Χίος: Αιγαιοπελαγίτικες ιστορίες με γεύση... μαστίχας

της Έλενας Μπούλια


Η Χίος δεν αγαπιέται με την πρώτη, χρειάζεται να την επισκεφτεί κανείς κάμποσες φορές για να τον κερδίσει. Να δημιουργήσει τις μνήμες του, τις εμπειρίες του, να αποκτήσει σχέσεις στενές μαζί της που θα τον συνδέουν και σαν σειρήνες θα τον τραβούν ξανά κοντά της.

Ο λόγος δεν είναι η έλλειψη όμορφων τοπίων, αν μη τι άλλο η άγρια φύση οργιάζει στο νησί, ούτε η φιλοξενία των ντόπιων, που είναι πρόθυμοι κάθε στιγμή να ανοίξουν τα σπίτια τους και να σε κεράσουν γλυκό μανταρινάκι. Όπως κάθε βιομηχανοποιημένο νησί, όμως, που η αλόγιστη ανάπτυξη έχει γδάρει τον χαρακτήρα του, έτσι και η Χίος -και πιο συγκεκριμένα το λιμάνι της- έχει πληγεί ανεπανόρθωτα. Τα κτίρια και τα μαγαζιά που το περιβάλλουν ακολουθούν μοντέρνους αρχιτεκτονικούς ρυθμούς και η ζωή στο λιμάνι είναι έντονη και πολύβουη.

Είναι από την άλλη και αυτή η βαριά ιστορία 8.000 χρόνων που κουβαλά στην πλάτη της και που της έχει χαράξει ρυτίδες πόνου αλλά και γοητείας. Σύμφωνα με την παράδοση, το όνομα του νησιού δόθηκε από τον πρώτο βασιλιά και οικιστή Οινοποιών, ο οποίος λάτρεψε τη Χίο και απέκτησε εκεί την κόρη του, Χιόνη. Ο τραγικός ποιητής Ίωνας (Χιώτης και αυτός), ωστόσο, υποστηρίζει πως το όνομα δόθηκε από τον Χίο, γιο του Ποσειδώνα, που την ημέρα της γέννησής του χιόνιζε πολύ.

Περισσότερο ρεαλιστική πάντως ακούγεται η εκδοχή του ιστορικού Ισίδωρου, ο οποίος αναφέρει πως το νησί ονομάστηκε έτσι από τους Φοίνικες και πως στα συριακά «χίος» σημαίνει μαστίχα. Όπως και να’χει το βάθος της ιστορίας του νησιού αναδεικνύεται και από τα αρχαιολογικά ευρήματα στις περιοχές Άγιο Γάλας και Εμπορειό, που χρονολογούνται από τον πρώτο αποικοισμό των Ιώνων.

Έτσι η Χίος, χάρη και στην στρατηγική της θέση στο δρόμο προς τον Εύξεινο Πόντο, συμπεριλήφθηκε στην Ιωνική Συνομοσπονδία, ανέπτυξε μία από τις κυρίαρχες πόλεις των θαλασσών με πλοία που όργωναν τα λιμάνια σε όλη τη Μεσόγειο. Πλούσια σε γεωργικά και βιοτεχνικά προϊόντα, με κυρίαρχα τη μαστίχα και το κρασί, η Χίος ευδοκίμησε και οικονομικά με τα κέρδη που εισέρεαν. Πολλά χρόνια αργότερα, μάλιστα, ο Θουκυδίδης χαρακτήρισε τους Χιώτες ως τους πλουσιότερους των Ελλήνων και επαίνεσε την ευνομία του νησιού.

Η μαστίχα «βοήθησε» και κατά την περίοδο της Τουρκοκρατίας (που διήρκησε στο νησί από το 1566 έως το 1912), αφού κατά το πρώτο έτος της επανάστασης η Χίος δεν έλαβε μέρος στον Αγώνα, γιατί οι φιλήσυχοι κάτοικοί της ήταν αφοσιωμένοι στην καλλιέργεια της μαστίχας και στα κέρδη από αυτήν. Ο Σουλτάνος, μάλιστα, αγόραζε σχεδόν όλη τη μαστίχα για προσωπική του χρήση και έτσι χάριζε πάντα την εύνοιά του στο νησί. Στο δεύτερο έτος της επανάστασης, ωστόσο, οι Χιώτες επαναστάτησαν, χιλιάδες στρατού αποβιβάστηκαν και κατέστρεψαν το νησί και χιλιάδες κατοίκων αναγκάστηκαν να εκπατριστούν.

