Κίνδυνοι στο σπίτι: Απειλές… εκ των έσω

του Νικόλα Γεωργιακώδη

Στο μυαλό των περισσοτέρων το σπίτι αποτελεί συνώνυμο της ασφάλειας. Είναι ο χώρος που περνάμε τον περισσότερο χρόνο της ζωής μας, ο χώρος που νιώθουμε ασφαλείς, ο χώρος που μπορούμε να διαμορφώσουμε όπως εμείς θέλουμε, ανάλογα με τις προτιμήσεις και τις ανάγκες μας. Είναι όμως η ασφάλεια του σπιτιού μας δεδομένη; Όχι πάντα.

Παγίδες για την υγεία μας μπορεί να κρύβονται ακόμα και στα πιο αθώα μέρη ή προϊόντα και οι ειδικοί συνιστούν αφ’ ενός προσοχή αφ’ ετέρου σωστές (και οικολογικές επιλογές). Η γκάμα των υλικών και των ουσιών που ενέχουν κινδύνους για την υγεία δεν είναι σε καμία περίπτωση περιορισμένη. Σύμφωνα με τους ειδικούς, δομικά υλικά, μοκέτες, έπιπλα, ταπετσαρίες, παιχνίδια, απορρυπαντικά και κάθε είδους καθαριστικά δημιουργούν ένα ιδιόμορφο «κοκτέιλ», το οποίο σε καμία περίπτωση δεν είναι… ευχάριστο.

Προσοχή στη… μοκέτα

Τα υλικά κατασκευής μιας μοκέτας μπορεί να εκλύουν μια ποικιλία χημικών ουσιών, γνωστών και ως VOCs (Volatile Organic Compounds). Οι ουσίες αυτές έχει αποδειχθεί ότι προκαλούν κατά κύριο λόγο ζαλάδες, άσθμα, δερματίτιδες, ενώ μπορούν να επηρεάσουν και τη λειτουργία του νευρικού συστήματος. Αν παρ’ όλα αυτά θέλετε πάση θυσία μια μοκέτα που θα στολίσει το σαλόνι σας, τότε προτιμήστε κάποια με χαμηλά επίπεδα VOC (αναγράφονται στο ταμπελάκι του κατασκευαστή) και φροντίστε να αερίσετε καλά το χώρο μετά τη τοποθέτησή της.

… και στα έπιπλα

Οι κατασκευές από μοριοσανίδες (PDF), εκλύουν φορμαλδεΰδη, μια ουσία η οποία θεωρείται ο κυριότερος ρύπος εσωτερικών χώρων σε νεόδμητες κατοικίες. Όταν αυτή εξατμιστεί, μπορεί να προκαλέσει πολλαπλές βλάβες επιβαρύνοντας το κεντρικό νευρικό σύστημα, με συμπτώματα όπως υπνηλία, πονοκέφαλο, ναυτία και αλλεργίες. Σύμφωνα με στοχευμένες έρευνες στο εξωτερικό, οι μεγαλύτερες συγκεντρώσεις φορμαλδεΰδης παρατηρούνται στο καθιστικό, το υπνοδωμάτιο, τον εσωτερικό χώρο ντουλαπιών κουζίνας και ντουλαπιών υπνοδωματίου. Ωστόσο, οι ειδικοί επισημαίνουν ότι με τον εξαερισμό όταν εγκαταστήσουμε της μοριοσανίδες, ο μεγάλος όγκος της τοξικής ουσίας διαλύεται.

Η Ελληνική Γραμματεία Καταναλωτή έχει καθιερώσει, μέσω υπουργικής απόφασης, τις κλάσεις Ε0 (μηδενικές εκπομπές φορμαλδεΰδης) και Ε1 (πολύ χαμηλές εκπομπές φορμαλδεΰδης) ως τις μόνες επιτρεπτές. Παρ’ όλα αυτά , υπάρχουν ακόμα κατασκευαστές προϊόντων που δεν συμμορφώνονται με τους παραπάνω περιορισμούς. Είναι λοιπόν πολύ σημαντικό, πριν αγοράσετε οποιοδήποτε έπιπλο να ρωτήσετε των πωλητή για την προέλευση των πρώτων υλών των επίπλων, ειδικά αν αυτά απευθύνονται σε μικρά παιδιά και βρέφη.

Η απειλή του... βινυλίου

Μη φοβάστε, δεν υπάρχει λόγος να ανησυχείτε για τους δεκάδες δίσκους που διατηρείτε με ευλάβεια στο ράφι του σαλονιού, αλλά για το πολυβινυλοχλωρίδιο (κοινώς PVC), από το οποίο κατασκευάζεται πληθώρα αντικειμένων για το σπίτι (παράθυρα, πόρτες κτλ.) και αναγνωρίζεται στα πλαστικά προϊόντα από τον αριθμό 3 στο αντίστοιχο τριγωνάκι. Εκτός του ότι, σύμφωνα με την Greenpeace, το εν λόγω υλικό επιβαρύνει το περιβάλλον σε όλο τον κύκλο ζωής του παράλληλα επειδή το PVC από μόνο του είναι σχεδόν άχρηστο ως πλαστικό, πρέπει να αναμειχθεί με μια σειρά από άλλες χημικές ουσίες για να γίνει εύκαμπτο και μαλακό και με βαρέα μέταλλα για να γίνει σκληρό ή να αποκτήσει χρώμα.

