Πώς να καταλάβετε ότι σας λένε ψέματα

του Γιώργου Κόκουβα

«Δεν είχα σεξουαλική σχέση με αυτή τη γυναίκα, την δεσποινίδα Lewinsky». Ο Bill Clinton δηλώνει αθώος μπροστά στις κάμερες το 1998, αλλά όπως αποκαλύπτεται -όχι πολύ αργότερα, ψεύδεται ασυστόλως. Αν παρατηρήσετε όμως τις μικρές λεπτομέρειες, θα διαπιστώσετε ότι το ψέμα ήδη «φώναζε από μακριά». Λόγος που ακούγεται φανερά προβαρισμένος, μάτια που ανοιγοκλείνουν συνεχώς, σκυθρωπή έκφραση και αλλαγή θέματος - αμέσως μετά, όπως θα δείτε στο video, έσπευσε να πει πως πρέπει να επιστρέψει στην δουλειά και την υπηρεσία των Αμερικανών πολιτών (τα credits για την πρόσφατη ελληνική διασκευή του hit πηγαίνουν στον Μιχάλη Χρυσοχοϊδη).

Δεν υπάρχει αμφιβολία πως όλοι ερχόμαστε αντιμέτωποι με ψέματα καθημερινά – κι εσείς λέτε μερικά, ακόμη κι αν είναι εκείνα τα «little white lies» για το καλό του άλλου. Υπάρχουν όμως και οι τρόποι να τα ανιχνεύσετε. Όχι με κάποιο gadget τελευταίας τεχνολογίας που σκανάρει τον εγκέφαλο και τα ηχητικά κύματα του επίδοξου ψεύτη, αλλά μέσα από τις μικρές ενδείξεις που μπορείτε να παρατηρήσετε και μόνοι σας, όταν βρεθείτε μπροστά σε έναν ανερυθρίαστο Πινόκιο. Ακολουθούν 15 σημάδια και tips για να τσεκάρετε την ειλικρίνεια των άλλων.

*Ψεύδομαι άρα ιδρώνω
Ο ιδρώτας κρύβει άγχος και το άγχος αρκετές φορές (όχι πάντα) προδίδει ψέμα. Αν κάποιος απαντά σε ερώτησή σας και μικροί κόμποι ιδρώτα αρχίζουν να σχηματίζονται στο πρόσωπό του, δικαιούστε να γίνετε ελαφρώς καχύποπτοι. Εξαιρούνται οι περιπτώσεις που η συζήτηση γίνεται σε σάουνα ή σε παραλία τον Δεκαπενταύγουστο.

*Συσπάσεις προσώπου
Οι «μικρο-εκφράσεις» όπως το προς τα πάνω σμίξιμο των φρυδιών ή ο σχηματισμός μικρών ρυτίδων στο μέτωπο προδίδουν επίσης ανειλικρινή λόγια.

*Για κοίτα με στα μάτια…
Σε αντίθεση με την κοινή πεποίθηση πως όταν κάποιος σάς λέει ψέματα αποφεύγει να σας κοιτάξει κατάματα και στρέφει το βλέμμα του χαμηλά, θα πρέπει να ξέρετε πως οι πιο «έμπειροι» ψεύτες συνηθίζουν να σας κοιτούν ευθέως, ακριβώς γιατί γνωρίζουν αυτή την ευρεία πεποίθηση. Αυτό που μπορείτε να παρατηρήσετε ως πιο ασφαλή ένδειξη, είναι το προς τα πού στρέφονται οι κόρες του ματιού την ώρα που μιλάει: Αν «φεύγουν» προς την αριστερή πλευρά όπως τα κοιτάζετε εσείς, τότε λένε ψέματα, ενώ προς τα δεξιά είστε ασφαλείς. Αυτό συνδέεται με το ποια πλευρά του εγκεφάλου τους χρησιμοποιούν εκείνη την στιγμή και αντίστοιχα καταλαβαίνετε αν χρησιμοποιεί εκείνη που συνδέεται με τα πραγματικά στοιχεία και την μνήμη του. Για τους αριστερόχειρες, ισχύει το αντίστροφο. Επιπλέον, άλλος ένας δείκτης πιθανού ψέματος είναι ο συνομιλητής σας να ανοιγοκλείνει έντονα τα μάτια του (ακούς Bill;).

*Άκου τα στοιχεία
Ένας ψεύτης τείνει να χρησιμοποιεί διαφορετικό τόνο φωνής όταν ψεύδεται σε σχέση με τον συνηθισμένο τρόπο ομιλίας του, καθώς και διαφορετικό ρυθμό. Αν ο άνθρωπος που υποπτεύεστε μιλά για παράδειγμα ασυνήθιστα γρήγορα και με πολλές φωνητικές διακυμάνσεις, ίσως δεν έχετε και πολύ άδικο που τον υποπτεύεστε. Αν μάλιστα αποφεύγει τις συντμήσεις («Δεν το έκανα» αντί του «Δεν το ‘κανα») έχετε ένα στοιχείο παραπάνω. Επιπλέον, έχετε υπόψη σας πως κάποιος που ψεύδεται είναι πιθανό να απαντήσει με ερώτηση ή με κάποια υπεκφυγή που στρέφει αλλού την συζήτηση ή να προσπαθήσει να το «γυρίσει» στο αστείο και να χρησιμοποιήσει σαρκασμό.

