Πηγή: FT.com
του Rhymer Rigby
Όπως ανακάλυψε πρόσφατα και το Ίδρυμα Henry Moore, ακόμη και τα γλυπτά δύο τόνων μπορεί να κλαπούν. Η κλοπή της ”Κεκλιμένης Φιγούρας” (Reclining Figure) -ενός δίμετρου μπρούντζινου αριστουργήματος- η οποία πραγματοποιήθηκε κατά τις νυχτερινές ώρες από το Ίδρυμα στο Hertfordshire, ήταν τολμηρή από κάθε άποψη. Ωστόσο, δεν πλησιάζει κατ’ ελάχιστον τη δουλειά ενός αριστοτέχνη στις κλοπές, όπως για παράδειγμα ο χαρακτήρας που υποδύεται ο Pierce Brosnan στο ”Υπόθεση Thomas Crown”.
Αντ’ αυτού, οι εμπειρογνώμονες θεωρούν ότι είναι πλέον πιθανό να έχει κλαπεί από μια πασίγνωστη συμμορία που ειδικεύεται στις ληστείες σε επαρχιακές επαύλεις.
Η φιγούρα του Moore (που τελικά βρέθηκε) κόντεψε να μην είναι απλώς κεκλιμένη, αλλά σε μια πιο μόνιμη κατάσταση ανάπαυσης: Πολλοί φοβήθηκαν ότι το γλυπτό μπορεί να καταστραφεί και να μετατραπεί μια εργασία αξίας 5,2 εκατ. δολ. σε χαλκό αξίας 5.000 στερλινών. Η ελπίδα ήταν ότι κάποιος από αυτούς που ενεπλάκησαν στη ληστεία θα απεκρίνετο στην ανταμοιβή των 100.000 στερλινών που προσέφερε το ίδρυμα για τις πληροφορίες που θα οδηγούσαν στην επιστροφή του.
Οι κλοπές έργων τέχνης είναι big business. H Interpol την ταξινομεί τέταρτη μεταξύ των εγκληματικών δραστηριοτήτων υψηλής αξίας, μετά τα ναρκωτικά, το λαθρεμπόριο όπλων και το ξέπλυμα χρημάτων, ενώ το FBI θέτει την αξία των κλοπιμαίων στα 5 δισ. δολ. ετησίως.
”Έχουμε καταχωρημένα περίπου 160.000 αντικείμενα ως χαμένα ή κλεμμένα”, αναφέρει η Sarah Τζάκσον της Art Loss Register, μιας διεθνούς βάσης δεδομένων των κλεμμένων έργων τέχνης. ”Ξεκινάμε από έργα αξίας 2.000 στερλινών, αλλά μερικά έργα όπως η ”Madonna of the Yarnwinder” του Leonardo αξίζουν δεκάδες εκατομμύρια”.
Αν και η ληστεία του πίνακα του Da Vinci από το Drumlanrig Castle στη Σκωτία, το 2003, ήταν καλά προγραμματισμένη, υπογραμμίζει μια συνηθισμένη παρερμηνεία: Ότι τα έργα τέχνης μεγάλη αξίας κλέβονται κατά παραγγελία. ”Είναι πολύ απίθανο,” λέει η κ. Jackson. ”Υπάρχουν ίσως μία ή δύο περιπτώσεις ετησίως. Όμως στην πλειονότητά τους τα έργα τέχνης κλέβονται για να χρηματοδοτήσουν άλλες εγκληματικές δραστηριότητες”.
Ο Vernon Rapley, ένας ιδιωτικός αστυνομικός στον κλάδο τέχνης και αρχαιοτήτων της μητροπολιτικής αστυνομίας του Λονδίνου, συμφωνεί ότι οι στιλάτοι κλέφτες με τις αισθητικές και συλλεκτικές εμμονές είναι αποκύημα της πλούσιας φαντασίας της κοινής γνώμης. Στην πραγματικότητα, ακόμη και οι τρελοί συλλέκτες είναι σπάνιο φαινόμενο. Το μόνο πρόσφατο παράδειγμα είναι ο Stephane Breutweiser, ένας Γάλλος που είχε κλέψει 172 έργα τέχνης από τα μουσεία σε ολόκληρη την Ευρώπη. Με τη σύλληψή του το 2002, η μητέρα του κατέστρεψε έργα τέχνης αξίας τουλάχιστον 1 δισ. στερλινών που είχε συσσωρεύσει.
Τα έργα τέχνης μπορεί να κλαπούν από κάθε είδους τοποθεσία: μουσεία, ιδιωτικές ή ακόμη και εταιρικές συλλογές, αν και τα παραδείγματα των τελευταίων είναι σπάνια, καθώς οι εταιρικές εγκαταστάσεις προστατεύονται παραδοσιακά επί 24ώρου βάσεως με εταιρίες security. Όμως, όπως δείχνει και η κλοπή στο Ίδρυμα Henry Moore, τα μεγάλα σπίτια, ιδίως τα επαρχιακά, είναι εύκολος στόχος, όπως και πολλά μικρότερα μουσεία (το έδαφος που προτιμούσε για ”κυνήγι” και ο Breutweiser).
Είναι λίγο έως πολύ αδύνατον να πωληθεί ένα κλεμμένο έργο τέχνης από καλλιτέχνη της ”πρώτης γραμμής” χωρίς να ενημερωθούν άμεσα οι εμπειρογνώμονες για την ταυτότητα του δράστη.
