Περιβαλλοντικά success stories: Οι «πράσινες» ελπίδες πεθαίνουν τελευταίες

του Νικόλα Γεωργιακώδη

Το γεγονός ότι εκατομμύρια περιβαλλοντολόγοι παγκοσμίως χτυπούν ανά τακτά χρονικά διαστήματα «καμπανάκια» κινδύνου για τον πλανήτη είναι δικαιολογημένο. Ολόκληρα στρέμματα δασών εξαφανίζονται μέχρι να πεις «πράσινο», πόλεις όπως το Πεκίνο ή το Νέο Δελχί πνίγονται στο νέφος, το φαινόμενο του θερμοκηπίου αποτελεί καθημερινότητα και δεκάδες σπάνια είδη ζώων απειλούνται με εξαφάνιση. Σας… μαυρίσαμε την ψυχή; Και όμως, υπάρχει ελπίδα. Σχεδόν σαράντα χρόνια μετά την κορύφωση του περιβαλλοντικού κινήματος, ο κόσμος (και η Ελλάδα) έχει να διηγηθεί ουκ ολίγες «ιστορίες επιτυχίας» στον τομέα της προστασίας του περιβάλλοντος.

Είτε πρόκειται για διεθνείς συνθήκες και συμβάσεις, είτε για «πράσινες» πρωτοβουλίες πολιτών που απέδωσαν καρπούς, είτε για ακτιβιστικές δράσεις που στέφθηκαν με απόλυτη επιτυχία, έχουμε μπόλικους λόγους για να σκεφτόμαστε θετικά όσον αφορά την μοίρα του περιβάλλοντος ή – όπως λέει ένα γνωστό meme- να «επανακτήσουμε την πίστη μας στην ανθρωπότητα».

«Πράσινες» Διεθνείς Συνθήκες και Συμβάσεις: Μπορεί η υιοθέτησή τους από τις χώρες του πλανήτη να μην είναι πάντα η αναμενόμενη (βλ. Συνθήκη Κιότο και ΗΠΑ), όμως κανείς δεν μπορεί να αμφισβητήσει το γεγονός ότι αποτελούν συμφωνίες – σταθμούς στον τομέα της προστασίας του περιβάλλοντος και κάθε άλλο παρά «διακοσμητικές» είναι.

Πρωτόκολλο του Μόντρεαλ: Αυτήν την περίοδο διανύουμε την 25η επέτειο της υπογραφής της πιο σημαντικής συμφωνίας για την προστασία του στρώματος του όζοντος. Διεθνής επιτυχία, κατά πολλούς, το Πρωτόκολλο επέτρεψε να περιορισθεί η χρήση του 95% των προϊόντων των οποίων προέβλεπε τον περιορισμό έως το 2010 ώστε να προστατευθεί το στρώμα του όζοντος. Δεσμεύει τις 186 χώρες που την έχουν επικυρώσει σήμερα στον περιορισμό και την αντικατάσταση σταδιακά έως το 2040 (το αργότερο) της παραγωγής και χρήσης ουσιών SAO (χημικά αέρια) τα οποία αποδυναμώνουν το στρώμα του όζοντος, υπό τον έλεγχο των Ηνωμένων Εθνών. 

Σύμβαση του ΟΗΕ για τη Βιοποικιλότητα (UΝ Convention on Biological Diversity) : Από τις πιο σημαντικές συμβάσεις για την προστασία της βιοποικιλότητας στην Γη, η Σύμβαση αυτή του ΟΗΕ ξεκίνησε την «πορεία» της προς επικύρωση το Νοέμβριο του 1988, όταν το Πρόγραμμα Περιβάλλοντος του ΟΗΕ (UNEP) δημιούργησε ένα ειδικό σώμα, το “Ad Hoc Working Group of Experts on Biological Diversity”, για την επιστημονική μελέτη του προβλήματος της απώλειας της βιοποικιλότητας. Το Μάιο του 1989 ιδρύθηκε ένα “Ad Hoc Working Group of Technical and Legal Experts”, με σκοπό τη δημιουργία ενός διεθνούς νομικού οργάνου για την προστασία της βιοποικιλότητας, ενώ τον Φεβρουάριο του 1991 δημιουργήθηκε η Διακυβερνητική Διαπραγματευτική Επιτροπή, η οποία οδήγησε σε Σύνοδο που πραγματοποιήθηκε στις 22 Μαΐου 1992, στο Ναϊρόμπι της Κένυας, για την Υιοθέτηση του Κειμένου Συμφωνίας για τη Σύμβαση της Βιοποικιλότητας. Η Σύμβαση του ΟΗΕ για τη Βιοποικιλότητα υπογράφηκε εν τέλει στις 5 Ιουνίου 1992, στη Παγκόσμια Διάσκεψη του Ρίο για το Περιβάλλον και τη Βιώσιμη Ανάπτυξη.

