Τα τέσσερα πόδια του τραπεζιού: Ιάκωβος Καμπανέλλης στο Θέατρο Πρόβα

Η σπαρταριστή αποκαλυπτική σάτιρα «Τα τέσσερα πόδια του τραπεζιού» του Ιάκωβου Καμπανέλλη, που αγαπήθηκε και καταχειροκροτήθηκε από το φιλοθεάμων κοινό, θα παρουσιαστεί για 2η Χρονιά στο ΘΕΑΤΡΟ ΠΡΟΒΑ, από το Σάββατο 5 Νοεμβρίου και για περιορισμένο αριθμό παραστάσεων.

Λίγα λόγια για το έργο:
«Τα τέσσερα πόδια του τραπεζιού» είναι ο αντίποδας του κόσμου της «Αυλής των θαυμάτων». Το έργο γράφτηκε το 1978 και παρουσιάστηκε από το θέατρο Τέχνης. Η ιστορία του έργου είναι πολύ απλή.

Τα επτά αδέλφια, γυναίκες και άντρες, κληρονόμοι μιας μεγάλης βιομηχανικής επιχείρησης, κάτω από την τυραννική αθανασία ενός επτάψυχου πατέρα, που μολονότι είναι σε μόνιμη

αφασία, διατηρεί το 51% των μετοχών του. Τα αδέρφια τσακώνονται μεταξύ τους, γιατί όλα θέλουν να ηγηθούν και να αναλάβουν τη διεύθυνση της εταιρείας. Οι ανελέητες ραδιουργίες και οι λυσσαλέοι καυγάδες που γίνονται συνέχεια ανάμεσά τους, οδηγούν στην αλληλοεξόντωση τους. Τελικά διαπιστώνουν ότι κυνηγούν και επενδύουν σε ένα μέλλον που δεν το ορίζουν. Μέσα όμως από τις διάφορες κωμικοτραγικές καταστάσεις που ζουν, αποφασίζουν να συμφιλιωθούν, και να μονοιάσουν για να συνεχίζουν να έχουν ακόμα τον ζωντανό μπαμπά τους.

Η Μαίρη Ραζή και ο Σωτήρης Τσόγκας πρωταγωνιστούν μαζί με τους Κώστα Δαρλάση, Μαρία Ελένη Μακρή, Κοραλία Τσόγκα, Άννα Πορφύρη, Αντώνη Ζιώγα, Υάκινθο Μάινα, στη διαχρονική, κωμικοτραγική, κοινωνική σάτιρα, του Ιάκωβου Καμπανέλλη. Την σκηνοθεσία υπογράφει ο Παντελής Παπαδόπουλος, τα σκηνικά κοστούμια η Λαμπρινή Καρδαρά , σε πρωτότυπη μουσική του Διονύση Τσακνή, με εισηγητή δραματολογίας τον Κώστα Γεωργουσόπουλο.

Γιατί επιλέξαμε το έργο «Τα τέσσερα πόδια του τραπεζιού»:
Το θέατρο «Πρόβα» έχει στο ενεργητικό του μακροχρόνια πορεία παρουσίασης ελληνικών θεατρικών έργων . Στο πλαίσιο της συμμετοχής μας στον εορτασμό του έτους Καμπανέλλη, 100 χρόνια από τη γέννηση του, επιλέξαμε να παρουσιάσουμε «Τα τέσσερα πόδια του τραπεζιού», ένα από τα πιο σημαντικά έργα της ελληνικής μεταπολιτευτικής περιόδου. Πρόκειται για το έργο που φέρει την υπογραφή του πατριάρχη του ελληνικού θεάτρου, Ιάκωβου Καμπανέλλη. Το έργο, με αφορμή τη διαμάχη για την κληρονομιά μιας μεγάλης βιομηχανικής επιχείρησης, καταγράφει με συγκλονιστικό αλλά και διαχρονικό τρόπο, την απληστία των ανθρώπων και την ακόρεστη δίψα τους για εξουσία και πλούτο. Το έργο γράφτηκε το 1978 αλλά μοιάζει σαν να γράφτηκε σήμερα. Αυτό είναι το μέγα επίτευγμα του Καμπανέλλη, ο οποίος στέκεται στην κορυφή της νεότερης ιστορίας του θεάτρου. Δεν είναι τυχαίο που οι σύγχρονοι του συγγραφείς, αλλά και οι νεότεροι τον αποκαλούν γενάρχη του ελληνικού θεάτρου.
Μαίρη Ραζή – Σωτήρης Τσόγκας

Το θέατρο Πρόβα επιχορηγήθηκε από το Υπουργείο Πολιτισμού για το έργο «Τα τέσσερα πόδια του τραπεζιού» του Ιάκωβου Καμπανέλλη.

