Οι μύθοι για την εξέλιξη και όλη η αλήθεια πίσω τους
Ο Δαρβίνος δεν είπε ποτέ ότι προήλθαμε από τους πιθήκους. Δείτε και άλλες τρεις συνηθισμένες παρανοήσεις γύρω από την πολυσυζητημένη θεωρία της εξέλιξης.
Καημένε Δαρβίνε! Πιθανότατα θα απογοητευόσουν πολύ αν μάθαινες ότι σχεδόν δύο αιώνες αργότερα, η εξελικτική σου θεωρία θα παρέμενε, μαζί με την πολιτική και την θρησκεία, μια από τις τρεις δημοφιλέστερες ενάρξεις καυγάδων στα οικογενειακά τραπέζια –και όχι μόνο εκεί. Από την άλλη, βέβαια, ίσως χαιρόσουν με το γεγονός ότι ακόμα συζητιέται, και συζητιέται έντονα. Κι ας δημιουργούν αυτές οι έντονες συζητήσεις πολλές παρεξηγήσεις κι άλλη τόση παραπληροφόρηση γύρω από αυτήν. Εμείς είμαστε εδώ, να βάζουμε τα πράγματα στη θέση τους.
Παρανόηση #1: Είναι απλώς μια θεωρία
Η αλήθεια: Η λέξη «θεωρία» έχει εντελώς διαφορετικό νόημα για την επιστημονική κοινότητα απ’ ό,τι για την υπόλοιπη ανθρωπότητα. «Θεωρία» είναι και η ατομική, εκείνη που λέει ότι η ύλη είναι φτιαγμένη από στοιχειώδη αδιάσπαστα σωματίδια –ναι, εκείνη του Δημόκριτου. Γι’ αυτήν, όμως, κανείς δε λέει περιφρονητικά ότι «είναι απλώς μια θεωρία». Στην επιστημονική κοινότητα, η θεωρία της εξέλιξης απολαμβάνει την ίδια ακριβώς αποδοχή: Είναι αποδεκτή από την συντριπτική πλειοψηφία των επιστημόνων και υποστηρίζεται από έρευνα σε πεδία όπως η εμβρυολογία, η μοριακή βιολογία και η παλαιοντολογία.
Παρανόηση #2: Το ανθρώπινο είδος δεν εξελίσσεται
Η αλήθεια: Κι όμως, εξελίσσεται. Να ένα παράδειγμα: Πριν από περίπου 2.000 χρόνια, οι άνθρωποι δεν μπορούσαμε να καταναλώσουμε γάλα μετά την ηλικία των πέντε ετών, γιατί ο ανθρώπινος οργανισμός σταματούσε να παράγει λακτάζη –το ένζυμο που τον βοηθά να χωνέψει την λακτόζη που περιέχει το γάλα. Και δύο χιλιάδες χρόνια είναι ένα εξαιρετικά σύντομο διάστημα εξέλιξης.
Παρανόηση #3: Η θεωρία της εξέλιξης δεν είναι επιστημονική, γιατί δεν μπορεί να παρατηρηθεί ή να ερευνηθεί
Η αλήθεια: Για την ακρίβεια, μπορεί. Υπάρχει, μάλιστα, και μια περίπτωση την οποία πιθανότατα γνωρίζετε: Η ανθεκτικότητα στα αντιβιοτικά. Μετά την έκθεσή τους σε ένα ή περισσότερα αντιβιοτικά, κάποιοι μικροοργανισμοί που καταφέρνουν να επιβιώσουν, αναπτύσσουν ανοσία στα συγκεκριμένα αντιβιοτικά. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο οι επιστήμονες πρέπει συνεχώς να αναπτύσσουν νέα αντιβιοτικά –και για τον οποίο υπάρχουν οι προειδοποιήσεις του ΕΟΦ ότι δεν παίρνουμε αντιβιοτικά αν δεν υπάρχει σοβαρός λόγος: γιατί δεν θα «πιάνουν» στον οργανισμό μας όταν αυτός ο σοβαρός λόγος υπάρξει. Η ανοσία που αναπτύσσουν οι ιοί και τα μικρόβια στις αντιβιώσεις είναι χαρακτηριστικό παράδειγμα εξέλιξης μέσω της φυσικής επιλογής.
