Οι εννέα πρώτοι μήνες της ζωής μας

Προδιάθεση στην παχυσαρκία. Κακός μεταβολισμός. Αγχώδης προσωπικότητα. Όλα αυτά που προσπαθούμε να αλλάξουμε και δεν ξέρουμε γιατί δεν πιάνει ό,τι και να δοκιμάσουμε. Συνήθως κατηγορούμε είτε το DNA μας, είτε τις κακές συνήθειες και την ανθυγιεινή διατροφή μας. Πολλές από τις πηγές των «δεινών» της υγείας μας μπορεί να κρύβονται, όμως, σε μία ενδιάμεση φάση: στην… κοιλιά της μαμάς μας.

Η εμβρυακή ζωή μελετάται ολοένα και περισσότερο τα τελευταία χρόνια από τους επιστήμονες, στο πλαίσιο θεωριών, γνωστών ως «fetal origins». Με άλλα λόγια ερευνώνται οι ρίζες των «ενήλικων» ασθενειών μας στην εμβρυακή φάση. Μπορεί μέχρι τώρα να γνωρίζαμε πως κατά την διάρκεια της εγκυμοσύνης το έμβρυο ακούει –γι’ αυτό και το καθιστούμε από νωρίς ακροατή κλασικής μουσικής-, αλλά τα ερεθίσματα που λαμβάνει ένα μωρό στον αμνιακό σάκο του δεν είναι τόσο απλή υπόθεση.

Έχετε σκεφτεί πως όσα μεταφέρει η έγκυος στο παιδί της είναι όλα όσα γνωρίζει το έμβρυο για τον «έξω κόσμο»; Αν η μέλλουσα μητέρα είναι μονίμως αγχωμένη, το μόνο που «γνωρίζει» το μωρό επί εννέα μήνες είναι πως το περιβάλλον στο οποίο βρίσκεται ή θα βρεθεί δεν θα είναι απόλυτα φιλικό. Ο αέρας που αναπνέει η έγκυος, τα συναισθήματά της, το φαγητό ή τα φάρμακα που παίρνει, όλα κατά κάποιον τρόπο τα μοιράζεται με το παιδί της, το οποίο τα «υιοθετεί».

Αυτό δεν γίνεται με έναν μεταφορικό και μαγικό τρόπο. Οι επιστήμονες μελετούν τον τρόπο που μπορούν ορισμένοι παράγοντες να μεταβάλλουν την γονιδιακή έκφραση, χωρίς να μεταβάλλουν την γονιδιακή αλληλουχία. Με πιο απλά λόγια, κάποια πράγματα που συμβαίνουν κατά την εγκυμοσύνη μπορούν να επηρεάσουν το DNA χωρίς να το αλλάξουν και στην ουσία «γράφουν» το μέλλον μας. Δείτε πώς.

Παχυσαρκία
Δοκιμάζετε δίαιτες, γυμνάζεστε συνεχώς και το μόνο που καταφέρνετε είναι να απογοητεύεστε από την ένδειξη της ζυγαριάς στο τέλος της μέρας. Έρευνες που έγιναν σχετικά με τις εμβρυακές πηγές των παθήσεων, έδειξαν πως αυτό ίσως οφείλεται σε κάποιες ουσίες που ήταν παρούσες κατά τους εννιά πρώτους μήνες της ζωής σας, αυτούς από την σύλληψη μέχρι τον τοκετό.

Αυτές οι ουσίες ονομάζονται «παχυσαρκογόνες» και προέρχονται από αντικαταθλιπτικά, από περιβαλλοντικά οιστρογόνα, από τον μολυσμένο αέρα που αναπνέει η έγκυος, από το τσιγάρο, την φρουκτόζη κ.α. Αυτά ενσωματώνονται στην γονιδιακή έκφραση του εμβρύου και μπορούν να συντελέσουν στην εμφάνιση παχυσαρκίας από τα πρώτα κιόλας έτη του αλλά και σε προβλήματα του μεταβολισμού τους αργότερα στην ζωή του. Επίσης, το υπερβολικό ή το πολύ λίγο φαγητό που καταναλώνει η έγκυος επηρεάζει την διαμόρφωση του μεταβολισμού του απογόνου της.

