Ο «Little Man» και τα παιχνίδια (εξουσίας) του
Ο εικαστικός Νίκος Παπαδημητρίου μας μιλά για τη νέα του δουλειά στη γκαλερί Elika, την ανάγκη του ανθρώπου για κυριαρχία και τη διεθνή συγκυρία.
της Ιωάννας Γκομούζα
Λάτρεις του «ευγενικού» γκολφ, vintage παίκτες του κρίκετ και πλάι τους μπασκέτες-καταπέλτες, «σετ πολέμου» με εξοπλισμό baseball, μπάλες-βόμβες. «Μυρίζει» μπαρούτι, ανταγωνισμό και διάθεση για επιβολή και εξουσία το παιχνίδι στην γκαλερί Elika αυτό το διάστημα. Για όλα φταίει φυσικά ο Νίκος Παπαδημητρίου, που μετά τις εκθέσεις «Gallery Trophy» και το «Glorious days», επανέρχεται με το «Little man» στην προβληματική που τον απασχολεί τα τελευταία χρόνια, την ανάγκη-αγωνία του ανθρώπου να επιβληθεί. Ποιος είναι όμως ο «μικρός άνθρωπος» που θα συναντήσουμε μέσα από τα έργα του;
«Τον «μικρό άνθρωπο» τον συναντάμε παντού γύρω μας, σε όλη την ανθρώπινη ιστορία, με «κορυφαίες» στιγμές τους δυο παγκόσμιους πολέμους. Αλλά ακόμα και σήμερα στη Συρία, στο Αφγανιστάν και σε πολλά άλλα μέρη του ταλαίπωρου αυτού πλανήτη. Τον βλέπουμε στην «ενωμένη» Ευρώπη των κλειστών συνόρων και της ανόδου της ακροδεξιάς. Το πιο στενάχωρο είναι ότι μπορεί κάποιες φορές να ταυτιζόμαστε και εμείς οι ίδιοι με αυτόν! Ο τίτλος της έκθεσης προκύπτει από τη σύνθεση των δύο κωδικών ονομασιών των ατομικών βομβών που έπεσαν στην Ιαπωνία στο τέλος του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου: “Little boy” (Χιροσίμα) και “Fat man” (Ναγκασάκι)».
Τι εξετάζεις μέσα από αυτή τη σειρά έργων και πώς το παιχνίδι και τα αθλήματα εντάσσονται στην τρέχουσα προβληματική σου;
Μέσα από τα έργα που παρουσιάζονται στην γκαλερί Elika εξετάζω την πρωτογενή ανάγκη του ανθρώπου για επικράτηση και κυριαρχία.
Παρουσιάζω το «Basic tools», μια σειρά από 12 ακουαρέλες που αναπαριστούν πολεμικά κράνη, ασπίδες, σπαθιά και όπλα. Τα «βασικά εργαλεία» του ανθρώπου για να επιβληθεί στον συνάνθρωπο ιστορικά.
Το «Cricket manual», ένα τρίπτυχο ζωγραφικό έργο που έχει προκύψει από τον αντίστοιχο οδηγό του συγκεκριμένου παιχνιδιού και μέσω αυτού σχολιάζω την έννοια της οδηγίας, τη θέσπιση κανόνων και ορίων, στοιχεία που απαιτούνται για να παίξει κανείς το «παιχνίδι».
Το «Baseball war-set» είναι μια εγκατάσταση με ρόπαλα και μπάλες του baseball, κορίνες γυμναστικής, ένα ναυτικό κράνος μια αυτοσχέδια οβίδα όλμου με στέλεχος ένα ξύλινο πόδι επίπλου καθώς και ένα γύψινο κρανίο. Είναι μια σύνθεση δυο κόσμων φαινομενικά εντελώς διαφορετικών (τα σπορ και ο πόλεμος) οι οποίοι στη βάση τους έχουν κοινό σημείο, την ανάγκη ανάδειξης νικητή και ηττημένου.