Σύμβαση Ραμσάρ: Ο Φεβρουάριος του 1971 αποτέλεσε μήνα – σταθμό στην προστασία των υγροτόπων. Στις 2 Φεβρουαρίου 1971 στην πόλη Ραμσάρ του Ιράν, υπογράφηκε η ομώνυμη Σύμβαση, η οποία τέθηκε σε ισχύ στις 21 Δεκεμβρίου του 1975. Η Ελλάδα υπέγραψε την Σύμβαση και την επικύρωσε το ’74 ανακηρύσσοντας 11 υγροτοπικές περιοχές, οι οποίες περιλαμβάνονται στον κατάλογο Υγροτόπων Διεθνούς Σημασίας.

Σύμβαση CITES: Υπεγράφη στις 3 Μαρτίου του 1973 στην Ουάσιγκτον και αφορά στο διεθνές εμπόριο άγριων ειδών πανίδας και χλωρίδας τα οποία απειλούνται με εξαφάνιση. Εν ολίγοις, ρυθμίζει και ελέγχει το διεθνές εμπόριο των δειγμάτων, των μερών ή και των προϊόντων των ειδών, τα οποία προέρχονται από την άγρια πανίδα και την αυτοφυή χλωρίδα και τα οποία κινδυνεύουν με εξαφάνιση. Η Ελλάδα υπέγραψε την Σύμβαση και την επικύρωσε το 1992.

Σύμβαση της Βόννης: Πετάνε τα… σπάνια αποδημητικά πουλιά; Σίγουρα πετάνε και από την 1η Νοεμβρίου 1983 προστατεύονται κιόλας χάρη στην Σύμβαση της Βόννης. Σκοπός της; Η προστασία και διατήρηση των αποδημητικών ειδών της άγριας πανίδας, τα οποία είναι ιδιαίτερα ευαίσθητα σε κινδύνους, όπως η συρρίκνωση των βιοτόπων αναπαραγωγής, το υπερβολικό κυνήγι κατά τις μεταναστευτικές διαδρομές και η υποβίβαση των περιοχών διατροφής. Η Ελλάδα υπέγραψε τη Σύμβαση και την επικύρωσε το 1999.

Δίκτυο Natura 2000: Το πιο «διάσημο» δίκτυο στον τομέα του περιβάλλοντος, αποτελεί ένα Ευρωπαϊκό Οικολογικό Δίκτυο περιοχών, οι οποίες φιλοξενούν φυσικούς τύπους οικοτόπων και οικοτόπους ειδών που είναι σημαντικοί σε ευρωπαϊκο επίπεδο. Οι περιοχές που εντάσσονται στο δίκτυο αυτό, ακολουθούν υποχρεωτικά τις διατάξεις – μέτρα της Οδηγίας 92/43/ΕΟΚ, τα οποία με την σειρά τους αποσκοπούν στη διασφάλιση της διατήρησης ή της αποκατάστασης σε ικανοποιητική κατάσταση διατήρησης, των φυσικών οικοτόπων και των άγριων ειδών χλωρίδας και πανίδας κοινοτικού ενδιαφέροντος. Στην Ελλάδα, έχουν ενταχθεί στο Δίκτυο Natura μεταξύ άλλων οι Εθνικοί Δρυμοί της Πάρνηθας, της Πίνδου, της Οίτης και του Βίκου – Αωού. Περισσότερες πληροφορίες εδώ. 

People have the power 

To τραγουδούσε η Patti Smith το 1988 και, όπως μαρτυρά η σύγχρονη ιστορία, αποδίδει καρπούς και στον τομέα του περιβάλλοντος. Κινητοποιήσεις πολιτών και ακτιβιστών, συλλογή υπογραφών, άσκηση πίεσης από διεθνείς οργανώσεις προστασίας του περιβάλλοντος, όλα έβαλαν το λιθαράκι τους στο να γίνει ο πλανήτης ένα καλύτερο μέρος για όλους.

Στον κόσμο…

* Η Shell «παγώνει» τις εξορύξεις πετρελαίου στην Αρκτική: Μπροστά στις τεράστιες τεχνικές δυσκολίες και τη διαρκή πίεση των cyber-ακτιβιστών της Greenpeace, καθώς επίσης και με δύο εκατομμύρια υπογραφές, η Shell ανακοίνωνει στις 19 Σεπτεμβρίου του 2012 ότι αναστέλλει τα φετινά της σχέδια για πετρελαϊκές εξορύξεις στα νερά του Αρκτικού ωκεανού. Περισσότερα εδώ.