Καρδιακές παθήσεις
Οι κακές διατροφικές συνήθειες της εγκύου επηρεάζουν ενδεχομένως και την λειτουργία της καρδιάς του «διαδόχου». Σύμφωνα με τις μελέτες των επιστημόνων, όταν η έγκυος δεν τρέφεται αρκετά, οι θρεπτικές ουσίες που φτάνουν στο έμβρυο χρησιμοποιούνται από το σημαντικότερο όργανο υπό διαμόρφωση, τον εγκέφαλο. Έτσι, δεν απομένουν αρκετά θρεπτικά συστατικά για να διαμορφωθεί σωστά η καρδιά του και οι επιπτώσεις είναι πιθανό να φανούν αργότερα στην ζωή του, υπό την μορφή καρδιακών παθήσεων.

Μάλιστα, κάπως έτσι ξεκίνησαν όλες οι θεωρίες περί «εμβρυακών ριζών». Πριν από είκοσι περίπου χρόνια, ο David Barker, Βρετανός επιστήμονας εντόπισε στις έρευνές του το εξής ενδιαφέρον στοιχείο: Οι περισσότερες καρδιακές παθήσεις σημειώνονταν στις φτωχότερες περιοχές της Αγγλίας, ενώ θα περίμενε κανείς τα καρδιακά επεισόδια να σχετίζονται με καλοζωισμό, υπερβολική διατροφή και την καθιστική ζωή των πιο πλούσιων περιοχών. Κι όμως, ο Barker απέδειξε πως οι παθήσεις δεν είχαν σχέση μόνο με τις συνθήκες διαβίωσης, αλλά με την ανεπαρκή διατροφή των εγκύων και το μικρό βάρος των μωρών που γεννιόντουσαν.

Αγχωμένα… έμβρυα
Για πολλά χρόνια, η επιστήμη θεωρούσε πως η «μοίρα» ενός παιδιού είχε ήδη κριθεί από το DNA των γονέων και επομένως, με λίγη διατροφική προσοχή κατά την διάρκεια της εγκυμοσύνης, το παιδί θα εξελισσόταν όπως είχε προδιαγραφεί. Η επιστήμη άλλαξε γνώμη και στον τομέα των στρεσογόνων παραγόντων, καθώς πλέον πιστεύει πως το κάθε στάδιο ανάπτυξης ενός εμβρύου επηρεάζεται από την συναισθηματική κατάσταση της μέλλουσας μητέρας. «Όταν η μητέρα είναι αγχωμένη, πολλές βιολογικές αλλαγές συμβαίνουν, όπως η αύξηση των ορμονών του στρες και των πιθανοτήτων ενδομήτριας μόλυνσης», λέει ο Dr P. Wadhwa του Ιατρικού Πανεπιστημίου του Kentucky, σε δηλώσεις του στο έγκυρο ιατρικό site MedicineNet.com, συμπληρώνοντας: «Το έμβρυο “χτίζει” τον εαυτό του έτσι ώστε να διαχειρίζεται μόνιμα ένα στρεσογόνο περιβάλλον, και όταν γεννηθεί έχει περισσότερες πιθανότητες να παρουσιάσει κάποια παθολογική κατάσταση που σχετίζεται με το άγχος». Μάθετε περισσότερα για το άγχος και πώς επηρεάζει το έμβρυο εδώ. 

Μύθοι και αλήθειες
Πρέπει, λοιπόν, οι γυναίκες που περνούν την ήδη φορτισμένη περίοδο της εγκυμοσύνης τους, να φοβούνται και την σκιά τους; Σε καμία περίπτωση. Φτάνει μόνο να προσέχουν μερικά βασικά πράγματα, για τα οποία έχει χυθεί πολύ ερευνητικό μελάνι και βρίσκονται στο μεταίχμιο μεταξύ μύθου και αλήθειας. Ο ειδικός μας βοηθά να τα ξεδιαλύνουμε.