Το «Basketball catapult» είναι ένα γραμμικό τεχνικό σχέδιο με μελάνι σε διαφανές χαρτί. Απεικονίζει κάποια φανταστική υβριδική κατασκευή που συνδυάζει μια πολεμική μηχανή με μια μπασκέτα. Σε παρόμοια λογική πολεμικών κατασκευών – παιχνιδιών κινούνται τα έργα «Cannon» και «Catapult».
Επίσης, στο έργο από χυτό αλουμίνιο με τίτλο «Ball-bomb» βλέπει κανείς αυτό το σχόλιο πολύ καθαρά. Η μπάλα του American football μετατρέπεται σε βόμβα. Τα ασαφή όρια των δυο κόσμων του παιχνιδιού και του πολέμου εδώ ενώνονται σε μια γλυπτική φόρμα.
Το «Golf course» είναι μια φωτογραφία που τραβήχτηκε στην Κορέα, όπου έζησα για δύο χρόνια. Το γκολφ, παιχνίδι «ευγενές» της αστικής τάξης, όπως και το τένις που χρησιμοποίησα στην εγκατάσταση «Gallery Trophy» το 2007 στη γκαλερί ΑΔ, προτάσσουν το ίδιο ανταγωνιστικό πλαίσιο με άλλα «λαϊκότερα» και βίαια σπορ όπως το ράγκμπι, το μποξ ή το χόκεϊ επί πάγου.
Τέλος το έργο «Fair is foul and foul is fair; hover through the fog and filthy air», φτιαγμένο με εφήμερα υλικά, papier mache και χαρτόνι, αλλά χρυσή επικάλυψη είναι βασισμένο στο έργο του Σαίξπηρ «Μάκμπεθ», μια εμφανής παραπομπή στην ματαιότητα της βίας και τη δίψα του ανθρώπου για εξουσία με οποιοδήποτε τίμημα.
Η ανθρώπινη ανταγωνιστική φύση αποτελεί βασική θεματική της έρευνάς σου τα τελευταία χρόνια. Τι σε ιντριγκάρει σε αυτό το ζήτημα και σε τι συμπεράσματα σχετικά σε έχει οδηγήσει η έρευνά σου μέχρι τώρα;
Εδώ νομίζω ότι απαντά η ίδια η επικαιρότητα και η εποχή που ζούμε. Ο άνθρωπος εξακολουθεί, παρά τα διδάγματα της Ιστορίας, να πράττει με τον ίδιο τρόπο κάνοντας τα ίδια λάθη σαν να μην μπορεί να διαφύγει της μοίρας του ή της έμφυτης ανάγκης του να επιβληθεί στον συνάνθρωπό του και να βγει «νικητής» σ’ ένα αγώνα χωρίς νόημα ατομικά ή συλλογικά.
Η γειτονιά μας είναι ένα διαρκές θέατρο ανταγωνισμών και πολέμου. Πώς βλέπεις την κατάσταση;
Η Ευρώπη που την προηγούμενη δεκαετία έδειχνε να είναι πυλώνας ασφάλειας, ευμάρειας, πολιτικού πολιτισμού και οικονομικής σταθερότητας δείχνει να καταρρέει. Η ραγδαία άνοδος του λαϊκισμού και η έλλειψη ηγετικών μορφών στην ευρωπαϊκή πολιτική σκηνή σε συνδυασμό με την ευρύτερη οικονομική αστάθεια δημιουργούν δικαίως μια αίσθηση ανασφάλειας για το μέλλον.
Τα γεγονότα στη Συρία και το προσφυγικό απέδειξαν ότι η Ευρώπη δεν είναι σε θέση να διαχειριστεί μια κρίση που δημιουργήθηκε και από τη δική της πολιτική.
Η εκλογή Τραμπ στην Αμερική αποδεικνύει ότι τίποτα δεν είναι σταθερό και προβλέψιμο και δείχνει τάσεις εσωστρέφειας και απομονωτισμού μεγάλων δυνάμεων όπως και η Βρετανία με το Βrexit.
Στην γειτονιά μας, η ηγεμονική Τουρκία προσπαθεί να παίξει ένα γεωστρατηγικό παιχνίδι πέρα από τις δυνάμεις της και η απόλυτη εξουσία του Ερντογάν σε ένα καταπιεστικό κοινωνικοπολιτικό σύστημα θα προκαλέσει σίγουρα νέα γεγονότα πέραν του πρόσφατου αμφιλεγόμενου στρατιωτικού πραξικοπήματος.