*Χέρια ψηλά
Ο ψεύτης (εκτός του ότι μαζί με τον κλέφτη χαίρεται τον πρώτο χρόνο) συνηθίζει μηχανικά να στρέφει τα χέρια του προς τον εαυτό του και όχι προς εσάς. Θα πιάσει το αφτί του ή το πίσω μέρος του λαιμού του για παράδειγμα, αλλά δεν θα τείνει το χέρι του προς το μέρος σας.

*Τι μπήκε ανάμεσά μας, τι;
Σε περίπτωση που έχετε απέναντί σας έναν ψεύτη, πιθανώς ένα αντικείμενο. Κι αυτό γιατί ασυνείδητα, όσοι δεν λένε την αλήθεια και προσπαθούν να διασφαλίσουν το ψέμα τους, τοποθετούν εμπόδια ανάμεσα στον εαυτό τους και στον συνομιλητή τους.

*Πες μου κι άλλα
Οι λεπτομέρειες είναι ο καλύτερος σύμμαχος ενός ψεύτη. Κι αυτό γιατί ο τελευταίος προσπαθεί να κάνει πειστικό το ψέμα του, ξεστομίζοντας πολλές πληροφορίες για να το στολίσει. Δυστυχώς γι’ αυτόν, συνήθως το κάνει όταν αυτές δεν είναι απαραίτητες, κι έτσι μπορεί να προδοθεί. Όταν για παράδειγμα ο συνάδελφός σας, σας πει «Ναι, την έκανα την δουλειά, και μάλιστα μου πήρε τρεις ώρες, ρώτα και τον Νίκο, ήταν εκεί, και μετά πήγαμε στο bar και φάγαμε και σουβλάκια», πιθανώς να κρύβει κάτι καλά πίσω από τις παραπανίσιες λέξεις. Άλλωστε, οι υπερβολικές πληροφορίες είναι πιθανό να τον προδώσουν πιο εύκολα, αν εσείς επιμείνετε και ζητήσετε επιπλέον στοιχεία – σίγουρα κάποια στιγμή θα «χάσει τον λογαριασμό» του ψέματός του.

*Προσοχή… αγχώνει
Άλλα σημάδια άγχους, το οποίο συχνά υποδηλώνει ανειλικρίνεια ενός ανθρώπου, είναι το να στρέψει το κεφάλι του προς άλλη κατεύθυνση, αλλά και το να προσπαθεί να καθαρίσει τον λαιμό του – το κάνουμε αυθόρμητα όταν θέλουμε να αποβάλλουμε την ένταση που νιώθουμε. Προσοχή: Το να είναι κάποιος αγχωμένος, δεν τον κάνει απαραίτητα ψεύτη – στην δική σας κρίση τίθεται το αν κάποιος δικαιολογείται να είναι αγχωμένος σε μια δεδομένη συνομιλία.

*Τα τεστ του ψέματος
Αν δεν θέλετε να μείνετε με σταυρωμένα χέρια, μπορείτε να περάσετε στην αντεπίθεση, περνώντας τον συνομιλητή σας από την εξής «δοκιμασία». Την ώρα που μιλάτε για ένα συγκεκριμένο ζήτημα, για το οποίο υποψιάζεστε πως σας λέει ψέματα, αλλάξτε ξαφνικά το θέμα της συζήτησης. Αν έχετε απέναντί σας έναν ψεύτη, θα ανακουφιστεί και θα συνεχίσει να μιλάει για το νέο θέμα. Αν έχετε απέναντί σας έναν «αθώο», θα αντιδράσει με γνήσια απορία και θα θελήσει να επιστρέψει στο προηγούμενο θέμα για να ολοκληρώσει την συζήτηση.

Άλλος ένας τρόπος να τσεκάρετε τον πιθανό ψεύτη είναι να τον κατηγορήσετε ευθέως πως δεν λέει την αλήθεια. Οι αριθμοί λένε πως ένας ειλικρινής άνθρωπος θα θυμώσει και θα αντιδράσει επιθετικά, ενώ ένας ανειλικρινής θα δείξει σημάδια αμυντικής διάθεσης, προσπαθώντας με δικαιολογίες να σας πείσει για το αντίθετο. Ακόμη κι αν το βλέμμα σας και μόνο είναι καχύποπτο, κάποιος που ψεύδεται θα νιώσει άβολα και θα φανεί, ενώ κάποιος που λέει την αλήθεια θα ενοχληθεί και θα το δείξει. Τέλος, αν γνωρίζετε αρκετά καλά το πρόσωπο που υποπτεύεστε, προσπαθήστε να έχετε στο μυαλό σας τις αντιδράσεις και τον τρόπο ομιλίας του σε κάποια παλιότερη συζήτησή σας, κατά την οποία ξέρετε πως ήταν ειλικρινής, και συγκρίνετε τις νέες αντιδράσεις του.

*Τα ψέματα των σχέσεων 
Δείτε τα κυριότερα πιθανά ψέματα που ξεστομίζει ο/η σύντροφός σας και οι τρόποι να τσεκάρετε του λόγου το αληθές εδώ.