Είδαμε τον «Αύγουστο» στο Θέατρο Δημήτρης Χορν

της Ιωάννας Μπλάτσου

Ο «Αύγουστος» («August: Osage County», 2007) του Αμερικανού συγγραφέα Tracy Letts, σε σκηνοθεσία Κωνσταντίνου Μαρκουλάκη είναι μία από τις πιο άρτιες παραστάσεις της σεζόν. Οφείλω, βέβαια, εδώ να ομολογήσω τις δεύτερες σκέψεις μου, όταν πρωτοέμαθα ότι θα ανεβεί φέτος στην αθηναϊκή θεατρική σκηνή αυτό το εξαιρετικό σύγχρονο έργο, όταν είχε παιχτεί μόλις το 2013 στον κινηματογράφο με μία συγκλονιστική διανομή -Meryl Streep, Julia Roberts, Sam Shepard, Ewan McGregor, Benedict Cumberbatch, Juliette Lewis, Chris Cooper, Margo Martindale, Dermot Mulroney- με τη Meryl Streep να σφραγίζει με την αψεγάδιαστη ερμηνεία της τον ρόλο της μητέρας της οικογένειας Ουέστον, Βάιολετ, και να προτείνεται πάλι για το Όσκαρ Α’ Γυναικείου Ρόλου.

Οι απορίες μου εύλογες: Ποια Ελληνίδα ηθοποιός θα μπορούσε να αντέξει να αναμετρηθεί με την πρόσφατη ερμηνεία του «θηρίου» της υποκριτικής Meryl Streep; Και άντε, κάποια θαρραλέα ηθοποιός μας το αποτολμούσε, η υπόλοιπη σούπερ διανομή της ταινίας, τι ισότιμη αντιστοιχία μπορούσε να έχει στο καθ’ ημάς θεατρικό ρόστερ;

Οι απαντήσεις είναι ευχάριστα αποστομωτικές πάνω στη σκηνή του θεάτρου Δημήτρης Χορν, με τη Θέμιδα Μπαζάκα, ως Βάιολετ Ουέστον, να σαρώνει και να απομακρύνει κάθε σύγκριση και ανάμνηση της Αμερικανίδας συναδέλφου της Meryl Streep, αλλά και την υπόλοιπη ελληνική διανομή να διαθέτει πραγματικά κάποιες πολύ δυνατές στιγμές. Αλλά ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή.

Το έργο

Ο «Αύγουστος» είναι καταρχάς θεατρικό έργο, το οποίο γράφτηκε το 2007, για να μεταφερθεί το 2013 στον κινηματογράφο. Με έντονα στοιχεία από την καταιγιστική και απροκάλυπτα σκληρή γραφή του Edward Albee, την ιδέα της δυσλειτουργικής οικογένειας ως μεταφορά μιας κοινωνίας σε αποσύνθεση του Arthur Miller, την έμφαση στη θεατρική ρητορική και τη συναισθηματική ένταση που προέρχεται μέσα από τη βία της γλώσσας του John Osborne, το φλεγματικό ειρωνικό ύφος και συνάμα το πνευματώδες χιούμορ του Noël Coward, αλλά και την εμμονή στις παθογένειες και δυσλειτουργίες του οικογενειακού πυρήνα του Tennessee Williams, ο Tracy Letts γράφει ένα από τα ελάχιστα πραγματικά σπουδαία θεατρικά έργα του 21ου αιώνα μέχρι τώρα, μια μαύρη κωμωδία που κρατά τον θεατή σε εγρήγορση από την πρώτη πρόταση του έργου («Η ζωή κρατάει πολύ» [T.S. Eliot, «Κούφιοι άνθρωποι (The Hollow Men)]) μέχρι την τελευταία («Έτσι τελειώνει ο κόσμος, όχι με έναν βρόντο, μα με έναν λυγμό» [T.S. Eliot, «Κούφιοι άνθρωποι (The Hollow Men)]).

Η πλοκή του έργου εκτυλίσσεται κατά τη διάρκεια του καυτού Αυγούστου στην πολιτεία Οουσέιτζ, στην Οκλαχόμα των ΗΠΑ, στο τρίπατο σπίτι του ποιητή Μπέβερλι Ουέστον και της συζύγου του Βάιολετ. Ο Μπέβερλι, λίγο πριν εξαφανιστεί, μας συστήνει τον εαυτό του και τη γυναίκα του: «Η γυναίκα μου παίρνει χάπια και εγώ πίνω. Αυτή είναι η συμφωνία μας». Οι συνειρμοί αναφορικά με την ποίηση του T.S. Eliot, αγαπημένου ποιητή του Μπέβερλι, είναι αυτόκλητοι, διασαφηνιστικοί. Οι στίχοι του «Ερωτικού τραγουδιού του Τζέι Άλφρεντ Προύφροκ», των «Κούφιων Ανθρώπων» ή της «Έρημης Χώρας» του T.S. Eliot θαρρείς είναι το διακείμενο που εμβολίζει το άριστα δομημένο κείμενο του Tracy Letts. Σε λίγο, με την ανακοίνωση της αυτοκτονίας του Μπέβερλι και τη συνάθροιση όλης της οικογένειας στο πατρικό σπίτι, θα έρθουν στην επιφάνεια ανείπωτα μυστικά, καθηλωτικές εξομολογήσεις, πικρόχολα σχόλια, ισοπεδωτικές συγκρούσεις.