- Αλκοόλ κατά την διάρκεια της εγκυμοσύνης.
«Το αλκοόλ απαγορεύεται», μας λέει με απόλυτη σιγουριά ο μαιευτήρας-χειρούργος γυναικολόγος κ. Αλέξανδρος Αρμενιάκος. Πολλοί σκέφτονται «ένα ποτηράκι περιστασιακά, σε μία εορταστική περίσταση δεν κάνει κακό», αλλά αν λάβουν υπόψη τις μελέτες που έχουν γίνει θα άλλαζαν γνώμη. Επιστημονικές έρευνες ισχυρίζονται πως η υπερβολική κατανάλωση αλκοόλ μπορεί να οδηγήσει σε νοητική καθυστέρηση του παιδιού, ενώ ακόμη και σε μικρότερο βαθμό, το οινόπνευμα αυξάνει τις πιθανότητες μιας αποβολής, του πρόωρου τοκετού, της στειρότητας στα αγόρια και της εμφάνισης επιθετικής συμπεριφοράς. Ακόμη και σαν πιθανότητες, όμως, οι παραπάνω κίνδυνοι είναι αρκετοί για να σκεφτούμε πως αξίζει για εννέα μήνες να απέχουμε από το αλκοόλ.

- Καφεΐνη
Πολλές έρευνες έχουν βάλει στο μικροσκόπιο και την αγαπημένη πρωινή –και όχι μόνο- συνήθεια των περισσότερων ανθρώπων, την κατανάλωση καφέ. Επηρεάζει η καφεΐνη το έμβρυο; Οι απόψεις των ερευνητών διίστανται, καθώς από την μία πλευρά υπάρχουν αυτοί που λένε πως η καφεΐνη περνά μέσω του πλακούντα και μπορεί να προκαλέσει ταχυκαρδίες στο έμβρυο, χωρίς όμως να επηρεάζει ουσιαστικά την υγεία του. Από την άλλη, κάποιοι επιστήμονες υποστηρίζουν πως ακόμη και αν δεν επηρεάζεται άμεσα το έμβρυο, αυξάνονται οι πιθανότητες αναιμίας της εγκύου. Ο κ. Αρμενιάκος μας συμβουλεύει: «Η κατανάλωση καφεΐνης δεν είναι ιδιαίτερα επιβλαβής (όσο του αλκοόλ), αλλά καλό είναι να αποφεύγεται».

- Διατροφή
Πόσο αυξάνονται οι θερμιδικές ανάγκες μιας γυναίκας κατά την διάρκεια της εγκυμοσύνης, ώστε να είναι υγιές το έμβρυο; Σύμφωνα με όσα γράφει ο κ. Αρμενιάκος στο iatronet.gr, ενώ μία γυναίκα πριν την εγκυμοσύνη χρειάζεται περίπου 1.800 έως 2.100 θερμίδες, κατά το πρώτο τρίμηνο της εγκυμοσύνης έχει ανάγκη από 150 επιπλέον θερμίδες, ενώ στο δεύτερο και τρίτο τρίμηνο άλλες 300. Αυτές αντιστοιχούν σε ένα επιπλέον φρούτο ή ένα ποτήρι γάλα, όπως σημειώνει ο κ. Αρμενιάκος. Πολλές γυναίκες, παρ’ όλα αυτά, έχουν την λανθασμένη εντύπωση πως πρέπει να καταναλώνουν πολύ περισσότερο φαγητό και παρασύρονται από υπερθερμιδικές απολαύσεις. Μάθετε περισσότερα για την σωστή διατροφή κατά την περίοδο της εγκυμοσύνης εδώ. 

Επιμέλεια: Γιώργος Κόκουβας