Μηχανικοί Καταρράκτες, της Σώτης Τριανταφύλλου

Υπάρχει μια ολόκληρη σειρά μυθιστορημάτων και νουβελών της Τριανταφύλλου που εξελίσσονται στην Αμερική και αποτυπώνουν τους προβληματισμούς της αμερικανικής κοινωνίας, με συγκεκριμένους όρους και στάσεις ζωής. Κι όμως αυτό το αμερικάνικο κλίμα είναι μόνο το περιτύλιγμα μιας πανανθρώπινης προβληματικής για την ταυτότητα και την αναζήτηση του πραγματικού εαυτού. Ή μάλλον ο χώρος στον οποίο μπορεί καλύτερα η πεζογράφος να αναπτύξει τις σκέψεις της και να τους δώσει σάρκα και οστά.

Ως προς την απόδοση της ατμόσφαιρας βγάζω φυσικά το καπέλο στη συγγραφέα. Ο ήρωάς της, ο Σάλ, μετακινείται από πολιτεία σε πολιτεία για να φτάσει στον προορισμό του, όπου θα υποβληθεί σε εγχείρηση αλλαγής φύλου, ώστε το έξω του να συμβαδίζει με το μέσα του. Όπως λέει πολύ ωραία, γεννήθηκε γυναίκα σε σώμα άντρα, και επομένως η επέμβαση θα αποκαταστήσει αυτή την ασυνέπεια. Η Τριανταφύλλου, λοιπόν, ασχέτως αν αρέσει στον αναγνώστη το θέμα που πραγματεύεται, πείθει, γιατί ακριβώς ξέρει πολύ καλά την αμερικάνικη κοινωνία, με τα μικρά και μεγάλα της συστατικά, σε αντίθεση με τις “Σπάνιες γαίες”, όπου η απόδοση της σοβιετικής επί Στάλιν κοινωνίας υστερεί συγκριτικά σε παραστατικότητα και δη σε πειστικότητα.

Εξωτερικά η νουβέλα ανήκει σ’ αυτά τα έργα που στηρίζονται σε ένα ταξίδι, όπως πολλά road movies, ένα ταξίδι στις λεωφόρους της Αμερικής και στη χαλαρή δομή, καθώς το ένα επεισόδιο συνδέεται με το άλλο αλυσιδωτά. Η αφήγησή της δεν κάνει κοιλιές, δεν σακουλιάζει αλλά ξεκινά και τελειώνει με σαφή βηματισμό. Ο Σαλ μαζεύει από τον δρόμο τον Μπραντ, που ψάχνει τη Ρίτα, και τον θείο Ντον, που φεύγει από το σπίτι του για να δει επιτέλους το Γκραντ Κάνυον. Όλη αυτή η πορεία, στην πράξη, μετουσιώνεται σε ένα κείμενο αναζήτησης ταυτότητας, καθώς ο δρόμος έχει ένα προδιαγεγραμμένο τέρμα, την Τιχουάνα, όπου θα γίνει η επέμβαση και ο Σαλ θα γίνει Σάλλυ, ώστε να ισορροπήσει τα αδιέξοδά του. Ο Μπραντ και ο θείος αλλάζουν λίγο λίγο τη ζωή τους αποδεχόμενοι κρυμμένες αλήθειες, ενώ ο Σαλ συμβιβάζεται με τα πραγματικά θέλω του και έτσι φτάνει ήσυχος και αποφασισμένος μέχρι το χειρουργείο.

Επομένως, ο αναγνώστης βλέπει μια συγκεκριμένη περίπτωση τρανσέξουαλ που γεννήθηκε άνδρας, ένιωθε μέσα του γυναίκα και έχει ήδη πάρει την απόφαση να αλλάξει φύλο. Η Τριανταφύλλου θέτει, όπως και ο Τζέφρυ Ευγενίδης στο “Middlesex”, το θέμα του φύλου και του γένους, δηλαδή τού γενετικού και του κοινωνικού καθορισμού του άνδρα και της γυναίκας. Σε μια κοινωνία, η οποία παρόλο που μπορεί και να ’ναι πιο προοδευτική, το εκ φύσεως προελθόν είναι καθοριστικός παράγοντας, ώστε ο κοινωνικός περίγυρος να σταθεί αμήχανα έως εχθρικά στην έμφυλη επιλογή. Ο Σαλ αντίθετα, αν και φοβάται τι θα πουν οι άλλοι και πώς θα αντιμετωπίσουν τις αποφάσεις του, βλέπει μόνο την πρώην γυναίκα του (γυναίκα του από λάθος) να αντιδρά κάπως υστερικά, ενώ ακόμα και ο γηραιός θείος βλέπει την απόφασή του σαν απελευθέρωση, όπως και τη δική του νεανική περιπέτεια ή το απωθημένο του να γνωρίσει το Γκραντ Κάνυον.

Είδα στη νουβέλα μια δόση ανάλαφρης, σχεδόν κωμικής, αφήγησης και από κάτω η τραγική περίπτωση του Σαλ και της διχοστασίας του. Η πορεία του προς το χειρουργείο διανθίζεται με μικρά φαιδρά περιστατικά και το ύφος τσιμπολογά γύρη από χιούμορ και σταγόνες ιλαρότητας, ενώ σε μερικά σημεία αναφαίνεται η σκληρή πραγματικότητα που δεν κρύβεται. Σαν να ήθελε η συγγραφέας να αναμίξει μέσα στο χωνευτήρι της τα δύο αισθήματα, ώστε το τραγελαφικό αποτέλεσμα να αποδώσει την αλλόκοτη διαμάχη φύσης και κοινωνίας, άνδρα και γυναίκας, φύλου και γένους.

Η κατεύθυνση που πήρε το κείμενο έχει μια δόση υπερβολής, η οποία ενισχύει τον κωμικοτραγικό του χαρακτήρα. Ο θείος αποδείχτηκε κρυπτοομοφυλόφιλος, ο Μπραντ είχε παντρευτεί ένα τραβέλι κι ο Σαλ (εξ αρχής ο πιο σίγουρος για τον επαμφοτερισμό του) εγχειρίζεται σε γυναίκα. Δηλαδή όλοι έχουν μέσα τους μια τάση για μη-ετεροφυλόφιλη ερωτική διάθεση, όλοι κρύβουν ένα καταπιεσμένο εγώ, όλοι καμουφλάρουν τις κρυφές τους λιμπιντικές ορέξεις;

Ο blogger Πατριάρχης Φώτιος