα» κάποιου γνωστού διαιτολόγου-διατροφολόγου, που δηλώνουν ως τα πλέον υγιεινά, θρεπτικά και κατάλληλα για αδυνάτισμα. Προσοχή: Τα περισσότερα από αυτά τα τρόφιμα απευθύνονται σε μία ευρεία γκάμα καταναλωτών, συνεπώς μπορεί να μην είναι κατάλληλα για την δική σας δίαιτα, ενώ συχνά περιέχουν υψηλές ποσότητες κάποιων συστατικών (συνήθως νατρίου) που θα πρέπει να αποφεύγονται από άτομα με συγκεκριμένες παθήσεις (π.χ. από καρδιοπαθείς).

7. Χαμηλά σε λιπαρά, όχι χαμηλά σε θερμίδες.
Ο διατροφικός ψυχολόγος του Πανεπιστημίου Cornell, Brian Wansink, αστειεύεται λέγοντας ότι μπορεί να μας κάνει να φάμε ένα σνακ που κατά τα άλλα δεν μας αρέσει προφέροντας μοναχά τρεις λέξεις: Χαμηλό σε λιπαρά. Σε έρευνα του 2006 απέδειξε ότι κάποια άτομα, ιδίως τα υπέρβαρα, τείνουν να καταναλώνουν μέχρι και 50% περισσότερες θερμίδες όταν τρώνε χαμηλές-σε-λιπαρά εκδοχές κάποιων σνακ από όταν τρώνε τις κανονικές τους εκδοχές. Αλλά η φράση «χαμηλό σε λιπαρά» δε σημαίνει απαραίτητα «χαμηλό σε θερμίδες». Πολλά τρόφιμα με την παραπάνω επιγραφή έχουν περί το 30% λιγότερες θερμίδες από τα αντίστοιχα πλήρη τρόφιμα. Για παράδειγμα, μία μερίδα μπισκότα Oreos με χαμηλά λιπαρά έχει στην πραγματικότητα μόνο 10 θερμίδες λιγότερες από την ίδια μερίδα των κανονικών Oreos. Το ίδιο ισχύει και για τα περισσότερα λεγόμενα παγωτά light.

8. «Ενίσχυση ανοσοποιητικού»
Θα έχετε σίγουρα παρατηρήσει προϊόντα στο σούπερ μάρκετ που ισχυρίζονται πως βοηθούν στη διατήρηση του καλού ανοσοποιητικού συστήματος. Δεν χρειάζεται να τα αγοράσετε. Οι εταιρίες τροφίμων δεν χρειάζονται την άδεια του υπουργείου για να περιγράψουν τον ρόλο που παίζει μία θρεπτική ουσία στην φυσική λειτουργία του σώματος. Αλλά το ότι μία βιταμίνη μπορεί να είναι σημαντική για την λειτουργία του σώματος δεν σημαίνει απαραίτητα ότι θα επηρεάσει ή θα προστατεύσει το ανοσοποιητικό σας σύστημα. Το Κέντρο Επιστημών για το Δημόσιο Συμφέρον παροτρύνει τους καταναλωτές να είναι επιφυλακτικοί ως προς τις διφορούμενες λέξεις τύπου «στηρίζει, ενισχύει και διατηρεί»,οι οποίες υπονοούν ότι ένα τρόφιμο μπορεί να αποτρέψει ή να προλάβει κάποια ασθένεια, γιατί πολύ απλά αυτό είναι αδύνατο.

Επιμέλεια: Έλενα Μπούλια