Κρυφές αντοχές: 21 διηγήματα-αφορμές για προβληματισμό

Ομολογώ ότι εξεπλάγην θετικά, ειδικά με τα πρώτα διηγήματα, αλλά και με τη συνέπεια με την οποία ο βορειοελλαδίτης διηγηματογράφος συνθέτει τις μικρές ιστορίες του πάνω στον άξονα που θέλει τις «Κρυφές αντοχές» να δοκιμάζονται και συχνά να αποδεικνύονται σθεναρές σε ποικίλες στιγμές της πολυτάραχης ζωής.

Τα είκοσι ένα διηγήματα του παρόντος τόμου στηρίζονται στον παραπάνω άξονα και επιχειρούν να αναδείξουν ιστορίες ανθρώπων που καταπιέζονται κι όμως αντέχουν, που υφίστανται ισχυρές δυνάμεις πίεσης κι όμως βρίσκουν τρόπους να απορροφήσουν τους κραδασμούς ή να τους διοχετεύσουν αλλού, ώστε να μην επιβαρυνθεί ο ψυχικός σκελετός τους.

Είναι crash tests που δοκιμάζουν και ξαναδοκιμάζουν τις αντιστάσεις του καθενός και έτσι αποδεικνύουν, μέσα στο ζόρι και στον αγώνα, ότι ο άνθρωπος υποφέρει πολλές φορές χωρίς να το δείχνει και παλεύει καθημερινά σε στίβους που οι άλλοι ούτε καν υποψιάζονται. Τα έργα αυτά είναι με αυτή τη λογική άκρως επίκαιρα, κομμάτι της Ελλάδας που αγωνίζεται να ορθοποδήσει και σύντροφος κάθε απλού πολίτη που πρέπει να αντέξει πολλαπλάσια βάρη από άλλοτε. Δεν ξέρω αν το μήνυμα τελικά είναι αισιόδοξο, αν δηλαδή ο αναγνώστης παίρνει θάρρος και πιστεύει περισσότερο στον εαυτό του ή συμπάσχει με τους χαρακτήρες κάθε ιστορίας και αναλογίζεται τα δικά του βάσανα με μια ελαφριά αίσθηση πίκρας.

Κάθε διήγημα κρατάει λίγες σελίδες. Μια αναγνωστική ρουφηξιά σαν περιμένεις το μετρό στο παγκάκι του σταθμού. Μια άλλη μέσα στον συρμό κοιτώντας τους γύρω σου και αναρωτώμενος πόσες και ποιες δοκιμασίες περνάνε ώστε να πρέπει να κινητοποιήσουν όλες εκείνες τις αντοχές που θα τους κρατήσουν ζωντανούς και ψυχικά ισορροπημένους, για να μην τρελαθούν.

Κάθε άνθρωπος βιώνει, ειδικά σήμερα, τον δικό του Γολγοθά και δυσκολεύεται να αντέξει τα απανωτά χτυπήματα. Οι ήρωες του Χαρπαντίδη βγαίνουν από τη ζωή και μπαίνουν στο βιβλίο με τις ψυχικές τους ζυγαριές να μην ισορροπούν αλλά οι ίδιοι να προσπαθούν να τις παλαντζάρουν με κάθε μέσο. Οι εσωτερικές τους συγκρούσεις είναι αδυσώπητες και λίγο φαίνονται, πολύ όμως γίνονται αντιληπτές με όσα αφήνουν οι λέξεις να δραπετεύσουν.

Η καταπίεση του άντρα από τη σύζυγό του, ο έρωτας που υπέφωσκε σαν σουέλ όσο κι αν πέρασαν τα χρόνια, ο φαύλος κύκλος του πάχους και του σεξ που οδηγεί στον θάνατο, η αλλεργία που προέρχεται από τα βάρη του κόσμου, η εμμονή με τις άγαμες θείες, ο κόμης που αναγκάστηκε να δουλέψει σε στάβλους, το σπίτι που έσταζε δάκρυα από το βάρος καταρρακωμένων ζωών, ο ξενιτεμένος από το χωριό του αστός που βρίσκει διέξοδο στον κήπο κ.ο.κ. Τα θέματα του Χαρπαντίδη θα μπορούσαν να συνεχίσουν επ’ άπειρον, αφού ο συγγραφέας πλαγιοκοπεί το αβάσταχτο με ριπές κάθε διαμετρήματος και εμβέλειας.

Επαναλαμβάνω, δεν ξέρω αν η μίζερη πραγματικότητα είναι πιο ισχυρή από τις ανθρώπινες αντοχές ή το άτομο γεννά συνεχώς δυνάμεις που υπερκερνούν ό,τι προκύπτει με εσωτερικό σθένος και νέα ανεξάντλητο πυροβολικό. Δεν ξέρω ποιο το μήνυμα του διηγηματογράφου, αν πιστεύει στις κρυφές αντοχές ή αν τις θεωρεί δυνάμεις εν εξαντλήσει. Ωστόσο, χωρίς μοιρολατρίες και κοπετούς, κάθε χαρακτήρας του σηκώνει τον σταυρό του κι έτσι ο αναγνώστης δεν πνίγεται στα δάκρυα της απόγνωσης αλλά προβληματίζεται στο πεδίο της συμπάθειας, της ομοιοπαθητικής και της επιμονής.

Η λογοτεχνία δεν παρέχει έτοιμες λύσεις, απλώς ακτινογραφεί το πρόβλημα και τα χαρακώματα του ανθρώπινου ψυχισμού.

Ο blogger Πατριάρχης Φώτιος

Κοσμάς Χαρπαντίδης, “Κρυφές αντοχές”, εκδόσεις Μεταίχμιο 2011, σελίδες 200, τιμή 13,30€