* Νίκη με άρωμα… πράσινου μήλου: Το 2007 ο μακαρίτης Steve Jobs ανακοινώνει μέσω της επίσημης ιστοσελίδας της Apple «Από σήμερα αλλάζουμε πολιτική» και κηρύττει την σταδιακή απόσυρση μέχρι το 2008 του βλαβερού χημικού χλωριούχος πολυβινύλιου (PVC) και των βρωμιούχων επιβραδυντών καύσης (BFR) από τα προϊόντα της εταιρίας. Περισσότερα εδώ.

* Ο Αμαζόνιος αντεπιτίθεται: Λίγους μόλις μήνες μετά τη δημοσίευση της μεγάλης έρευνας της Greenpeace «Η Σφαγή του Αμαζονίου» το 2009, στην οποία συνδέεται η καταστροφή του μεγαλύτερου τροπικού δάσους του πλανήτη με τη ζήτηση καταναλωτικών προϊόντων στο δυτικό κόσμο, τρεις από τις μεγαλύτερες κτηνοτροφικές εταιρίες της Βραζιλίας αποφάσισαν να σταματήσουν τις αγορές βοοειδών που προέρχονται από πρώην δασικές εκτάσεις και να συμμορφωθούν με τις απαιτήσεις της οργάνωσης. Έτσι, οι βραζιλιάνικες Marfrig, Bertin και JBS-Friboi ανακοίνωσαν την υιοθέτηση περιβαλλοντικών και κοινωνικών κριτηρίων για να διασφαλίσουν ότι τα βοοειδή τους δεν προέρχονται από βοσκοτόπια που δημιουργήθηκαν σε κατεστραμμένες περιοχές του Αμαζονίου. Περισσότερα εδώ.

* I’m a Barbie girl: Τον Οκτώβριο του 2011 η Mattel ανακοινώνει δημόσια ότι θα σταματήσει να χρησιμοποιεί ξυλεία από τα δάση της Ινδονησίας για να τυλίγει τα διάσημα παιχνίδια της, όπως η Barbie, αφού έλαβε τουλάχιστον 500.000 ηλεκτρονικά μηνύματα από ακτιβιστές τα οποία την καλούσαν να σταματήσει να «παίζει» επικίνδυνα με τα τροπικά δάση της Ινδονησίας και τα απειλούμενα με εξαφάνιση είδη, όπως οι τίγρεις της Σουμάτρας.

* Άσε τον ουρακοτάγκο: Τον Μάιο του 2010 η Nestle ανακοινώνει ότι δεσμεύεται να αναγνωρίζει και να αποκλείει από την αλυσίδα προμηθευτών τις εταιρίες στις οποίες ανήκουν φυτείες 'υψηλού κινδύνου', φυτείες δηλαδή που σχετίζονται με την καταστροφή τροπικών εκτάσεων.

* Stop στη φαλαινοθηρία: Τον Απρίλιο του 2006 και έπειτα από μήνες πίεσης (παραπάνω από 100.000 e-mail) από τους Υπερασπιστές των Ωκεανών, οι προμηθευτές θαλασσινών Gorton, Sealord και η μητρική τους εταιρεία Nissui, αποσύρουν την υποστήριξή τους από τον ιαπωνικό φαλαινοθηρικό στόλο.



* H Ανταρκτική ένα Παγκόσμιο Πάρκο: Πριν από είκοσι χρόνια, η Greenpeace ύστερα από μια επτάχρονη εκστρατεία η οποία συμπεριλάμβανε την δημιουργία ακτιβιστικής «βάσης» στην περιοχή, κατάφερε να πείσει εν τέλει το 1991 τις κυβερνήσεις του κόσμου να υπογράψουν το Πρωτόκολλο Περιβαλλοντικής Προστασίας με βάση την Συνθήκη της Ανταρκτικής το 1959. Το Πρωτόκολλο τέθηκε σε ισχύ στις 14 Ιανουαρίου του 1998 και με βάση τη συμφωνία απαγόρευσε την εκμετάλλευση της περιοχής κα εξασφάλισε την προστασία του περιβάλλοντος της Ανταρκτικής μέσω πέντε συγκεκριμένων παραρτημάτων με θέμα τη θαλάσσια ρύπανση, τη χλωρίδα και την πανίδα, τους υπολογισμούς των περιβαλλοντικών επιδράσεων, τη διαχείριση των αποβλήτων και τις προστατευόμενες περιοχές. Επίσης, απαγόρευσε όλες τις δραστηριότητες που σχετίζονταν με τον ορυκτό πλούτο με εξαίρεση τις επιστημονικές. Περισσότερα εδώ.

