Παθητική επιθετικότητα: Πώς να την αντιμετωπίσετε
Πώς θα αναγνωρίσετε την παθητική επιθετικότητα στους ανθρώπους γύρω σας και οκτώ τρόποι για να την αντιμετωπίσετε αποτελεσματικά.
Πότε ήταν η τελευταία φορά που απαντήσατε σε κάποιον «ναι» ενώ εννοούσατε «όχι»; Αυτό είναι, σε μια «μικρογραφία», παθητική επιθετική συμπεριφορά. Δηλαδή στάση που έμμεσα αποφεύγει την σύγκρουση, αλλά είναι στην ουσία αρνητική και εχθρική.
Και μπορεί τέτοιες συμπεριφορές όλοι λίγο-πολύ να υιοθετούμε σε ορισμένες στιγμές της καθημερινότητάς μας, αλλά τις τελευταίες δεκαετίες η Ψυχολογία αποφάσισε να τις μελετήσει συστηματικά. Κατέληξε μάλιστα στο ότι υπάρχουν άνθρωποι που υιοθετούν μόνιμα τέτοια στάση στη ζωή τους και την αλληλεπίδραση με τους άλλους, γι’ αυτό και την ονόμασε «Παθητική-επιθετική διαταραχή της προσωπικότητας». Ή όπως αποκαλείται στα αγγλικά, «passive aggressiveness».
Τι ακριβώς είναι η Παθητική επιθετικότητα;
Σκεφτείτε το ως εξής: Ζητάτε από έναν φίλο ή τον/την σύντροφό σας να κάνει ένα συγκεκριμένο πράγμα κι εκείνος/η απαντά καταφατικά. Στην πραγματικότητα όμως διαφωνεί και δεν θέλει να το κάνει, αλλά αντί να το δηλώσει και να έρθει σε άμεση σύγκρουση μαζί σας, εκφράζει την δυσαρέσκειά του έμμεσα: Καθυστερεί να το κάνει, βρίσκει δικαιολογίες, κάνει το αντίθετο από αυτό που περιμένετε. Με άλλα λόγια, δρα με «εχθρικότητα», εκφράζοντας τα πραγματικά του συναισθήματα μέσα από έμμεσες πράξεις αντί μέσα από ξεκάθαρα λόγια.
Αναβλητικότητα, αργοσχολία, ισχυρογνωμοσύνη, αναποτελεσματικότητα, εριστική συμπεριφορά, σκυθρωπότητα, φθόνος, αμέλεια και αίσθηση ότι συνεχώς παρεξηγείται είναι τα χαρακτηριστικά όσων πάσχουν από το συγκεκριμένο σύνδρομο. «Η συμπεριφορά του παθητικά επιθετικού ατόμου εναλλάσσεται μεταξύ ανταγωνιστικής περιφρόνησης και μεταμέλειας», σημειώνεται στον ορισμό της διαταραχής στο λεξικό του iatronet.gr. Οι πηγές του συχνά εντοπίζονται στην παιδική ηλικία – για παράδειγμα αν το παιδί μεγαλώνει ανάμεσα σε δύο αντιθετικές φιγούρες, τον πατέρα που έχει την εξουσία και μια παθητική μητέρα που κρύβει τα συναισθήματά της.
Άλλες εκφράσεις τέτοιας συμπεριφοράς είναι ο σαρκασμός, η πλήρης νοήματος σιωπή, η αποφυγή επαινετικών σχολίων, η επικριτική στάση και το σαμποτάρισμα των άλλων. «Μερικές φορές οι παθητικές επιθετικές συμπεριφορές είναι σκόπιμες – επειδή το άτομο θέλει να αρχίσει ο άλλος την σύγκρουση – όμως άλλες φορές γίνονται εντελώς ασυναίσθητα», σημειώνει η ψυχοθεραπεύτρια Andrea Brandt, συγγραφέας του βιβλίου «8 Κλειδιά για να Εξουδετερώσετε την Παθητική Επιθετικότητα».
Πώς να αντιμετωπίσετε παθητικά επιθετικά άτομα
-Αναγνωρίστε την πραγματική φύση της συμπεριφοράς: Δεν είναι άλλη από εχθρικότητα, όσο κι αν τα παθητικά επιθετικά άτομα προσπαθούν να την «ντύσουν» με πιο άκακο περίβλημα χρυσώνοντας το χάπι. Εφόσον έχετε δει τι πραγματικά κρύβεται πίσω από το «προσωπείο», μπορείτε να το αντιμετωπίσετε σε σωστή βάση.
-Θέστε όρια: Ξεκαθαρίστε σε αυτά τα άτομα ότι δεν θα ανεχθείτε να σας συμπεριφέρονται άσχημα. Αν για παράδειγμα ένας φίλος εκφράζει την παθητική επιθετικότητά του αργώντας κάθε φορά που έχετε ραντεβού για σινεμά, πείτε του ότι την επόμενη φορά θα μπείτε χωρίς αυτόν.
-Μιλήστε συγκεκριμένα: Αποφύγετε τις γενικότητες όταν αντιμετωπίζετε ένα παθητικά επιθετικό άτομο. Μην πείτε «κάνεις πάντα το ίδιο πράγμα», αλλά περιγράψτε ακριβώς τις συμπεριφορές που σας ενοχλούν.