Τη νύχτα της 4ης Ιουνίου 1822, όμως, ο Κανάρης ξεκινά από το Ψαρά, το μικρό νησί δίπλα στη Χίο, προχωρά ανάμεσα στα εχθρικά πλοία και πυρπολεί τη ναυαρχίδα του Καρά-Αλή. Ένας συντριπτικός σεισμός το 1881 διαλύει κυριολεκτικά το νησί, το οποίο περιμένει τελικά τη βοήθεια του Ελληνικού Απελευθερωτικού Στρατού, το 1912, για να ελευθερωθεί και να ορθοποδήσει.

Η ιστορία της Χίου συνεχίζεται σήμερα, μέσα στα σοκάκια της Χώρας, στα πανέμορφα ορεινά και θαλασσινά χωριά της, στον άγονο βορά με την άγρια φύση του και στον πλούσιο νότο, με τις καλλιέργειες και τα οπωροφόρα δέντρα, αλλά και μέσα από τη μαστίχα. Το μοναδικό αυτό προϊόν που ρέει από τις σχισμές του μαστιχόδεντρου, επεξεργάζεται –ή και όχι- και διανέμεται σε ολόκληρο τον κόσμο.

Στην πόλη της Χίου, εκεί που κάποτε χτυπούσε η καρδιά της αρχαίας πόλης, σώζονται σήμερα τμήματα του γενοβέζικου κάστρου, του «φρουρίου» της που χτίστηκε από τους Βυζαντινούς τον 10ο αιώνα, και μέσα σε αυτό διατηρούνται και κατοικούνται σπίτια από την εποχή της Τουρκοκρατίας. Περισσότερα για την ιστορία του νησιού μπορεί να μάθει κανείς στο Βυζαντινό μουσείο, το παλιό τζαμί έξω από το φρούριο, και στο Αρχαιολογικό μουσείο στην περιοχή της Ευαγγελιστρίας.

Οι περιοχές που αξίζει να επισκεφθεί ο ταξιδιώτης στο νησί… αμέτρητες! Στην κεντρική Χίο και σε κοντινή απόσταση από την πόλη, ξεχωρίζουν το μικρό αλλά πανέμορφο χωρίο Αυγώνυμα, όπου αξίζει να δοκιμάσει κανείς σούμα, το τοπικό ποτό από απόσταγμα σύκων, ο Ανάβατος, λίγο βορειότερα, ένα εγκαταλελειμμένο χωριό που ανασκευάζεται σήμερα ως μουσειακό μνημείο, και φυσικά το Βροντάδο. Εδώ μένουμε για να θυμίσουμε πως πρόκειται για το χωριό στο οποίο τη νύχτα της Ανάστασης η νύχτα γίνεται μέρα από τα βεγγαλικά. Πρόκειται ουσιαστικά για ”ανταλλαγή πυρών” μεταξύ των δύο αντικριστών ενοριών, του Αγίου Μάρκου και της Παναγίας της Ερυθιανής. Σας συμβουλεύουμε να παρακολουθήσετε το εντυπωσιακό θέμα από το μοναστήρι του Αγ. Μακαρίου.

Νότια της πόλης βρίσκεται ένα από τα μαργαριτάρια του νησιού, το προάστιο Κάμπος. Κάντε μια βόλτα στους στενούς του δρόμους, θαυμάστε τα αριστοκρατικά σπίτια με τους τεράστιους τοίχους, τους ανθόκηπους, τα πυκνά δέντρα και καθίστε για φαγητό στο Απόμερο. Ακόμα πιο νότια βρίσκεται το Πυργί, ένα παραδοσιακό, μεσαιωνικό χωριό φρουριακού τύπου με ιδιαίτερη αρχιτεκτονική, αφού οι εξωτερικοί τοίχοι των σπιτιών κοσμούνται με γεωμετρικά σχήματα.