Στην παρούσα χρονική συγκυρία διαφαίνεται μια απουσία αξιών και οραμάτων που συνδυαστικά με την οικονομική ύφεση και την άνοδο του εθνικισμού δεν αφήνει πολλά περιθώρια αισιοδοξίας για ένα μέλλον συνεργατικό μεταξύ των λαών στην περιοχή μας και στην Ευρώπη γενικότερα.
Η ιστορία μας διδάσκει. Μαθαίνουν από αυτή όμως μόνο εκείνοι που διαβάζουν, ακούν και κυρίως δεν ξεχνούν. Που δεν τυφλώνονται από φονταμελιστικά συστήματα και θέλουν την ευημερία και την πρόοδο του ανθρώπου.
Εκείνοι που διατηρούν την ιστορική μνήμη και έχουν τη θέληση να βοηθήσουν ώστε η ανθρωπότητα να κάνει βήματα προς το καλύτερο και όχι να επαναλαμβάνει τα ίδια ιστορικά λάθη με τυφλή υπακοή σε αναχρονιστικά καθεστώτα, θρησκευτικούς φανατισμούς και στερεοτυπικά πιστεύω.
Πρόσφατα, στο πλαίσιο της Athens Biennale 2015-2017 η πλατφόρμα Lo and Behold της οποίας είσαι μέλος, ενορχήστρωσε τη συμμετοχική δράση «Regarding Authority» διερευνώντας το ζήτημα της δύναμης/εξουσίας. Πώς ανταποκρίθηκε το κοινό;
Η ανταγωνιστική φύση διακρίνει όλους τους χώρους και δεν ξεφεύγει φυσικά ο χώρος των εικαστικών. Το σχολιάζω άλλωστε με μια εγκατάσταση στην έκθεση «Gallery Trophy» το 2007. Αυτός ο επίμονος ανταγωνισμός μπορεί να ήταν και ένας από τους λόγους που οδήγησε εμένα προσωπικά στην ανάγκη να φτιαχτεί κάτι συλλογικό το 2008, σαν από διαίσθηση, λίγο πριν χτυπήσει η κρίση. Θυμάμαι κάναμε μια κουβέντα με την Άρτεμη Ποταμιάνου στα ΤΕΙ, όπου διδάσκαμε εκείνη τη χρονιά μαζί. Υπήρχε ένα κενό εκπροσώπησης και οι γκαλερί δεν δημιουργούσαν τις προϋποθέσεις για μια γέφυρα επικοινωνίας με άλλους καλλιτέχνες, ειδικά στο εξωτερικό. Και φτιάξαμε με μια ομάδα καλλιτεχνών (κυρίως) την Lo and Behold. Μια πλατφόρμα ή ένα εργαλείο που σκοπό είχε να μπορούμε εικαστικοί από την Ελλάδα να κάνουμε εκθέσεις και στο εξωτερικό δημιουργώντας μόνοι μας τις προϋποθέσεις να υπάρξει ένα δίκτυο καλλιτεχνών και επιμελητών. Κάναμε πολλά και αν η πλατφόρμα αυτή ήταν σε μια άλλη κεντροευρωπαϊκή χώρα, ίσως να κάναμε πολλά περισσότερα. Στη χώρα μας η συλλογικότητα δεν είναι καθόλου εύκολο πράγμα.
Τον περασμένο χειμώνα υπήρξε μια πρόσκληση στη Lo And Behold από την Biennale της Αθήνας. Με αυτή την αφορμή πρότεινα το θέμα «περί εξουσίας» και μαζί με μια ομάδα καλλιτεχνών από την πλατφόρμα (Αναστασοπούλου, Γκαβαϊσέ, Σεπετζόγλου, Τσεριώνης, Ευσταθίου κ.α.) φτιάξαμε τη συμμετοχική αυτή εγκατάσταση στο Μπάγκειον. Αποτελούταν από τέσσερις γραφομηχανές σε ένα τραπέζι. Στους τοίχους υπήρχαν κάποια κείμενα που είχαν γραφτεί από κάποια μέλη της LaB. Το κοινό, αφού έγραφε τη γνώμη του για το τι είναι εξουσία, αναρτούσε το υλικό στους τοίχους του δωματίου.