Συντελεστές
Σκηνοθεσία-Φωτισμοί: ΠΑΝΤΕΛΗΣ ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΣ
Σκηνογραφία-Ενδυματολογία: ΛΑΜΠΡΙΝΗ ΚΑΡΔΑΡΑ
Μουσική: ΔΙΟΝΥΣΗΣ ΤΣΑΚΝΗΣ
Εισηγητής Δραματολογίας: ΚΩΣΤΑΣ ΓΕΩΡΓΟΥΣΟΠΟΥΛΟΣ
Σχεδιασμός Φωτισμών: ΥΑΚΙΝΘΟΣ ΜΑΙΝΑΣ
Βοηθός σκηνοθέτη: ΤΑΣΟΣ ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΣ

Διανομή
Αλίκη: ΜΑΙΡΗ ΡΑΖΗ
Κώστας: ΣΩΤΗΡΗΣ ΤΣΟΓΚΑΣ
Τώνης: ΚΩΣΤΑΣ ΔΑΡΛΑΣΗΣ
Μαίρη: ΚΟΡΑΛΙΑ ΤΣΟΓΚΑ
Θεία: ΜΑΡΙΑ ΕΛΕΝΗ ΜΑΚΡΗ
Μάνος: ΑΝΤΩΝΗΣ ΖΙΩΓΑΣ
Ειρήνη: ΑΝΝΑ ΠΟΡΦΥΡΗ
Γιώργος: ΥΑΚΙΝΘΟΣ ΜΑΙΝΑΣ

Σημείωμα του Σωτήρη Τσόγκα
«Τα τέσσερα πόδια του τραπεζιού» είναι ένα από τα σημαντικότερα έργα του Ιάκωβου Καμπανέλλη, και από τα πλέον διακεκριμένα της νεοελληνικής δραματουργίας. Το έργο αυτό αποκλείει από τον δραματουργικό του πυρήνα έντονα ηθογραφικά στοιχεία, για αυτό και παραμένει -43 χρόνια μετά τη γραφή του- επίκαιρο. Διαπραγματεύεται την ακόρεστη και θηριώδη δίψα του ανθρώπου για εξουσία, δύναμη, πλούτο, έλεγχο και εκμετάλλευση. Θέμα δηλαδή υπερ-τοπικό και υπέρ-χρονικό και με αυτή την έννοια, κλασσικό. Ο συγγραφέας κατέρχεται στα άδυτα μιας μεγαλοαστικής οικογένειας και φέρνει στο φως, άλλοτε με κυνικό ρεαλισμό, άλλοτε με επιτηδευμένο μελοδραματισμό και άλλοτε με παρωδιακές εξάρσεις, τον ανελέητο πόλεμο μεταξύ των μελών της, για το ποιος θα κληρονομήσει τα σκήπτρα μιας μεγάλης βιομηχανικής επιχείρησης. Το έργο «Τα τέσσερα πόδια του τραπεζιού»παρουσιάζει με μοναδικό τρόπο, το πώς μεταβάλλονται, αλλοιώνονται και εξαγριώνονται οι δεσμοί αίματος στο κυνήγι της εξουσίας και του πλούτου, μεταμορφώνοντας μία οικογένεια σε αρένα «ζωώδους» και «αιματηρής» μάχης μέχρις εσχάτων. Μία μικρογραφία δηλαδή της σύγχρονης κοινωνίας.

Σημείωμα του σκηνοθέτη Παντελή Παπαδόπουλου
Ο Ιάκωβος Καμπανέλλης δεν έγραψε μόνο υπέροχα θεατρικά έργα, έδωσε στα έργα του και υπέροχους τίτλους ευφυείς, ποιητικούς. Στα τέσσερα πόδια του τραπεζιού ο τίτλος εμπεριέχει το περιεχόμενο και την ουσία του έργου, μία καταπληκτική μεταφορά! Τα τέσσερα πόδια ενός τραπεζιού δεν μπορούν να σταθούν όρθια, αυτόνομα, χωρίς το καπάκι του τραπεζιού, χωρίς την τάβλα θα πέσουν. Στο έργο αυτό ο Καμπανέλλης φεύγει από τη λαϊκή συνοικία, από την αυλή των θαυμάτων και μπαίνει στο αστικό σαλόνι, όπου ζει κινείται και δρα μία επιχειρηματική οικογένεια. Αντιθέσεις, ανταγωνισμοί, συνωμοσίες, πάθη και μίση χαρακτηρίζουν την συνύπαρξη τους. Μέσα σ’ αυτό το κλίμα τα αδέρφια συντηρούν με κάθε τρόπο τον ημιθανή πατέρα τους στη ζωή. Γιατί χωρίς αυτόν θα πέσουν. Ο πατέρας τους κρατά όρθιους, ενωμένους. Είναι η τάβλα του τραπεζιού. Ο Ιάκωβος Καμπανέλλης είναι ένας ανατόμος της ελληνικής κοινωνίας, σφράγισε με το έργο του το δεύτερο μισό του 20ου αιώνα. Στα τέσσερα πόδια κάνει τομή στη γέννηση της Ελληνικής αστικής τάξης, στη δημιουργία του καπιταλισμού στην Ελλάδα. Με χιούμορ που καίει και με διάθεση σατιρική, με έντονες συγκρούσεις στηλιτεύει νοοτροπίες και συμπεριφορές. Μία κοινωνική, οικογενειακή κωμωδία. Μάλλον ένα έργο κωμικοτραγικό. Στόχος μία ευφροσύνη παράσταση με σκέψη και ουσία. Χαίρομαι που συνεργάζομαι και πάλι με το θέατρο Πρόβα, την Μαίρη Ραζή και το Σωτήρη Τσόγκα που ξέρουν να δημιουργούν ένα περιβάλλον ανθρώπινο, φιλικό και δημιουργικό. Τους ευχαριστώ.