Βρίσκεστε ήδη στα Μαστιχοχώρια και το Πυργί είναι το μεγαλύτερο από τα 24. Μη φύγετε, όμως, αν δεν επισκεφτείτε και τα Μεστά, τον μεσαιωνικό οικισμό χτισμένο μέσα σε τοίχος, με μία είσοδο και μία έξοδο. Στην πλατεία με τα καφενεδάκια, κάτω από τον τεράστιο πλάτανο, τον επισκέπτη περιμένουν γλυκά του κουταλιού, τοπικά μεζεδάκια (στον Λιμένα Μεστών) και παραδοσιακά μαγαζιά για ψώνια.

Όχι όμως πως τα βόρεια του νησιού στερούνται αξιοθέατων. Ο Βολισσός μαγεύει με τα πέτρινα σοκάκια του. Τα Καρδάμυλα είναι ένα παλιό μεσαιωνικό χωριό με εξαίσια αρχιτεκτονική και πολλά αξιοθέατα. Ο Νάγος αποτελεί μία μικρή όαση με τα τρεχούμενα νερά του και την πυκνή βλάστηση που φτάνει ως τη θάλασσα. Όλα εδώ είναι λιτά, απέριττα και η ομορφιά της φύσης είναι αρκετή για να τα στολίσει και να τα παραδώσει σα νύφες στο γαλάζιο του Αιγαίο.

Κι όταν έρχεται το καλοκαίρι, η ζωή και η διασκέδαση μεταφέρονται στις παραλίες του νησιού που αν και αριθμούνται περί τις 50, έχουν και αυτές τα διαμάντια τους. Η Αγία Φωτεινή (ή Αγία Φωτιά σύμφωνα με τους ντόπιους), για παράδειγμα, είναι μία από τις πολυσύχναστες παραλίες με βότσαλο, πλήρως οργανωμένη και με αρκετά μπαράκια. Η θάλασσα, όπως στα περισσότερα σημεία άλλωστε, είναι παγωμένη, ενώ κυριαρχεί το βότσαλο. Η Κώμη, κοντά στο χωριό Εμπορειό, είναι εξίσου δημοφιλής. Εδώ θα βρείτε άμμο με ψιλό βοτσαλάκι, αρκετά μπαράκια, ενώ οι ξαπλώστρες της είναι δωρεάν. Κοντά στην πόλη είναι και οι Γλάροι, ένας μικρός κόλπος με αμμουδιά και καταγάλανα νερά.

Τα highlight πάντως από παραλίες είναι τα Μαύρα Βόλια και τα Βρουλίδια, στο νότιο άκρο του νησιού. Στην πρώτη περίπτωση θα βρείτε μεγάλους κόλπους με μαύρο βότσαλο και πεντακάθαρο νερό, στη δεύτερη πρόκειται για έναν απομονωμένο, απόκρημνο κολπίσκο με γαλάζια νερά και άσπρα βράχια. Πάρτε μαζί σας νερό και ό,τι άλλο εφόδιο χρειαστείτε γιατί δεν υπάρχει τίποτα διαθέσιμο.

Στα βόρεια του νησιού αξίζει να βρεθείτε στην παραλία της Αγ. Μαρκέλλας, κάτω από το ομώνυμο μοναστήρι. Εκεί στις 22 Ιουλίου γίνεται το μεγαλύτερο πανυγήρι, με εκατοντάδες κόσμου που καταφτάνει πεζή από την πόλη (απόσταση 40 χλμ!) για να κάνει τάμα στην προστάτιδά του. Για ξεφάντωμα και beach parties βρεθείτε στα Λευκαθιά.

Μη φύγετε από τη Χίο αν δεν…

* Κάνετε μια βόλτα σε ένα από τα ομορφότερα και πιο δροσερά σημεία της Χώρας, τον μεγάλο Δημοτικό Κήπο στην κεντρική πλατεία.

* Επισκεφθείτε το Ομήρειο Πνευματικό Κέντρο Δήμου Χίου (η Χίος άλλωστε θεωρείται από πολλούς πατρίδα του Ομήρου). Στο Κέντρο υπάρχει αίθουσα θεάτρου, βιβλιοθήκη και δύο γκαλερί, ενώ πραγματοποιούνται τακτικά διάφορες καλλιτεχνικές εκδηλώσεις.