Η αντίδραση ήταν σχεδόν ενθουσιώδης. Μας έκανε εντύπωση ότι η νεότερη γενιά, που μεγάλωσε με υπολογιστές και δεν είχε γράψει ποτέ σε γραφομηχανή, το βρήκε τρομερά ενδιαφέρον. Βλέπεις, η σωματικότητα που απαιτείται, είναι τελείως διαφορετική.
Οι απόψεις ήταν ποικίλες. Κάποιες πιο σοβαρές προσεγγίσεις αφορούσαν την έννοια της εξουσίας, άλλες δημιουργούσαν λογοπαίγνια και κάποιες έπαιζαν με την οπτική δομή του κειμένου. Σκεφτόμαστε σε δεύτερο χρόνο ίσως να εκδώσουμε τις διατυπώσεις αυτές ακριβώς όπως καταγράφηκαν, χωρίς καμία επέμβαση στα τυχόν λάθη ή διορθώσεις.
Επίσης μου έκανε εντύπωση κάποιος από τους συμμετέχοντες που επανήλθε και έγραψε τρεις φορές κατά τη διάρκεια του project. Σαν μια ανάγκη συμπλήρωσης ή συνέχειας της συμμετοχής του.
Πολλές ομάδες καλλιτεχνών δημιουργήθηκαν τα τελευταία χρόνια της κρίσης. Σύμπτωμα κι αυτό των δυσκολιών συγκρότησης ενός συστήματος τέχνης με τη συμμετοχή των γκαλερί και των συλλεκτών. Η ανάγκη προβολής του έργου σε συνδυασμό με το κλείσιμο αρκετών αιθουσών τέχνης, αλλά και η κουλτούρα της συλλογικότητας που ενισχύθηκε στις νέες δύσκολες συνθήκες βοήθησε στην δημιουργία τους.
Ποια τα επόμενα σχέδιά σου;
Θέλω να προχωρήσω μια καινούργια σειρά έργων σε συνέχεια της κεντρικής μου ιδέας. Επίσης, να πειραματίζομαι και να ερευνώ τη χρήση των διαφορετικών υλικών αλλά και μέσων έκφρασης. Συνεχίζω τη διδασκαλία όπου μου δοθεί η δυνατότητα. Μετά την επιστροφή μου το 2013 από την Κορέα, όπου δίδαξα σε ένα πανεπιστήμιο, ήταν δύσκολη η επαναφορά στην Ελλάδα των μνημονίων και των περικοπών στην εκπαίδευση.
Λάτρεις του «ευγενικού» γκολφ, vintage παίκτες του κρίκετ και πλάι τους μπασκέτες-καταπέλτες, «σετ πολέμου» με εξοπλισμό baseball, μπάλες-βόμβες. «Μυρίζει» μπαρούτι, ανταγωνισμό και διάθεση για επιβολή και εξουσία το παιχνίδι στην γκαλερί Elika αυτό το διάστημα. Για όλα φταίει φυσικά ο Νίκος Παπαδημητρίου, που μετά τις εκθέσεις «Gallery Trophy» και το «Glorious days», επανέρχεται με το «Little man» στην προβληματική που τον απασχολεί τα τελευταία χρόνια, την ανάγκη-αγωνία του ανθρώπου να επιβληθεί. Ποιος είναι όμως ο «μικρός άνθρωπος» που θα συναντήσουμε μέσα από τα έργα του;
«Τον «μικρό άνθρωπο» τον συναντάμε παντού γύρω μας, σε όλη την ανθρώπινη ιστορία, με «κορυφαίες» στιγμές τους δυο παγκόσμιους πολέμους. Αλλά ακόμα και σήμερα στη Συρία, στο Αφγανιστάν και σε πολλά άλλα μέρη του ταλαίπωρου αυτού πλανήτη. Τον βλέπουμε στην «ενωμένη» Ευρώπη των κλειστών συνόρων και της ανόδου της ακροδεξιάς. Το πιο στενάχωρο είναι ότι μπορεί κάποιες φορές να ταυτιζόμαστε και εμείς οι ίδιοι με αυτόν! Ο τίτλος της έκθεσης προκύπτει από τη σύνθεση των δύο κωδικών ονομασιών των ατομικών βομβών που έπεσαν στην Ιαπωνία στο τέλος του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου: “Little boy” (Χιροσίμα) και “Fat man” (Ναγκασάκι)».