* Στον επόμενο τόνο, η ώρα θα είναι… της Γης: Η Ώρα της Γης, κατά την οποία άνθρωποι, κτίρια, ιστορικά μνημεία, έως και ολόκληρες πόλεις σβήνουν τα φώτα τους για μία ώρα, σε μια ένδειξη συμπαράστασης στον αγώνα για την κλιματική αλλαγή, αποτελεί μία από τις πιο γνωστές συλλογικές προσπάθειες σε παγκόσμιο επίπεδο. Η πρώτη Ώρα της Γης το 2007 συμπεριέλαβε 2,2 εκατομμύρια σπίτια και επιχειρήσεις στο Σίδνεϋ της Αυστραλίας. Μόλις τρία χρόνια αργότερα, εκατοντάδες εκατομμύρια άνθρωποι ανά την υφήλιο συμμετείχαν στην Ώρα της Γης του 2010.

Στην Ελλάδα…

* Όχι άλλο κάρβουνο!: Το 2009 και ύστερα από επιστολή της WWF Hellas προς τα κόμματα της Βουλής των Ελλήνων που ζητούσε την επίσημη τοποθέτησή τους για το λιθάνθρακα, η κυβέρνηση κάνει στροφή 180 μοιρών στην ενεργειακή πολιτική και με δηλώσεις του υπουργού Ανάπτυξης κ. Χατζηδάκη εγκαταλείπει τον λιθάνθρακα και τάσσεται υπέρ της επέκτασης της χρήσης του φυσικού αερίου και των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, προκειμένου να καλυφθούν οι ενεργειακές ανάγκες της χώρας.

*Η παραλία στις… χελώνες της: Το 1994, η WWF για να εξασφαλίσει την επιβίωση της Καρέτα – Καρέτα και να αντιμετωπίσει την αλόγιστη οικοδομική ανάπτυξη… αγόρασε από τους ιδιοκτήτες σχεδόν ολόκληρη την έκταση που περιβάλλει την παραλία ωοτοκίας, ώστε να επιτύχει την απόλυτη προστασία της ίδιας της ακτής. Από τότε μέχρι σήμερα, τα Σεκάνια (η σημαντικότερη παραλία ωοτοκίας της Caretta caretta σε ολόκληρη τη Μεσόγειο) παραμένουν ανέγγιχτα από ανθρώπινες παρεμβάσεις. Είναι η μοναδική παραλία της Ελλάδας που ανήκει αποκλειστικά στις χελώνες.

* Το ποτάμι δεν γυρίζει πίσω: Το 1994 οι περιβαλλοντικές οργανώσεις WWF Ελλάς, Ελληνική Εταιρεία Περιβάλλοντος και Πολιτισμού, Ελληνική Ορνιθολογική Εταιρία, Δίκτυο Μεσόγειος SOS και Ελληνική Εταιρία Προστασίας της Φύσης εναντιώνονται στο κολοσσιαίων διαστάσεων έργο της εκτροπής του Αχελώου. Η προσπάθειά η οποία συνεχίζεται μέχρι σήμερα, είχε ως αποτέλεσμα έξι «νίκες» στο Συμβούλιο της Επικρατείας και την άσκηση δημόσιας κριτικής στο καταστροφικό μοντέλο αγροτικής ανάπτυξης και διαχείρισης υδάτων στην Ελλάδα. Μια ακόμα «νίκη» στην προσπάθεια αυτή, αποτελεί η απάντηση του Δικαστηρίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης στις 11 Σεπτεμβρίου στα 14 προδικαστικά ερωτήματα που του τέθηκαν από το Συμβούλιο της Επικρατείας (ΣτΕ) για την υπόθεση της εκτροπής. Περισσότερα εδώ.

Νησιωτικό… σαφάρι: Το 2004 το WWF ξεκινάμε μια εκστρατεία στο πλαίσιο της οποίας «χτενίζει» όλα τα νησιά της Ελλάδας και καταγράφει τους υγρότοπους. Ο λόγος; Πολλοί από αυτούς παρέμεναν άγνωστοι, με αποτέλεσμα να δέχονται έντονες πιέσεις υποβάθμισης. Το αποτέλεσμα; Οι παραπάνω από 800 υγρότοπο που καταγράφηκαν αναγνωρίστηκαν από την ελληνική νομοθεσία ως οικοσυστήματα προστατευόμενα, εντάχθηκαν στην πλειοψηφία τους σε τοπικά πλαίσια προστασίας και έχουν ήδη ξεκινήσει οι πρώτες τοπικές πρωτοβουλίες προστασίας και αποκατάστασης.