Κετογονική δίαιτα: Όσα πρέπει να ξέρεις

του Βασίλη Παπαμίκου *

Τον τελευταίο καιρό, την λάμψη των προβολέων στον «μαγικό κόσμο των διαιτών» έχει τραβήξει η κετογονική δίαιτα και οι διάφορες παραλλαγές (για παράδειγμα, αποχή από την λήψη υδατανθράκων μέχρι το μεσημέρι) που ο κάθε «ειδικός» έχει επινοήσει για να ξεχωρίσει από τους υπόλοιπους.

Η δίαιτα αυτή έχει διαφημιστεί ως ένα πρόγραμμα απώλειας βάρους, το οποίο όμως, επί της ουσίας, είναι μία ιατρική δίαιτα, η οποία και συνοδεύεται από σημαντικούς κινδύνους.

Στον «πλανήτη της απώλειας βάρους», η χαμηλή περιεκτικότητα υδατανθράκων και η υψηλή περιεκτικότητα σε πρωτεΐνη συνήθως ερεθίζουν την προσοχή του κοινού. Δίαιτες όπως η παλαιολιθική δίαιτα, η South Beach diet και η Atkins υπάγονται σε αυτή την κατηγορία. Μερικές φορές αναφέρονται σαν κετογονικές ή δίαιτες κέτο, αλλά η πραγματική κετογονική δίαιτα είναι διαφορετική από τις άλλες δίαιτες χαμηλών υδατανθράκων, οι οποίες εστιάζουν στην πρωτεΐνη.

Τι είναι;

Πρόκειται για μια δίαιτα η οποία εστιάζει στο λίπος, το οποίο σε αυτό τον τύπο δίαιτας προμηθεύει περίπου το 90% των ημερήσιων θερμίδων. Η κετογονική δίαιτα δεν είναι ο τύπος της δίαιτας τον οποίο κάποιος δοκιμάζει πειραματικά. Το σχήμα αυτό αρχικά χρησιμοποιήθηκε για να μειώσει τη συχνότητα των επιληπτικών κρίσεων στα παιδιά, ενώ επίσης χρησιμοποιήθηκε και για την απώλεια βάρους. Μόνο τα βραχυπρόθεσμα αποτελέσματά της έχουν μελετηθεί και τα αποτελέσματα αυτά ήταν ανάμεικτα και αντικρουόμενα. Η επιστημονική κοινότητα δε γνωρίζει ακριβώς πώς λειτουργεί στο μακροπρόθεσμο διάστημα, ούτε και αν είναι ασφαλής.

Στοχεύει στο να αναγκάσει το σώμα να χρησιμοποιήσει ένα διαφορετικό τύπο καυσίμου ως πηγή πρωτογενούς ενέργειας αντί της γλυκόζης από τους κλασσικούς υδατάνθρακες, όπως τα όσπρια, τα λαχανικά, τα λαδερά, τα φρούτα, και τους ξηρούς καρπούς ή σπόρους.

Πώς λειτουργεί στην απώλεια βάρους;

Βασίζεται στα κετονοσώματα, τα οποία είναι ένας τύπος καυσίμου για το σώμα τον οποίο παράγει το συκώτι από το αποθηκευμένο λίπος στο σώμα. Η καύση του λίπους φαίνεται σαν μία ιδανική ιδέα για να χάσει κάποιος κιλά, αλλά ο δρόμος προς το συκώτι και τη δημιουργία κετονοσωμάτων μπορεί να κρύβει παγίδες. Για να συμβεί η κέτωση, θα πρέπει το σώμα να στερηθεί τους υδατάνθρακες που αποτελούν ακρογωνιαίο λίθο της μεσογειακής διατροφής. Η λήψη των υδατανθράκων στην περίπτωση της κετογονικής διατροφής κυμαίνεται από 20 έως 50 γραμμάρια την ημέρα.