Τι εξετάζεις μέσα από αυτή τη σειρά έργων και πώς το παιχνίδι και τα αθλήματα εντάσσονται στην τρέχουσα προβληματική σου;
Μέσα από τα έργα που παρουσιάζονται στην γκαλερί Elika εξετάζω την πρωτογενή ανάγκη του ανθρώπου για επικράτηση και κυριαρχία.
Παρουσιάζω το «Basic tools», μια σειρά από 12 ακουαρέλες που αναπαριστούν πολεμικά κράνη, ασπίδες, σπαθιά και όπλα. Τα «βασικά εργαλεία» του ανθρώπου για να επιβληθεί στον συνάνθρωπο ιστορικά.
Το «Cricket manual», ένα τρίπτυχο ζωγραφικό έργο που έχει προκύψει από τον αντίστοιχο οδηγό του συγκεκριμένου παιχνιδιού και μέσω αυτού σχολιάζω την έννοια της οδηγίας, τη θέσπιση κανόνων και ορίων, στοιχεία που απαιτούνται για να παίξει κανείς το «παιχνίδι».
Το «Baseball war-set» είναι μια εγκατάσταση με ρόπαλα και μπάλες του baseball, κορίνες γυμναστικής, ένα ναυτικό κράνος μια αυτοσχέδια οβίδα όλμου με στέλεχος ένα ξύλινο πόδι επίπλου καθώς και ένα γύψινο κρανίο. Είναι μια σύνθεση δυο κόσμων φαινομενικά εντελώς διαφορετικών (τα σπορ και ο πόλεμος) οι οποίοι στη βάση τους έχουν κοινό σημείο, την ανάγκη ανάδειξης νικητή και ηττημένου.
Το «Basketball catapult» είναι ένα γραμμικό τεχνικό σχέδιο με μελάνι σε διαφανές χαρτί. Απεικονίζει κάποια φανταστική υβριδική κατασκευή που συνδυάζει μια πολεμική μηχανή με μια μπασκέτα. Σε παρόμοια λογική πολεμικών κατασκευών – παιχνιδιών κινούνται τα έργα «Cannon» και «Catapult».
.jpg)
Επίσης, στο έργο από χυτό αλουμίνιο με τίτλο «Ball-bomb» βλέπει κανείς αυτό το σχόλιο πολύ καθαρά. Η μπάλα του American football μετατρέπεται σε βόμβα. Τα ασαφή όρια των δυο κόσμων του παιχνιδιού και του πολέμου εδώ ενώνονται σε μια γλυπτική φόρμα.
Το «Golf course» είναι μια φωτογραφία που τραβήχτηκε στην Κορέα, όπου έζησα για δύο χρόνια. Το γκολφ, παιχνίδι «ευγενές» της αστικής τάξης, όπως και το τένις που χρησιμοποίησα στην εγκατάσταση «Gallery Trophy» το 2007 στη γκαλερί ΑΔ, προτάσσουν το ίδιο ανταγωνιστικό πλαίσιο με άλλα «λαϊκότερα» και βίαια σπορ όπως το ράγκμπι, το μποξ ή το χόκεϊ επί πάγου.
Τέλος το έργο «Fair is foul and foul is fair; hover through the fog and filthy air», φτιαγμένο με εφήμερα υλικά, papier mache και χαρτόνι, αλλά χρυσή επικάλυψη είναι βασισμένο στο έργο του Σαίξπηρ «Μάκμπεθ», μια εμφανής παραπομπή στην ματαιότητα της βίας και τη δίψα του ανθρώπου για εξουσία με οποιοδήποτε τίμημα.
