Οι πλάνες που σε κάνουν να σκέφτεσαι λάθος

Κανείς δεν είναι τέλειος, πόσο μάλλον ο εγκέφαλός μας. Λογικό, αν αναλογιστεί κανείς το πόσες χιλιάδες πληροφορίες καταγράφει και επεξεργάζεται καθημερινά.

Δείτε παρακάτω μερικές από τις πιο δημοφιλείς γνωστικές προκαταλήψεις που ενίοτε διαστρεβλώνουν τον τρόπο με τον οποίο αντιλαμβανόμαστε τον κόσμο γύρω μας.

Προκατάληψη αυτοεπιβεβαίωσης

Σύμφωνα με αυτήν την λογική πλάνη, έχουμε την τάση να δίνουμε έμφαση σε πληροφορίες που στηρίζουν τα πιστεύω μας, ενώ υποσυνείδητα αγνοούμε ή απορρίπτουμε πληροφορίες που τα αντικρούουν ανεξάρτητα από το αν είναι αληθείς ή όχι. Eν ολίγοις ερμηνεύουμε τις πληροφορίες με τέτοιο τρόπο ώστε να επιβεβαιώνουμε τις προκαταλήψεις μας. Ο πρώτος κανόνας είναι ότι δεν πρέπει να ξεγελάς τον εαυτό σου, δεδομένου ότι το πιο εύκολο είναι να ξεγελάσεις τον εαυτό σου - Ρίτσαρντ Φάινμαν.



Αγκίστρωση – Προσκόλληση

Είναι η τάση που έχουμε να κρίνουμε όσα ακολουθούν, με βάση αυτό που μάθαμε πρώτο. Το ανθρώπινο μυαλό τείνει να συσχετίζει γεγονότα, επομένως η σειρά με την οποία λαμβάνουμε τις πληροφορίες βοηθά στο να κατοχυρώσουμε τη σειρά με την οποία κρίνουμε. Για παράδειγμα, σε ένα αντικείμενο που έχει έκπτωση έχουμε την τάση να βλέπουμε τη διαφορά στην αξία του, αλλά όχι την συνολική του τιμή.

Η πλάνη του Χαμένου Κόστους

Σας έχει τύχει να μην παραιτείστε εύκολα από μια διαδικασία στην οποία έχετε ξοδέψει είτε χρόνο είτε χρήματα είτε ψυχική ενέργεια; Λογικό, γιατί χάρη στην πλάνη αυτή έχετε την πεποίθηση ότι με αυτόν τον τρόπο θα πάνε χαμένα. «Πληγωνόμαστε» συνειδητοποιώντας πως κάτι στο οποίο επενδύσαμε τόσα πολλά, μπορεί εν τέλει να μην αξίζει.

Το Φαινόμενο Dunning-Kruger

Βάσει αυτού του φαινομένου, οι άνθρωποι τείνουν να υπερεκτιμούν τις ικανότητές τους σε πολλούς κοινωνικούς και διανοητικούς τομείς. Αντίστοιχα, κάποιες αυθεντίες μπορεί να υποτιμούν τη δική τους σχετική ικανότητά και μπορεί λανθασμένα να υποθέτουν ότι τα καθήκοντα τα οποία είναι εύκολα για αυτούς είναι επίσης εύκολα για τους άλλους.΄ Τι κρίμα οι βλάκες να είναι τόσο σίγουροι και οι έξυπνοι τόσο διστακτικοί! - Μπέρτραντ Ράσελ.

Το Φαινόμενο Φόρερ ή Φαινόμενο Μπάρνουμ

Είναι η τάση που έχουμε να αξιολογούμε προτάσεις ως εξαιρετικά ακριβείς, πιστεύοντας πως αφορούν εμάς τους ίδιους, ενώ στην πραγματικότητα είναι αρκετά ασαφείς και αόριστες ώστε να ισχύουν σε μία μεγάλη γκάμα ατόμων. Το φαινόμενο αυτό εξηγεί εν μέρει την ευρεία αποδοχή ψευδοεπιστημών, όπως η αστρολογία και η μαντεία.

Προκατάληψη αρνητικότητας

Σύμφωνα με αυτήν, οι άνθρωποι τείνουν να προσέχουν περισσότερο τις αρνητικές ειδήσεις. Σύμφωνα με τους ειδικούς, αυτό οφείλεται στην επιλεκτική προσοχή μας να αντιλαμβανόμαστε τις «κακές» ειδήσεις πως πιο σημαντικές, δίνοντάς τους έτσι μεγαλύτερη αξιοπιστία από αυτή που πραγματικά έχουν.

Προκατάληψη Ομάδας

Σύμφωνα με αυτή την προκατάληψη έχουμε την τάση κατηγοριοποιούμε τους ανθρώπους έχοντας ως κριτήριο το αν ανήκουν στη δική μας ομάδα ή σε μια «ξένη» ομάδα και εν συνεχεία αντιμετωπίζουμε με επιφύλαξη ή και περιφρόνηση και καχυποψία όσους ανήκουν στην «ξένη». Τασσόμαστε δηλαδή υποσυνείδητα υπέρ των πεποιθήσεων της δικής μας ομάδας, ακόμα και αν υπάρχουν αρνητικά στοιχεία σε αυτές.

Η επίδραση της άλω

Γνωστό και ως «φωτοστέφανο» η πλάνη αυτή αναφέρεται στο φαινόμενο όπου το άτομο, έχοντας θετική άποψη για ένα χαρακτηριστικό κάποιου, τείνει να συνδέει τη θετικότητα αυτή και με άλλα, μη σχετιζόμενα χαρακτηριστικά του. Ένας από τους παράγοντες που θεωρείται ότι πυροδοτεί αυτήν την επίδραση είναι η ελκυστική εμφάνιση.

Ν. Γ.