Σημείωμα του Κώστα Γεωργουσόπουλου
Ο Καμπανέλλης δεν έχει επώνυμους δασκάλους δεν ανήκει σε καμία σχολή. Δεν μαθήτευσε συστηματικά στη θεατρική πιάτσα, ήρθε στο θέατρο επιφορτισμένος με την τραυματική εμπειρία του Μαουτχάουζεν και θυμωμένος γιατί ο άνθρωπος που έχει το προνόμιο να εκλεγεί το χαρίεν συνήθως κατέφυγε στο χαώδες. Ο Καμπανέλλης έμαθε θέατρο ως μαγεμένος θεατής στους σκοτεινούς εξώστες του Εθνικού Θεάτρου και στα τρίζοντα καθίσματα του Θεάτρου Τέχνης. Είναι ευτυχώς ένας ιδιοφυής αυτοδίδακτος. Αλλά και ένας συλλέκτης σπάνιων χειροποίητων αισθημάτων θεατρικής καταγωγής. Όλο το έργο του Καμπανέλλη είναι οι απεγνωσμένες προσπάθειες του ανθρώπου της γενιάς του να κατοικήσουν το μεταβαλλόμενο ραγδαία χώρο τους. Αρχοντικά που καταρρέουν, αυλές που γκρεμίζονται, εστίες ή οικογενειακά τραπέζια που ακυρώνονται ως αμπάριζες ζωής, απονευρωμένες απόπειρες επιστροφής στα πάτρια, τραυματικές μνήμες ζωής καθημαγμένες από τις προδοσίες και μέσα σ΄ αυτό το αλλοπρόσαλλο άνευ αρχών δούναι και λαβείν παγιδευμένος ο Έλληνας του Καμπανέλλη, ονειροπόλος και χωμάτινος, γενναιόδωρος και μίζερος μαζί, προδομένος και ποταπός, προδότης, προσηνής και ανοίκειος, ανοιχτός σφιχτός σε επιθυμίες, λάγνος και ηθικολόγος, αλήτης, φυγάς και σπιτόγατος, κοπανατζής και κλεπταποδόχος, βασανιστής και αιώνιο θύμα, νοσταλγός των μεγάλων οριζόντων και καρπαζοεισπράκτορας της δεκάρας, αυτός ο μέγας, ο μικρός Έλληνας που με το ένα χέρι ανακατεύει το βόθρο και με το άλλο θωπεύει το γαλαξία.

Ο Καμπανέλλης από το 1957 που τον καθιέρωσε ο Κουν έως σήμερα, άνοιξε με τον ευλογημένο εμπειρισμό του τον δρόμο της μεταπολεμικής μας δραματουργίας και τον έστρωσε με προδιαγραφές λεωφόρου.
Σ’ αυτόν τον δρόμο σήμερα οδοιπορούν αξιόλογοι Έλληνες συγγραφείς. Το παρήγορο είναι πως σ’ αυτήν την οδοιπορία πρωτοπορεί ακμαίος, σύγχρονος, έκπληκτος πάντα, συχνά θυμωμένος και πάντα ως την απελπισία αισιόδοξος. Ο Καμπανέλλης έγινε με το έργο του ένας από τους κρίκους που αποτελούν την πολιτιστική πνευματική άλυσο της ελληνικής συνέχειας ήθους και διάνοιας. Αντιπροσωπεύει αυθεντικά αυτό που έλεγε ο Σεφέρης πως «σ’ αυτόν τον τόπο όλοι μας είμαστε τραγικά αυτοδίδακτοι»! Στο «Τέσσερα πόδια του τραπεζιού» είδε την αδηφάγο νέα γενιά των εχόντων να περιφέρεται σαν τα κοράκια πάνω από το πτώμα του παλιού αυτοδημιούργητου μεγαλοαστού παλαιάς κοπής.

Είναι παρήγορο που ύστερα από την «Φλαντρώ» του Χόρν, την «Δράκαινα» του Μπόγρη, το «Μία νύχτα μία ζωή» του Σπύρου Μελά, τους «Παλαιστές» του Στρατή Καρρά, η Μαίρη Ραζή και ο Σωτήρης Τσόγκας μας πλουτίζουν με ένα ακόμη διαμάντι της ελληνικής δραματουργίας μας. Είναι κέρδος για το Θέατρο μας αλλά και για την εμπειρία των ηθοποιών μας να αναδεικνύουν κείμενα που είναι χαρισματικά, δηλαδή από την κούνια τους πλασμένα για να ζήσουν και να ανασαίνουν στη σκηνή.