Ας μη ξεχνάμε ότι μία φέτα ψωμιού 30 γρ. περιέχει 15 γρ. υδατανθράκων ή ότι μια μετρίου μεγέθους μπανάνα περίπου 27 γραμμάρια υδατανθράκων. Επίσης, η μέθοδος αυτή χρειάζεται μερικές μέρες για να φτάσει το σώμα στο σημείο της κέτωσης. Επιπρόσθετα, η κατανάλωση πολύ μεγάλων ποσοτήτων πρωτεϊνών μπορεί να επηρεάσει την κέτωση και να μην επιτευχθεί το επιθυμητό αποτέλεσμα. Το μεγάλο ερώτημα βέβαια είναι τι τελικά μπορεί να καταναλώσει κάποιος ο οποίος θέλει να ακολουθήσει την κετογονική δίαιτα.

Ποιες τροφές περιλαμβάνει και ποιες αποκλείει;

Επειδή ακριβώς η δίαιτα αυτή είναι πλούσια σε περιεκτικότητα λίπους, οι ακόλουθοι της πρέπει να καταναλώνουν λίπος σε κάθε γεύμα. Για παράδειγμα, σε ένα ημερήσιο διαιτητικό πλάνο των 2.000 θερμίδων το λίπος αυτό μπορεί να φτάσει μέχρι και 165 γραμμάρια, οι υδατάνθρακες μπορεί να φτάσουν τα 40 γραμμάρια και η πρωτεΐνη τα 75 γρ. Παρ’ όλα αυτά, η ακριβής αναλογία εξαρτάται από τις εξατομικευμένες ανάγκες κάθε ατόμου.

Μερικοί τύποι λιπαρών όπως τα υγιεινά πολυακόρεστα επιτρέπονται στην κετογονική δίαιτα. Τέτοια λιπαρά είναι οι σπόροι και οι ξηροί καρποί, όπως τα αμύγδαλα, τα καρύδια, το αβοκάντο, το τόφου (κύβοι σόγιας) και το ελαιόλαδο. Το επίφοβο για την υγεία όμως είναι ότι τα κορεσμένα λιπαρά που προέρχονται από διάφορα έλαια όπως είναι το φοινικέλαιο και το έλαιο καρύδας, το λαρδί, το βούτυρο και το κακαοβούτυρο, ενθαρρύνονται για κατανάλωση σε μεγάλες ποσότητες.

Η πρωτεΐνη είναι μέρος της κετογονικής δίαιτας αλλά, επί της ουσίας, δεν διακρίνεται σε άπαχη πρωτεΐνη και σε λιπαρή πρωτεΐνη καθότι οι πρωτεϊνικές πηγές που είναι πλούσιες σε κορεσμένο λίπος, όπως το βοδινό, το χοιρινό και το μπέικον επιτρέπονται. Τί γίνεται όμως με τη σχέση με τα φρούτα και τα λαχανικά;

Όλα τα φρούτα είναι πλούσια σε υδατάνθρακες, αλλά κάποιος που ακολουθεί την κετογονική δίαιτα μπορεί να έχει στο καθημερινό του σιτηρέσιο ορισμένα φρούτα σε μικρές ποσότητες όπως είναι τα μούρα. Τα λαχανικά τα οποία είναι επίσης πλούσια σε υδατάνθρακες περιορίζονται στην κετογονική δίαιτα σε συγκεκριμένες κατηγορίες όπως είναι τα πράσινα φυλλώδη λαχανικά (κέιλ, σέσκουλα, σπανάκι, κουνουπίδι, μπρόκολο, λαχανάκια Βρυξελλών, πιπεριές, σπαράγγια, κρεμμύδια, σκόρδα, μανιτάρια, αγγούρι, σέλινο).

Οι κίνδυνοι της κετογονικής δίαιτας

Η κετογονική δίαιτα ενέχει διάφορους κινδύνους, εκ των οποίων ο σημαντικότερος είναι το μεγάλο της περιεχόμενο σε κορεσμένο λίπος. Οι συστάσεις υπαγορεύουν ότι το κορεσμένο λίπος δεν πρέπει να ξεπερνά το 7% των ημερήσιων θερμίδων που λαμβάνει κάποιος, επειδή ακριβώς υπάρχει συσχέτιση μεταξύ κορεσμένου λίπους και καρδιοπαθειών. Η κετογονική δίαιτα έχει συσχετιστεί στατιστικά με αύξηση της κακής χοληστερόλης, η οποία με τη σειρά της έχει συσχετιστεί με την καρδιαγγειακή νόσο. Άλλοι πιθανοί κίνδυνοι της κετογονικής δίαιτας περιλαμβάνουν τους παρακάτω:

α) Έλλειψη θρεπτικών συστατικών: αν κάποιος δεν καταναλώνει καθημερινά μία μεγάλη ποικιλία φρούτων, λαχανικών, σπόρων και καρπών μπορεί αυτόματα να βάζει τον εαυτό του σε κίνδυνο έλλειψης μικροθρεπτικών συστατικών, όπως το σελήνιο, το μαγνήσιο, ο φώσφορος, οι βιταμίνες του συμπλέγματος Β και η βιταμίνη C.

β) Προβλήματα με το συκώτι: ο δεύτερος κίνδυνος ελλοχεύει στην τόσο μεγάλη ποσότητα λίπους την οποία ο οργανισμός καλείται να μεταβολίσει. Επειδή τα άτομα που επιδιώκουν απώλεια σωματικού βάρους χαρακτηρίζονται ήδη από λιπώδη διήθηση, η επιπρόσθετη επιφόρτιση θα μπορούσε να επιδεινώσει την κατάσταση του συκωτιού τους

γ) Προβλήματα στα νεφρά: τα νεφρά βοηθούν στο μεταβολισμό των πρωτεϊνών και η κετογονική δίαιτα μπορεί να τα ταλαιπωρήσει με έξτρα φόρτο εργασίας. Οι πρόσφατες συστάσεις για την πρόσληψη πρωτεΐνης συνιστούν περίπου 46 γραμμάρια ημερησίως για τις γυναίκες και 56 γραμμάρια για τους άντρες, ποσότητες οι οποίες είναι μακράν μικρότερες από αυτές με τις οποίες επιφορτίζεται κάποιος που ακολουθεί την κετογονική δίαιτα.

δ) Δυσκοιλιότητα: ας μην ξεχνάμε ότι η συγκεκριμένη δίαιτα περιέχει ελάχιστα φαγητά και τρόφιμα τα οποία περιέχουν φυτικές ίνες, όπως είναι οι σπόροι και τα όσπρια.

ε) Διαταραχή της σκέψης και οι έντονες μεταβολές της διάθεσης καθότι ο εγκέφαλος τρέφεται αποκλειστικά με γλυκόζη, την οποία προμηθεύεται από υγιεινές πήγες υδατανθράκων. Έτσι, οι δίαιτες χαμηλών υδατανθράκων, όπως η κετογονική, μπορούν να προκαλέσουν σύγχυση και μεγάλη διαταραχή και ευερεθιστότητα στον εγκέφαλο.

Φυσικά, όλοι αυτοί οι προαναφερθέντες κίνδυνοι προστίθενται ο ένας με τον άλλον γι’ αυτό καλό θα ήταν πριν κάποιος αποφασίσει να ακολουθήσει την κετογονική δίαιτα, να πάρει τη συμβουλή ενός ειδικού.

Ανακεφαλαιώνοντας

Η κετογονική δίαιτα έχει γίνει «διάσημη» των τελευταίο καιρό καθότι προβάλλεται έντονα και μέχρι ακριβώς την χρονική στιγμή που στο προσκήνιο θα προκύψει η επόμενη «διαιτητική φρενίτιδα». Τα βραχυπρόθεσμα αποτελέσματά της τα οφείλει στην μειωμένη όρεξη που προκαλεί το δύσπεπτο λίπος που περιέχει, αλλά και στον κορεσμό που προσδίδει η πρωτεΐνη. Το κριτήριο επιλογής ενός σχήματος απώλειας βάρους θα πρέπει να είναι η ταυτόχρονη διατήρηση της καλής υγείας μακροπρόθεσμα, κάτι το οποίο δεν είναι βέβαιο ακόμη ότι μπορεί να εγγυηθεί η κετογονική δίαιτα.

* Νοσοκομειακός Διαιτολόγος ΓΝΑ – Κοργιαλένειο Μπενάκειο