Η παράσταση

Ο Κωνσταντίνος Μαρκουλάκης λειτουργεί ως σκηνοθέτης-φωτιστής των λεκτικών πεδιάδων αλλά και των ανήλιαγων συναισθηματικών υπογείων του κειμένου του Tracy Letts. Αναδεικνύει ή υποφωτίζει εύστοχα και κατά περίπτωση τους λεκτικούς τυφώνες που ξεσπούν ανάμεσα στα αλληλοσπαρασσόμενα μέλη της δυσλειτουργικής οικογένειας Ουέστον, ενώ παράλληλα ρίχνει προβολείς στο καλοδεχούμενο και αναγκαίο λυτρωτικό χιούμορ του Αμερικανού συγγραφέα.

Ομοίως εύστοχα έχει κινηθεί ο σκηνοθέτης και στη διανομή. Ακολουθώντας τη ρήση του Ηλία Καζάν, «Η διανομή των ρόλων είναι το 95% της επιτυχίας μιας δουλειάς», ο Μαρκουλάκης φρόντισε να έχει μαζί του κάποιους σπουδαίους καρατερίστες, με πρώτη και καλύτερη τη Θέμιδα Μπαζάκα η οποία είναι σαρωτική ως Βάιολετ Ουέστον. Η έμπειρη ηθοποιός μοιάζει να παίζει χωρίς ψυχοσυναισθηματικό δίχτυ ασφαλείας, έτσι όπως ακροβατεί αριστοτεχνικά ανάμεσα στη λυσσαλέα βαθιά ριζωμένη μέσα στη Βάιολετ πικρία – μοχθηρία και στη μανιασμένη αυτοκαταστροφική της τάση.

Αποκάλυψη η νεαρή Σίσσυ Τουμάση στον ρόλο της 14χρονης Τζιν, κόρης της Μπάρμπαρα Ουέστον και εγγονής της Βάιολετ, συνδυάζει ένα πικάντικο, νεανικό physique με μια στιβαρή, καλοδουλεμένη ερμηνευτική απόδοση. Έκπληξη αποτελεί η Μαρίνα Ασλάνογλου ως Κάρεν Ουέστον, η μικρότερη κόρη της οικογένειας, σε ερμηνεία πολύ διαφορετική, πολύ πιο ανάλαφρη, από ό,τι την έχουμε δει έως τώρα. Ισορροπημένη και σε σωστούς χαμηλούς τόνους η Βίκυ Βολιώτη στον ρόλο της ισορροπίστριας Άιβι, της δευτερότοκης κόρης των Ουέστον, η οποία στη συνέχεια εκρήγνυται χωρίς να χάσει το κέντρο του χαρακτήρα της.

Η Μπάρμπαρα, η πρωτότοκη κόρη των Ουέστον, της Μαρίας Πρωτόπαπα, όπως και ο Μπέβερλι Ουέστον του Μάνου Βακούση δεν κατάφεραν να διώξουν από τη σκέψη μου τις αντίστοιχες ερμηνείες της Julia Roberts και του Sam Shepard κατά την πρόσφατη κινηματογραφική μεταφορά του θεατρικού έργου.

Η Μαρία Κατσιαδάκη ως Μάτι Φέι, αδερφή της Βάιολετ, πλάθει έναν πληθωρικό ρόλο, θυμίζοντας έντονα τις ηρωίδες των νότιων πολιτειών της Αμερικής (Southern belles), ενώ εδώ βρισκόμαστε στον Βορρά, στην Οκλαχόμα, αλλά τον υποστηρίζει θαυμάσια.

Πολύ καλοί επίσης οι Αλέξανδρος Μυλωνάς (Τσάρλι, σύζυγος της Μάτι Φέι), Κώστας Ανταλόπουλος (Μπιλ, σύζυγος της Μπάρμπαρα) και η Aurora Marion (Τζόνα, ινδιάνα υπηρέτρια).

Η προσεγμένη στη λεπτομέρειά της παράσταση του Κωνσταντίνου Μαρκουλάκη συνοδεύεται από ένα απρόσεκτο έντυπο πρόγραμμα, με βασικά λάθη σε τίτλους ποιημάτων, στα ονόματα των χαρακτήρων του έργου, αλλά και σύνταξης.