Πλατεία Κοτζιά: Βολτάροντας στην ιστορία της
Η πλατεία του αθηναϊκού δημαρχείου έχει τόσα διαφορετικά ονόματα όσες και ιστορίες που χάνονται στα βάθη των αιώνων. Έτοιμοι για μια… βουτιά στην αθηναϊκή ιστορία;
της Ηρώς Κουνάδη
Θα μπορούσε να λέγεται και η πλατεία με τα δέκα ονόματα: Επισήμως Πλατεία Εθνικής Αντιστάσεως, μπορεί να την έχετε επίσης ακουστά και ως Πλατεία Λουδοβίκου, Κανόνια, Πλατεία Γυμνασίων, Πλατεία Νέου Θεάτρου, Πλατεία Δημοτικού Θεάτρου, Πλατεία Ταχυδρομείου, Πλατεία Εθνικής Τραπέζης, Πλατεία Δημαρχείου. Έτσι, Πλατεία Δημαρχείου, την αποκαλούν ακόμα οι παλιοί Αθηναίοι, που συνειδητοποιούν την ύβρη του ότι τη βαφτίσαμε με το όνομα του ανθρώπου που γκρέμισε το Δημοτικό της Θέατρο. Η αθηναϊκή καθημερινότητα, όμως, αγαπάει πολύ το μαύρο χιούμορ. Εννιά στους δέκα Αθηναίους που θα ρωτήσετε πού βρίσκεται το Δημαρχείο, θα σας απαντήσουν αβίαστα «στην Πλατεία Κοτζιά».
10 πράγματα που δεν ξέρατε για την Πλατεία Κοτζιά
- Στο αρχικό πολεοδομικό σχέδιο της Αθήνας, εκείνο των Κλεάνθη και Σάουμπερτ, η πλατεία ήταν πολύ μεγαλύτερη (έφτανε από την Ομόνοια ως την Ευριπίδου) και ονομαζόταν Κήπος του Λαού. Καθότι, όμως, το κόστος για την απαλλοτρίωση όλων αυτών των οικοπέδων ήταν πολύ υψηλό, το σχέδιο εκείνο έμεινε στα χαρτιά και η πλατεία απέκτησε την σημερινή της έκταση.
- Το Δημοτικό Θέατρο της Αθήνας, που βρισκόταν εδώ, είχε χαρακτηριστεί από ξένους περιηγητές «το ωραιότερο θέατρο της Ευρώπης». Σχεδιασμένο από τον Ερνέστο Τσίλλερ, το Δημοτικό Θέατρο εγκαινιάστηκε το 1888 και φιλοξένησε μεγάλα ονόματα της ευρωπαϊκής θεατρικής σκηνής, όπως η Σάρα Μπερνάρ. Κατεδαφίστηκε το 1940, με απόφαση του τότε υπουργού-διοικητή πρωτευούσης Κωνσταντίνου Κοτζιά, ανοίγοντας τον μακάβριο χορό των κατεδαφίσεων πολλών νεοκλασικών κτιρίων της Αθήνας.
- Πολύ καιρό πριν το Δημοτικό Θέατρο ανοίξει τις πόρτες του για το κοινό, στην πλατεία λειτουργούσε το πρώτο θέατρο της Αθήνας. Βρισκόταν εκεί που είναι σήμερα το Μέγαρο Καρατζά (που στεγάζει την Εθνική Τράπεζα) και δεν ήταν τίποτα παραπάνω από ένα ξύλινο παράπηγμα χωρίς σκεπή.
- Ένα χρόνο αργότερα, στη θέση του κτίστηκε ένα μεγαλύτερο, επίσης ξύλινο θέατρο, με έξοδα του Αθανάσιου Σκαντζόπουλου. Το Θέατρο Σκαντζόπουλου, όπως ονομάστηκε, είχε οροφή, αλλά όχι και φωτισμό –οι θεατές παρακολουθούσαν τις παραστάσεις με φανάρια που έφερναν οι ίδιοι.
- Το Μέγαρο Μελά, που οι παλαιότεροι το ξέρετε ως Κεντρικό Ταχυδρομείο, ακριβώς απέναντι, είναι επίσης έργο του Τσίλλερ που γλίτωσε από την μανία των κατεδαφίσεων. Κτίστηκε το 1874, κατά παραγγελία του εμπόρου σιτηρών στο Λονδίνο Βασιλείου Μελά, και στέγασε αρχικά το πολυτελές Grand Hotel d’ Athenes, και εν συνεχεία το Χρηματιστήριο, την κατοχική Υπηρεσία Λογοκρισίας και το Ταχυδρομείο.