”Σε ό,τι αφορά τα αντικείμενα ανεκτίμητης αξίας”, επισημαίνει ο κ. Rapley, ”στην πλειονότητά τους κλέβονται με σκοπό τα λύτρα επιστροφής, τα οποία συνήθως καθορίζονται στο 1 εκατ. στερλίνες, ένα πολύ καλό μεροκάματο. Γι’ αυτό”, συνεχίζει, ”η αστυνομία αντιμετωπίζει αυτού του είδους τα εγκλήματα περισσότερο σαν απαγωγές παρά σαν κλοπές. Η ασφάλεια του αντικειμένου είναι κυρίαρχη και συνήθως δεν κινδυνεύει”.
Όπως και με τις απαγωγές, η αστυνομία δεν πληρώνει ποτέ τα λύτρα (αν και ένας ιδιώτης ενδέχεται να το κάνει). Όμως, ένα κλεμμένο αριστούργημα έχει και άλλες χρήσεις. Οι συμμορίες τα χρησιμοποιούν μερικές φορές ως ενέχυρο στις διαπραγματεύσεις: ένας έμπορος ναρκωτικών ενδέχεται να δώσει σε έναν προμηθευτή ένα έργο τέχνης αξίας 3 εκατ. στερλινών σε αντάλλαγμα για μια παρτίδα κοκαΐνης. Όταν πουλήσει την κοκαΐνη, ξεπληρώνει τον προμηθευτή και ο προμηθευτής επιστρέφει τον πίνακα.
Σαν αντικείμενο αξίας, τα διάσημα έργα ζωγραφικής είναι επίσης ένας εύκολος τρόπος μετακίνησης χρημάτων για τους εγκληματίες. ”Ένας από τους ευκολότερους τρόπους να μεταφερθεί αξία εκτός των συνόρων είναι ένα έργο τέχνης τυλιγμένο μέσα σε σωλήνα”, εξηγεί ο κ. Rapley. ”Εάν σας πιάσουν, θα είστε πιθανότατα σε θέση να πείσετε τους τελωνειακούς υπαλλήλους ότι το αγοράσατε σε μια δημοπρασία, εκτός αν το έργο τέχνης είναι πασίγνωστο. Φυσικά, κάτι τέτοιο δεν μπορεί να ισχύσει για μια βαλίτσα γεμάτη μετρητά ή άσπρη σκόνη”.
Ακόμη και τα ”δευτεροκλασάτα” έργα τέχνης που κλέβονται, καταχωρούνται σε βάσεις δεδομένων, καθιστώντας δυσκολότερη την πώληση. Είναι απίθανο να πουληθούν σε μια από τις δημοπρασίες των μεγάλων οίκων, όπως επισημαίνει στέλεχος της Sotheby’s, δεδομένου ότι οι μεγάλοι οίκοι διενεργούν λεπτομερείς ελέγχους για την προέλευση. Εντούτοις, θα υπάρχουν πάντα έμποροι και δημοπρασίες που είναι λιγότερο ”ηθικοί” στην προσέγγισή της δουλειάς τους.
Ο Charles Hill, πρώην επικεφαλής στον κλάδο τέχνης και αρχαιοτήτων της μητροπολιτικής αστυνομίας του Λονδίνου και νυν ιδιωτικός ντετέκτιβ που ειδικεύεται στα έργα τέχνης, επισημαίνει ότι βρίσκει λανθασμένη ενέργεια την καταβολή λύτρων, αλλά θεωρεί ότι ”είναι καλή ιδέα να υπάρξει κάποιου είδους αμοιβή”.
Ωστόσο, η διάκριση ανάμεσα στα λύτρα και την αμοιβή μπορεί είναι δύσκολη.
Όταν δύο από τα αριστουργήματα της Tate εκλάπησαν το 1994, η ασφαλιστική εταιρία κατέβαλε 24 εκατ. στερλίνες. Το 1998, η Tate αγόρασε ξανά τα δικαιώματα ιδιοκτησίας για 8 εκατ. στερλίνες και μετά, με τη χρήση ιδιωτικών ντετέκτιβ, πλήρωσε 3,5 εκατ. στερλίνες για την ασφαλή επιστροφή των έργων ζωγραφικής το 2000 και το 2002. Όπως προκύπτει από τις ελάχιστες διαθέσιμες πληροφορίες, αυτό το ποσό καταβλήθηκε σε έναν δικηγόρο ο οποίος ενεργούσε για τους εγκληματίες που έκλεψαν το έργο.
Σαφώς, η διαχωριστική γραμμή μεταξύ της αμοιβής και των λύτρων είναι λεπτή. Όμως σε μερικές περιπτώσεις, λέει ο κ. Hill, τα πράγματα είναι ξεκάθαρα. Ο μαρκήσιος του Bath πλήρωσε αμοιβή 100.000 στερλινών για την επιστροφή ενός κλεμμένου Titian. ”Το άτομο που μας έφερε τον πίνακα δεν είχε καμία σχέση με την κλοπή και σε αυτή την περίπτωση, ο Μαρκήσιος του Bath είχε κάθε δικαίωμα να ανακτήσει την ιδιοκτησία του”, λέει ο κ. Hill.
Πηγή: FT.com
Copyright The Financial Times Ltd. All rights reserved.