-Επικοινωνήστε αποφασιστικά: Να είστε κατηγορηματικοί, αλλά όχι αυταρχικοί, δείχνοντας ότι σέβεστε το άτομο απέναντί σας, και προσπαθείτε να βρείτε μια λύση… win-win. Ακούστε τον συνομιλητή σας χωρίς να διακόπτετε με κατηγορίες και σχόλια που πυροδοτούν τη διαφωνία. Το να αποδέχεστε τα συναισθήματα του άλλου, δεν σημαίνει ότι συμφωνείτε μαζί του.
-Ξεμπροστιάστε… τον ελέφαντα στο δωμάτιο: Μπορεί ο συνομιλητής σας να προσπαθεί να κρύψει τον θυμό του με τις πράξεις του, αλλά μπορείτε κι εσείς με τη σειρά σας να το επισημάνετε, λέγοντάς του ότι αν είναι θυμωμένος με κάτι, μπορεί να σας το πει.
-Χρησιμοποιήστε το χιούμορ: Όταν το παθητικά επιθετικό άτομο δείχνει να σιωπά επιδεικτικά απέναντί σας, μην μπαίνετε κι εσείς στο ίδιο παιχνίδι και μην δείχνετε προσβεβλημένοι. Προσεγγίστε την κατάσταση με χιούμορ για να σπάσετε τον πάγο. Αν για παράδειγμα ένας συνάδελφος που μόλις χαιρετίσατε και τον ρωτήσατε τι κάνει, δεν απάντησε καν, ξαναρωτήστε κάτι όπως «Α, τόσο καλά;». Θα δυσκολευτεί να μείνει στην απάθειά του και θα χαμογελάσει, σπάζοντας το προσωπείο.
-Προσέξτε πώς μιλάτε: Όταν ενοχλείστε από κάποια συμπεριφορά του, μην απαντάτε με σχόλιο σε β’ πρόσωπο, όπως π.χ. «Αργείς συνεχώς». Προτιμήστε να μιλήσετε σε πρώτο πρόσωπο, προβάλλοντας τα δικά σας συναισθήματα: «Αισθάνομαι άσχημα όταν καθυστερεί η δουλειά».
-Δώστε φωνή στον άλλον: Σε αρκετές περιπτώσεις, οι παθητικά επιθετικοί άνθρωποι συμπεριφέρονται κατ’ αυτόν τον τρόπο γιατί στ’ αλήθεια πιστεύουν ότι δεν δικαιούνται να εκφράσουν τη γνώμη τους και ότι κανείς δεν τους υπολογίζει. Φροντίστε να τους εμπλέξετε σε διαδικασίες λήψης αποφάσεων και να τους δείξετε ότι η γνώμη τους λαμβάνεται υπόψη.
Και μπορεί τέτοιες συμπεριφορές όλοι λίγο-πολύ να υιοθετούμε σε ορισμένες στιγμές της καθημερινότητάς μας, αλλά τις τελευταίες δεκαετίες η Ψυχολογία αποφάσισε να τις μελετήσει συστηματικά. Κατέληξε μάλιστα στο ότι υπάρχουν άνθρωποι που υιοθετούν μόνιμα τέτοια στάση στη ζωή τους και την αλληλεπίδραση με τους άλλους, γι’ αυτό και την ονόμασε «Παθητική-επιθετική διαταραχή της προσωπικότητας». Ή όπως αποκαλείται στα αγγλικά, «passive aggressiveness».
Τι ακριβώς είναι η Παθητική επιθετικότητα;
Σκεφτείτε το ως εξής: Ζητάτε από έναν φίλο ή τον/την σύντροφό σας να κάνει ένα συγκεκριμένο πράγμα κι εκείνος/η απαντά καταφατικά. Στην πραγματικότητα όμως διαφωνεί και δεν θέλει να το κάνει, αλλά αντί να το δηλώσει και να έρθει σε άμεση σύγκρουση μαζί σας, εκφράζει την δυσαρέσκειά του έμμεσα: Καθυστερεί να το κάνει, βρίσκει δικαιολογίες, κάνει το αντίθετο από αυτό που περιμένετε. Με άλλα λόγια, δρα με «εχθρικότητα», εκφράζοντας τα πραγματικά του συναισθήματα μέσα από έμμεσες πράξεις αντί μέσα από ξεκάθαρα λόγια.
Αναβλητικότητα, αργοσχολία, ισχυρογνωμοσύνη, αναποτελεσματικότητα, εριστική συμπεριφορά, σκυθρωπότητα, φθόνος, αμέλεια και αίσθηση ότι συνεχώς παρεξηγείται είναι τα χαρακτηριστικά όσων πάσχουν από το συγκεκριμένο σύνδρομο. «Η συμπεριφορά του παθητικά επιθετικού ατόμου εναλλάσσεται μεταξύ ανταγωνιστικής περιφρόνησης και μεταμέλειας», σημειώνεται στον ορισμό της διαταραχής στο λεξικό του iatronet.gr. Οι πηγές του συχνά εντοπίζονται στην παιδική ηλικία – για παράδειγμα αν το παιδί μεγαλώνει ανάμεσα σε δύο αντιθετικές φιγούρες, τον πατέρα που έχει την εξουσία και μια παθητική μητέρα που κρύβει τα συναισθήματά της.