- Οι υπάλληλοι του ταχυδρομείου αυτού κήρυξαν το 1942 την πρώτη απεργία στη γερμανοκρατούμενη Ευρώπη. Το Ταχυδρομείο λειτουργούσε εδώ ως το 1973. Το Μέγαρο Μελά σήμερα στεγάζει τμήματα και υπηρεσίες της Εθνικής Τράπεζας.
- Την επόμενη φορά που θα περάσετε βιαστικοί πλάι στο ταχυδρομείο, αφιερώστε λίγο χρόνο για να του ρίξετε μια ματιά: Η αρχιτεκτονική του είναι εμπνευσμένη από τα μεγαλειώδη κτίρια της Βιέννης του 19ου αιώνα, με τους πύργους στις γωνίες, τα τοξωτά ανοίγματα στο ισόγειο και τους εξώστες στους επάνω ορόφους.
- Στα μέσα του 19ου αιώνα, μέχρι το 1862, βρισκόταν στην πλατεία και ο Στρατώνας του Πυροβολικού. Εκεί, κάτω από το στέγαστρό του, ήταν παραταγμένα τα κανόνια που δάνεισαν κάποτε στην περιοχή το όνομά τους –αν και ελάχιστοι σήμερα θα πρέπει να θυμούνται ότι η πλατεία και η περιοχή γύρω της λέγονταν άλλοτε «(σ)τα Κανόνια».
- Το 2003, όταν γίνονταν τα έργα για την πεζοδρόμηση της Αιόλου, ανακαλύφθηκαν δίπλα στο Μέγαρο Καρατζά, που στεγάζει σήμερα την Εθνική Τράπεζα, τα τείχη του Θεμιστοκλή, η τάφρος με το ανάλημμά της και οι δύο περιμετρικοί του δρόμοι, ένας εσωτερικός και ένας εξωτερικός.
- Η πλατεία είχε, εκτός από ιστορία και εμβληματικά κτίρια, και τις δικές της θρυλικές μορφές: Τα κυριακάτικα πρωινά έκανε εδώ τη δεκαετία του ’70 τις ξακουστές του επιδείξεις δύναμης ο Σαμψών. Έξω από το κτίριο της Εθνικής Τράπεζας στην οδό Αιόλου ήταν το στέκι των τυφλών πωλητών λεβάντας, στις αρχές του 20ου αιώνα.
Θα μπορούσε να λέγεται και η πλατεία με τα δέκα ονόματα: Επισήμως Πλατεία Εθνικής Αντιστάσεως, μπορεί να την έχετε επίσης ακουστά και ως Πλατεία Λουδοβίκου, Κανόνια, Πλατεία Γυμνασίων, Πλατεία Νέου Θεάτρου, Πλατεία Δημοτικού Θεάτρου, Πλατεία Ταχυδρομείου, Πλατεία Εθνικής Τραπέζης, Πλατεία Δημαρχείου. Έτσι, Πλατεία Δημαρχείου, την αποκαλούν ακόμα οι παλιοί Αθηναίοι, που συνειδητοποιούν την ύβρη του ότι τη βαφτίσαμε με το όνομα του ανθρώπου που γκρέμισε το Δημοτικό της Θέατρο. Η αθηναϊκή καθημερινότητα, όμως, αγαπάει πολύ το μαύρο χιούμορ. Εννιά στους δέκα Αθηναίους που θα ρωτήσετε πού βρίσκεται το Δημαρχείο, θα σας απαντήσουν αβίαστα «στην Πλατεία Κοτζιά».
10 πράγματα που δεν ξέρατε για την Πλατεία Κοτζιά
- Στο αρχικό πολεοδομικό σχέδιο της Αθήνας, εκείνο των Κλεάνθη και Σάουμπερτ, η πλατεία ήταν πολύ μεγαλύτερη (έφτανε από την Ομόνοια ως την Ευριπίδου) και ονομαζόταν Κήπος του Λαού. Καθότι, όμως, το κόστος για την απαλλοτρίωση όλων αυτών των οικοπέδων ήταν πολύ υψηλό, το σχέδιο εκείνο έμεινε στα χαρτιά και η πλατεία απέκτησε την σημερινή της έκταση.
