Ο Sedaris συζητά… για τον διαβήτη με τις κουκουβάγιες

Τα διηγήματα του τόμου φαίνονται εξ αρχής ότι δεν είναι συμβατικά. Ότι δεν είναι στηριγμένα στην πλοκή ή στην ατμόσφαιρα. Και ισχύει όντως, αφού ένα από τα βασικά τους χαρακτηριστικά είναι μια χιουμοριστική διάθεση που προκαλεί γέλιο, που σατιρίζει, που κρίνει ανελέητα καθημερινές πρακτικές των Αμερικανών όπως την οπλοκατοχή και την οπλοχρησία, που μερικές φορές καρναβαλίζει πάνω στις συνήθειες μιας κοινωνίας οι οποίες έχουνε φθαρεί και αλλοιωθεί.

Το βασικότερο όμως χαρακτηριστικό των διηγημάτων του Σεντάρις, αφού στα περισσότερα το χιούμορ υποφώσκει, είναι η κοινωνική κριτική. Καθημερινά φαινόμενα που απασχολούν τον μέσο Αμερικανό αλλά και τον μέσο άνθρωπο εν γένει δέχονται τα πυρά του Σεντάρις με όπλα τη σάτιρα, την παρωδία, το διαπεραστικό χιούμορ. Άξονας πάνω στον οποίο δένονται πολλά από αυτά είναι η υποκρισία, που προβάλλει ιδεολογίες και πρακτικές (θρησκευτικός φανατισμός, κοινωνικός ρατσισμός, γραφειοκρατία) σε μια θεωρητική μαρκίζα αλλά στην πράξη όλα αποσκοπούν στην επανάπαυση και στο προσωπικό βόλεμα.

Το πλαίσιο του Σεντάρις δεν είναι στενά αμερικανικό, αλλά ακριβέστερα αμερικανικοκοσμοπολιτικό, αφού εκφράζει το πώς νιώθει ο σύγχρονος Αμερικάνος στο παγκοσμιοποιημένο χωριό, όπου ο δυτικός πολιτισμός είναι σημείο αναφοράς και τα αγγλικά lingua franca. Έτσι, στην περιοδεία του ανά την υφήλιο σχολιάζει τις διαφορές των λαών όπως αυτές φαίνονται μέσα από τη γλώσσα τους, αλλά δείχνει και τη στάση του, στάση ενός ταξιδιώτη ομοφυλόφιλου που δεν προκαλεί, ενός φιλελεύθερου ανθρώπου που κάνει και καμιά τζούρα ναρκωτικά, που ζει την ελευθερία και την ανοχή, φυσικά σε μια αξιοπρεπή κορνίζα. Ταξιδεύοντας όλο τον χρόνο, στην ουσία εκφράζει με τη δική του αμερικανική, κοσμοπολίτικη, φιλελεύθερη, ανεκτική ματιά ό,τι τον ενοχλεί. Κι έτσι η ανοχή μερικές φορές μετατρέπεται σε μομφή, στολισμένη με πολύ μπρίο, αλλά πάντα αιχμηρή και καίρια.

Όλα αυτά γίνονται με μια άναρχη -φαινομενικά τουλάχιστον- δομή, καθώς τα άλματα του αφηγητή, οι συχνές παρεκβάσεις, η εναλλαγή παρόντος το οποίο δίνει το ερέθισμα, και παρελθόντος το οποίο περιέχει τη σημαίνουσα μικροϊστορία, η σύνδεση ετερόκλητων στοιχείων κ.ο.κ. τεμαχίζουν τη ροή. Αλλά εντέλει οι διάφοροι παραπόταμοι είτε συγκλίνουν σε μια κοινή κοίτη, είτε αφήνουν ένα κοινό αίσθημα στον αναγνώστη.

Οι “Χοντροκέφαλοι” είναι ένα καλό δείγμα ποικίλων ιστοριών με ζώα που πέρασαν από τη ζωή του αφηγητή, οι οποίες καταλήγουν ομαλά στο συμπέρασμα ότι ο άνθρωπος χρησιμοποιεί τα ζώα για τη δική του ικανοποίηση, ακόμα κι αν αυτά νιώθουν φυλακισμένα και τελικά πεθαίνουν. Στο διήγημά του “Μέρα μπαίνει, μέρα βγαίνει” πραγματεύεται το θέμα του ημερολογίου, την τακτικότητα, την ανάγκη να γράφει, την έκταση που δίνει σε καθετί ανάλογα με τη διάθεσή του, το πάθος για την καταγραφή που γίνεται ενίοτε εμμονή.

Κι εκεί παραλλήλισα αυτήν την εξάρτηση με την ιστολογική μανία να υπάρχω μέσα από το ιστολογείν, να ζω ό,τι γράψω εκεί, να αποκτά νόημα ό,τι αποκτήσει πρώτα λεκτική υπόσταση: Κι αν κανείς κλέψει λ.χ. το ημερολόγιο, η θλίψη για τον χαμένο χρόνο και τις απολεσθείσες εμπειρίες είναι μεγάλη. Αλλά, όπως λέει εύστοχα, “Δεν σου έκλεψε τον χρόνο, αλλά μόνο την καταγραφή του”.

Εν τέλει, χαίρεσαι το γράψιμο του Σεντάρις, γιατί αναγνωρίζεις έναν γνήσιο παραμυθά, που δεν λέει απλώς τη (βιωμένη) ιστορία του, αλλά μπορεί και τη διανθίζει με χιούμορ, με σάτιρα που μετατρέπεται σε κοινωνική κριτική, με αφηγηματικά απλώματα πραγματικά αξιοζήλευτα, με κύκλους και επανακάμψεις… Μπαίνεις σε κάθε διήγημα και δεν ξέρεις από πού θα βγεις, προς τα πού θα σε οδηγήσει ο συγγραφέας, πώς θα εξελιχθεί αυτή η περιδιάβαση. Απολαμβάνεις και το ταξίδι και τον προορισμό.

Ο blogger Πατριάρχης Φώτιος