Άλλες εκφράσεις τέτοιας συμπεριφοράς είναι ο σαρκασμός, η πλήρης νοήματος σιωπή, η αποφυγή επαινετικών σχολίων, η επικριτική στάση και το σαμποτάρισμα των άλλων. «Μερικές φορές οι παθητικές επιθετικές συμπεριφορές είναι σκόπιμες – επειδή το άτομο θέλει να αρχίσει ο άλλος την σύγκρουση – όμως άλλες φορές γίνονται εντελώς ασυναίσθητα», σημειώνει η ψυχοθεραπεύτρια Andrea Brandt, συγγραφέας του βιβλίου «8 Κλειδιά για να Εξουδετερώσετε την Παθητική Επιθετικότητα».
Πώς να αντιμετωπίσετε παθητικά επιθετικά άτομα
-Αναγνωρίστε την πραγματική φύση της συμπεριφοράς: Δεν είναι άλλη από εχθρικότητα, όσο κι αν τα παθητικά επιθετικά άτομα προσπαθούν να την «ντύσουν» με πιο άκακο περίβλημα χρυσώνοντας το χάπι. Εφόσον έχετε δει τι πραγματικά κρύβεται πίσω από το «προσωπείο», μπορείτε να το αντιμετωπίσετε σε σωστή βάση.
-Θέστε όρια: Ξεκαθαρίστε σε αυτά τα άτομα ότι δεν θα ανεχθείτε να σας συμπεριφέρονται άσχημα. Αν για παράδειγμα ένας φίλος εκφράζει την παθητική επιθετικότητά του αργώντας κάθε φορά που έχετε ραντεβού για σινεμά, πείτε του ότι την επόμενη φορά θα μπείτε χωρίς αυτόν.
-Μιλήστε συγκεκριμένα: Αποφύγετε τις γενικότητες όταν αντιμετωπίζετε ένα παθητικά επιθετικό άτομο. Μην πείτε «κάνεις πάντα το ίδιο πράγμα», αλλά περιγράψτε ακριβώς τις συμπεριφορές που σας ενοχλούν.
-Επικοινωνήστε αποφασιστικά: Να είστε κατηγορηματικοί, αλλά όχι αυταρχικοί, δείχνοντας ότι σέβεστε το άτομο απέναντί σας, και προσπαθείτε να βρείτε μια λύση… win-win. Ακούστε τον συνομιλητή σας χωρίς να διακόπτετε με κατηγορίες και σχόλια που πυροδοτούν τη διαφωνία. Το να αποδέχεστε τα συναισθήματα του άλλου, δεν σημαίνει ότι συμφωνείτε μαζί του.
-Ξεμπροστιάστε… τον ελέφαντα στο δωμάτιο: Μπορεί ο συνομιλητής σας να προσπαθεί να κρύψει τον θυμό του με τις πράξεις του, αλλά μπορείτε κι εσείς με τη σειρά σας να το επισημάνετε, λέγοντάς του ότι αν είναι θυμωμένος με κάτι, μπορεί να σας το πει.
-Χρησιμοποιήστε το χιούμορ: Όταν το παθητικά επιθετικό άτομο δείχνει να σιωπά επιδεικτικά απέναντί σας, μην μπαίνετε κι εσείς στο ίδιο παιχνίδι και μην δείχνετε προσβεβλημένοι. Προσεγγίστε την κατάσταση με χιούμορ για να σπάσετε τον πάγο. Αν για παράδειγμα ένας συνάδελφος που μόλις χαιρετίσατε και τον ρωτήσατε τι κάνει, δεν απάντησε καν, ξαναρωτήστε κάτι όπως «Α, τόσο καλά;». Θα δυσκολευτεί να μείνει στην απάθειά του και θα χαμογελάσει, σπάζοντας το προσωπείο.
-Προσέξτε πώς μιλάτε: Όταν ενοχλείστε από κάποια συμπεριφορά του, μην απαντάτε με σχόλιο σε β’ πρόσωπο, όπως π.χ. «Αργείς συνεχώς». Προτιμήστε να μιλήσετε σε πρώτο πρόσωπο, προβάλλοντας τα δικά σας συναισθήματα: «Αισθάνομαι άσχημα όταν καθυστερεί η δουλειά».
-Δώστε φωνή στον άλλον: Σε αρκετές περιπτώσεις, οι παθητικά επιθετικοί άνθρωποι συμπεριφέρονται κατ’ αυτόν τον τρόπο γιατί στ’ αλήθεια πιστεύουν ότι δεν δικαιούνται να εκφράσουν τη γνώμη τους και ότι κανείς δεν τους υπολογίζει. Φροντίστε να τους εμπλέξετε σε διαδικασίες λήψης αποφάσεων και να τους δείξετε ότι η γνώμη τους λαμβάνεται υπόψη.