* Βρεθείτε στο μοναστήρι της Νέας Μονής (11 χλμ. από την πόλη) για να αντικρίσετε το σημαντικότερο ίσως ιστορικό μνημείο του νησιού, εκεί όπου τρεις ερημίτες μοναχοί βρήκαν τον 11ο αιώνα τη θαυματουργή εικόνα της Παναγίας.

* Αγοράσετε μαστίχα, το βασικότερο προϊόν της Χίου που δύσκολα θα βρείτε κάπου αλλού στον κόσμο. Από εδώ ξεκίνησε άλλωστε και η γνωστή αλυσίδα καταστημάτων Mastiha Shop.

Πού θα φάτε;

* Αστέρι: Στα Αυγώνυμα, λίγο έξω από το χωριό. Για ντολμαδάκια γιαλαντζί, χορτοκεφτέδες και καυκαλήθρα με κρεμμύδι.

* Χότζας: Στην πόλη της Χίου. Για ουζάκια και νόστιμα τοπικά μεζεδάκια.

* Οινομαγειρείο του Ιάκωβου: Στην πόλη της Χίου. Για φουρνοπατάτες με τέσσερα τυριά και ταμπουροκρεμμυδόπιτα με κολοκύθα.

* Πύργος: Το εστιατόριο του ξενοδοχείου «Ελληνικό Κάστρο», στην πόλη. Μεσογειακές γεύσεις και αυθεντικά χιώτικα πιάτα, όπως κριθαροκουλούρα με ψητό τυρί μαστέλο και πουγκιά γεμιστά με μοσχάρι ή με τυριά.

Πού θα διασκεδάσετε (στη Χώρα);

* Satva: Για χαλαρό ποτάκι σε φόντο σκούρου ξύλου και κόκκινων δερμάτινων καναπέδων. Oriental στυλ με πουφ και ναργιλέδες.

* Remezzo: Για ποτάκι στο όρθιο, έξω από το μαγαζί. Ξύλο και μπαμπού μπλέκονται ευχάριστα με τα διάφορα είδη ξένης και ελληνικής μουσικής.

* Prive: Στον παραλιακό δρόμο. Όμορφο περιβάλλον σε λευκό φόντο, δέντρα και φυτά μέσα και έξω από το μαγαζί και ένα μεγάλο μπαρ που γίνεται χαμός.

* City: Τεράστιο club με εξωτικό décor.

* Discovery: Η νέα άφιξη στη νυχτερινή διασκέδαση… αναμένονται κριτικές.

* Caravel: Για αυτούς που θέλουν να συνεχίσουν σε μπουζούκια. Νεανικό πρόγραμμα και άφθονο κέφι.

Πού θα μείνετε;

* Chandris Hotel: Ο ορισμός της πολυτέλειας στην καρδιά της Χίου. Τιμές: Από 140 ευρώ το δίκλινο με πρωινό τον Ιούνιο, 170 ευρώ τον Αύγουστο (Τηλ. 22710 44401).

* Erytha Hotel: Στην περιοχή του Καρφά. Ήσυχο περιβάλλον, ιδανικό για οικογένειες. Τιμές: Από 95 ευρώ το δίκλινο με πρωινό τον Ιούνιο, από 128 ευρώ τον Αύγουστο (Τηλ. 22710 32311).

* Golden Sand Hotel: Στην παραλία του Καρφά, 7 χλμ. από το κέντρο. Πολυτελές κατάλυμα, με μοντέρνες εγκαταστάσεις, πισίνα και κήπο. Τιμές: Από 102 ευρώ το δίκλινο με πρωινό τον Ιούνιο, 148 ευρώ από μέσα Ιουλίου έως τέλος Αυγούστου (Τηλ. 22710 32080).

* Pyrgos Village: Στο χωριό Βολισσός. Παραμυθένιο σκηνικό σε δωμάτια μοναδικής αισθητικής. Τιμές: Από 350 ευρώ το δίκλινο με πρωινό (Τηλ. 22740 22090).

* Voulamandis House: Ένα γενοβέζικο αρχοντικό του 1742 στην καρδιά ενός καταπράσινος κτήματος δώδεκα στρεμμάτων στον Κάμπο. Τιμές: από 40 ευρώ το δίκλινο τον Ιούνιο, 65 ευρώ τον Αύγουστο. (Τηλ. 22710 31733)

Τελευταία ενημέρωση: 18 Μαΐου 2010