Παρανόηση #4: Δεν γίνεται να προήλθαμε από τους πιθήκους, γιατί οι πίθηκοι υπάρχουν ακόμα
Η αλήθεια: Δεν προήλθαμε από τους πιθήκους. Απλώς μοιραζόμαστε μαζί τους έναν κοινό πρόγονο, που μοιάζει πολύ και στους δυο μας. Ο κοινός μας πρόγονος έζησε πριν από οκτώ περίπου εκατομμύρια χρόνια. Από την «οικογένειά» του προήλθαμε τόσο εμείς όσο και οι πίθηκοι που βλέπουμε σήμερα. Σκεφτείτε το σαν μια διακλάδωση σε ένα γενεαλογικό δέντρο, και όχι σαν ευθεία γραμμή –στο ένα «παρακλάδι» βρισκόμαστε εμείς, στο άλλο οι πίθηκοι που γνωρίζουμε σήμερα.
Επιμέλεια: Ηρώ Κουνάδη
Παρανόηση #1: Είναι απλώς μια θεωρία
Η αλήθεια: Η λέξη «θεωρία» έχει εντελώς διαφορετικό νόημα για την επιστημονική κοινότητα απ’ ό,τι για την υπόλοιπη ανθρωπότητα. «Θεωρία» είναι και η ατομική, εκείνη που λέει ότι η ύλη είναι φτιαγμένη από στοιχειώδη αδιάσπαστα σωματίδια –ναι, εκείνη του Δημόκριτου. Γι’ αυτήν, όμως, κανείς δε λέει περιφρονητικά ότι «είναι απλώς μια θεωρία». Στην επιστημονική κοινότητα, η θεωρία της εξέλιξης απολαμβάνει την ίδια ακριβώς αποδοχή: Είναι αποδεκτή από την συντριπτική πλειοψηφία των επιστημόνων και υποστηρίζεται από έρευνα σε πεδία όπως η εμβρυολογία, η μοριακή βιολογία και η παλαιοντολογία.
Παρανόηση #2: Το ανθρώπινο είδος δεν εξελίσσεται
Η αλήθεια: Κι όμως, εξελίσσεται. Να ένα παράδειγμα: Πριν από περίπου 2.000 χρόνια, οι άνθρωποι δεν μπορούσαμε να καταναλώσουμε γάλα μετά την ηλικία των πέντε ετών, γιατί ο ανθρώπινος οργανισμός σταματούσε να παράγει λακτάζη –το ένζυμο που τον βοηθά να χωνέψει την λακτόζη που περιέχει το γάλα. Και δύο χιλιάδες χρόνια είναι ένα εξαιρετικά σύντομο διάστημα εξέλιξης.
Παρανόηση #3: Η θεωρία της εξέλιξης δεν είναι επιστημονική, γιατί δεν μπορεί να παρατηρηθεί ή να ερευνηθεί
Η αλήθεια: Για την ακρίβεια, μπορεί. Υπάρχει, μάλιστα, και μια περίπτωση την οποία πιθανότατα γνωρίζετε: Η ανθεκτικότητα στα αντιβιοτικά. Μετά την έκθεσή τους σε ένα ή περισσότερα αντιβιοτικά, κάποιοι μικροοργανισμοί που καταφέρνουν να επιβιώσουν, αναπτύσσουν ανοσία στα συγκεκριμένα αντιβιοτικά. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο οι επιστήμονες πρέπει συνεχώς να αναπτύσσουν νέα αντιβιοτικά –και για τον οποίο υπάρχουν οι προειδοποιήσεις του ΕΟΦ ότι δεν παίρνουμε αντιβιοτικά αν δεν υπάρχει σοβαρός λόγος: γιατί δεν θα «πιάνουν» στον οργανισμό μας όταν αυτός ο σοβαρός λόγος υπάρξει. Η ανοσία που αναπτύσσουν οι ιοί και τα μικρόβια στις αντιβιώσεις είναι χαρακτηριστικό παράδειγμα εξέλιξης μέσω της φυσικής επιλογής.
Παρανόηση #4: Δεν γίνεται να προήλθαμε από τους πιθήκους, γιατί οι πίθηκοι υπάρχουν ακόμα
Η αλήθεια: Δεν προήλθαμε από τους πιθήκους. Απλώς μοιραζόμαστε μαζί τους έναν κοινό πρόγονο, που μοιάζει πολύ και στους δυο μας. Ο κοινός μας πρόγονος έζησε πριν από οκτώ περίπου εκατομμύρια χρόνια. Από την «οικογένειά» του προήλθαμε τόσο εμείς όσο και οι πίθηκοι που βλέπουμε σήμερα. Σκεφτείτε το σαν μια διακλάδωση σε ένα γενεαλογικό δέντρο, και όχι σαν ευθεία γραμμή –στο ένα «παρακλάδι» βρισκόμαστε εμείς, στο άλλο οι πίθηκοι που γνωρίζουμε σήμερα.
Επιμέλεια: Ηρώ Κουνάδη