- Το Δημοτικό Θέατρο της Αθήνας, που βρισκόταν εδώ, είχε χαρακτηριστεί από ξένους περιηγητές «το ωραιότερο θέατρο της Ευρώπης». Σχεδιασμένο από τον Ερνέστο Τσίλλερ, το Δημοτικό Θέατρο εγκαινιάστηκε το 1888 και φιλοξένησε μεγάλα ονόματα της ευρωπαϊκής θεατρικής σκηνής, όπως η Σάρα Μπερνάρ. Κατεδαφίστηκε το 1940, με απόφαση του τότε υπουργού-διοικητή πρωτευούσης Κωνσταντίνου Κοτζιά, ανοίγοντας τον μακάβριο χορό των κατεδαφίσεων πολλών νεοκλασικών κτιρίων της Αθήνας.
- Πολύ καιρό πριν το Δημοτικό Θέατρο ανοίξει τις πόρτες του για το κοινό, στην πλατεία λειτουργούσε το πρώτο θέατρο της Αθήνας. Βρισκόταν εκεί που είναι σήμερα το Μέγαρο Καρατζά (που στεγάζει την Εθνική Τράπεζα) και δεν ήταν τίποτα παραπάνω από ένα ξύλινο παράπηγμα χωρίς σκεπή.
- Ένα χρόνο αργότερα, στη θέση του κτίστηκε ένα μεγαλύτερο, επίσης ξύλινο θέατρο, με έξοδα του Αθανάσιου Σκαντζόπουλου. Το Θέατρο Σκαντζόπουλου, όπως ονομάστηκε, είχε οροφή, αλλά όχι και φωτισμό –οι θεατές παρακολουθούσαν τις παραστάσεις με φανάρια που έφερναν οι ίδιοι.
- Το Μέγαρο Μελά, που οι παλαιότεροι το ξέρετε ως Κεντρικό Ταχυδρομείο, ακριβώς απέναντι, είναι επίσης έργο του Τσίλλερ που γλίτωσε από την μανία των κατεδαφίσεων. Κτίστηκε το 1874, κατά παραγγελία του εμπόρου σιτηρών στο Λονδίνο Βασιλείου Μελά, και στέγασε αρχικά το πολυτελές Grand Hotel d’ Athenes, και εν συνεχεία το Χρηματιστήριο, την κατοχική Υπηρεσία Λογοκρισίας και το Ταχυδρομείο.
- Οι υπάλληλοι του ταχυδρομείου αυτού κήρυξαν το 1942 την πρώτη απεργία στη γερμανοκρατούμενη Ευρώπη. Το Ταχυδρομείο λειτουργούσε εδώ ως το 1973. Το Μέγαρο Μελά σήμερα στεγάζει τμήματα και υπηρεσίες της Εθνικής Τράπεζας.
- Την επόμενη φορά που θα περάσετε βιαστικοί πλάι στο ταχυδρομείο, αφιερώστε λίγο χρόνο για να του ρίξετε μια ματιά: Η αρχιτεκτονική του είναι εμπνευσμένη από τα μεγαλειώδη κτίρια της Βιέννης του 19ου αιώνα, με τους πύργους στις γωνίες, τα τοξωτά ανοίγματα στο ισόγειο και τους εξώστες στους επάνω ορόφους.
- Στα μέσα του 19ου αιώνα, μέχρι το 1862, βρισκόταν στην πλατεία και ο Στρατώνας του Πυροβολικού. Εκεί, κάτω από το στέγαστρό του, ήταν παραταγμένα τα κανόνια που δάνεισαν κάποτε στην περιοχή το όνομά τους –αν και ελάχιστοι σήμερα θα πρέπει να θυμούνται ότι η πλατεία και η περιοχή γύρω της λέγονταν άλλοτε «(σ)τα Κανόνια».
- Το 2003, όταν γίνονταν τα έργα για την πεζοδρόμηση της Αιόλου, ανακαλύφθηκαν δίπλα στο Μέγαρο Καρατζά, που στεγάζει σήμερα την Εθνική Τράπεζα, τα τείχη του Θεμιστοκλή, η τάφρος με το ανάλημμά της και οι δύο περιμετρικοί του δρόμοι, ένας εσωτερικός και ένας εξωτερικός.
- Η πλατεία είχε, εκτός από ιστορία και εμβληματικά κτίρια, και τις δικές της θρυλικές μορφές: Τα κυριακάτικα πρωινά έκανε εδώ τη δεκαετία του ’70 τις ξακουστές του επιδείξεις δύναμης ο Σαμψών. Έξω από το κτίριο της Εθνικής Τράπεζας στην οδό Αιόλου ήταν το στέκι των τυφλών πωλητών λεβάντας, στις αρχές του 20ου αιώνα.