Οι εναλλακτικές που έχουμε για το PVC είναι αρκετές, αν και αρκετά πιο κοστοβόρες:

* Κεραμικοί σωλήνες για εσωτερικούς αγωγούς αποχέτευσης

* Ξύλο, κεραμικά πλακάκια, λινόλαιο ή φελλός για τα πατώματα

* Γυαλί για επιστέγαστρα και επικάλυψη επιφανειών

* Κουφώματα ξύλινα ή ξύλινα –αλουμινένια για πλαίσια σε παράθυρα και πόρτες

* Καουτσούκ για ηλεκτρικά καλώδια

Οι τοίχοι έχουν τη δική τους… χημεία

Πέρα από τις μοκέτες, μεγάλες ποσότητες VOCs μπορεί να περιέχουν, τα χρώματα με τα οποία βάφουμε τους τοίχους του σπιτιού, αλλά και τα βερνίκια. Σύμφωνα με την Greenpeace, τα διαβρωτικά χρωμάτων, τα αντικολλητικά και οι μπογιές σε σπρέι περιέχουν ακόμα διχλωρομεθάνιο, μια ουσία που στο παρελθόν έχει συνδεθεί με καρκινογενέσεις σε ζώα. Εναλλακτικά, προτείνεται η χρήση υδατοδιαλυτών χρωμάτων αντί των γνωστών ελαιοχρωμάτων και (ακόμα καλύτερα) οικολογικών τα οποία φέρουν την ευρωπαϊκή πιστοποίηση με το σήμα της μαργαρίτας.

Ψεκάστε, σκουπίστε, τελειώσατε

Το σύγχρονο νοικοκυριό δεν έχει τίποτα να ζηλέψει από ένα… εργαστήριο χημείας. Τα απορρυπαντικά και καθαριστικά που χρησιμοποιούμε καθημερινά, ενέχουν κινδύνους τόσο για την υγεία μας, όσο και για το περιβάλλον. Συγκεκριμένα, η βασική τους πρώτη ύλη τα τασιενεργά και συγκεκριμένα αυτά που είναι μη φυσικής προέλευσης (κατιονικά, ανιονικά, μη ιονικά και αμφοτερικά), δεν αποδομούνται εύκολα στο περιβάλλον, είναι τοξικά για υδρόβιους οργανισμούς, προκαλούν ερεθισμούς στο δέρμα και δρουν ως τεχνητά οιστρογόνα, προκαλώντας προβλήματα στις ορμονικές και αναπαραγωγικές λειτουργίες του οργανισμού.

Όσον αφορά το χλώριο, συνίσταται ιδιαίτερη προσοχή στη χρήση του μιας και αν αναμιχθεί με καθαριστικά που περιέχουν φωσφορικά, παράγει αέριο χλωρίου και υδροχλωρικού οξέος, το οποίο προκαλεί ερεθισμούς στο αναπνευστικό σύστημα. Επίσης, αντιδρά με την αμμωνία προκαλώντας ερεθισμούς, πνευμονία ή ακόμα και πνευμονικό οίδημα.

Ένα άλλο συστατικό, το triclosan, που χρησιμοποιείται κατά κύριο λόγο σε καθαριστικά και σαπούνια, αλλά και σε αθλητικά ρούχα, παπούτσια και χαλιά, έχει κατά καιρούς συνδεθεί με ερεθισμούς στα μάτια, ενώ επηρεάζει το γενετικό υλικό και καταστρέφει τους μικροοργανισμούς που είναι απαραίτητοι για ένα υγιές δέρμα και στόμα.

Προτιμήστε λοιπόν απορρυπαντικά που χρησιμοποιούν ζεόλιθους αντί των φωσφορικών, λευκαντικά που έχουν ως βάση τους οξυγονούχες ενώσεις και αποφύγετε προϊόντα με «αντιβακτηριακή» δράση. Δεν προσφέρουν τίποτα το ουσιαστικό, αντίθετα μπορεί να δημιουργήσουν ένα επικίνδυνα «αποστειρωμένο» περιβάλλον στο χώρο σας. Τέλος, δείτε στα σχετικά documents του άρθρου τις προτάσεις της Greenpeace για… do it yourself απορρυπαντικά και καθαριστικά.

Τα παιδία κινδυνεύει

Τα παιδικά παιχνίδια που κυκλοφορούν σε αρκετές περιπτώσεις ανεξέλεγκτα στην αγορά από πλανόδιους και πιθανώς να έχουν καταφέρει μέσω συγγενών να… παρεισφρήσουν μέσα στο σπίτι ενέχουν και αυτά κινδύνους για την υγεία (των παιδιών αυτή τη φορά). «Αυτά τα παιχνίδια είναι πολύ επικίνδυνα για την υγεία του παιδιού και δυστυχώς ολοένα και περισσότεροι γονείς καταφεύγουν σε αυτά, χωρίς να καταλαβαίνουν ότι αντί να προσφέρουν χαρά βάζουν σε κίνδυνο τις ζωές των παιδιών τους», αναφέρει σχετικά ο κ. Νικόλας Τσεμπερλίδης, Πρόεδρος του ΚΕ.Π.ΚΑ. (Κέντρο Προστασίας Καταναλωτών) και εφιστά την προσοχή των γονιών.

Η ένδειξη “CE” είναι μια πρώτη ένδειξη για ένα ασφαλές παιχνίδι, όχι όμως πάντα. «Πάρα πολλές φορές έχουν πέσει στα χέρια μας παιχνίδια με ‘μαϊμού’ σήμανση. Σε κάθε περίπτωση πάντως είναι πολύ χειρότερο να αγοράσουμε ένα παιχνίδι που δεν έχει καμία απολύτως», καταλήγει ο κ. Τσεμπερλίδης.