Η ανθρώπινη ανταγωνιστική φύση αποτελεί βασική θεματική της έρευνάς σου τα τελευταία χρόνια. Τι σε ιντριγκάρει σε αυτό το ζήτημα και σε τι συμπεράσματα σχετικά σε έχει οδηγήσει η έρευνά σου μέχρι τώρα;
Εδώ νομίζω ότι απαντά η ίδια η επικαιρότητα και η εποχή που ζούμε. Ο άνθρωπος εξακολουθεί, παρά τα διδάγματα της Ιστορίας, να πράττει με τον ίδιο τρόπο κάνοντας τα ίδια λάθη σαν να μην μπορεί να διαφύγει της μοίρας του ή της έμφυτης ανάγκης του να επιβληθεί στον συνάνθρωπό του και να βγει «νικητής» σ’ ένα αγώνα χωρίς νόημα ατομικά ή συλλογικά.
Η γειτονιά μας είναι ένα διαρκές θέατρο ανταγωνισμών και πολέμου. Πώς βλέπεις την κατάσταση;
Η Ευρώπη που την προηγούμενη δεκαετία έδειχνε να είναι πυλώνας ασφάλειας, ευμάρειας, πολιτικού πολιτισμού και οικονομικής σταθερότητας δείχνει να καταρρέει. Η ραγδαία άνοδος του λαϊκισμού και η έλλειψη ηγετικών μορφών στην ευρωπαϊκή πολιτική σκηνή σε συνδυασμό με την ευρύτερη οικονομική αστάθεια δημιουργούν δικαίως μια αίσθηση ανασφάλειας για το μέλλον.
Τα γεγονότα στη Συρία και το προσφυγικό απέδειξαν ότι η Ευρώπη δεν είναι σε θέση να διαχειριστεί μια κρίση που δημιουργήθηκε και από τη δική της πολιτική.
Η εκλογή Τραμπ στην Αμερική αποδεικνύει ότι τίποτα δεν είναι σταθερό και προβλέψιμο και δείχνει τάσεις εσωστρέφειας και απομονωτισμού μεγάλων δυνάμεων όπως και η Βρετανία με το Βrexit.
Στην γειτονιά μας, η ηγεμονική Τουρκία προσπαθεί να παίξει ένα γεωστρατηγικό παιχνίδι πέρα από τις δυνάμεις της και η απόλυτη εξουσία του Ερντογάν σε ένα καταπιεστικό κοινωνικοπολιτικό σύστημα θα προκαλέσει σίγουρα νέα γεγονότα πέραν του πρόσφατου αμφιλεγόμενου στρατιωτικού πραξικοπήματος.
Στην παρούσα χρονική συγκυρία διαφαίνεται μια απουσία αξιών και οραμάτων που συνδυαστικά με την οικονομική ύφεση και την άνοδο του εθνικισμού δεν αφήνει πολλά περιθώρια αισιοδοξίας για ένα μέλλον συνεργατικό μεταξύ των λαών στην περιοχή μας και στην Ευρώπη γενικότερα.
Η ιστορία μας διδάσκει. Μαθαίνουν από αυτή όμως μόνο εκείνοι που διαβάζουν, ακούν και κυρίως δεν ξεχνούν. Που δεν τυφλώνονται από φονταμελιστικά συστήματα και θέλουν την ευημερία και την πρόοδο του ανθρώπου.
Εκείνοι που διατηρούν την ιστορική μνήμη και έχουν τη θέληση να βοηθήσουν ώστε η ανθρωπότητα να κάνει βήματα προς το καλύτερο και όχι να επαναλαμβάνει τα ίδια ιστορικά λάθη με τυφλή υπακοή σε αναχρονιστικά καθεστώτα, θρησκευτικούς φανατισμούς και στερεοτυπικά πιστεύω.
.jpg)
Πρόσφατα, στο πλαίσιο της Athens Biennale 2015-2017 η πλατφόρμα Lo and Behold της οποίας είσαι μέλος, ενορχήστρωσε τη συμμετοχική δράση «Regarding Authority» διερευνώντας το ζήτημα της δύναμης/εξουσίας. Πώς ανταποκρίθηκε το κοινό;
Η ανταγωνιστική φύση διακρίνει όλους τους χώρους και δεν ξεφεύγει φυσικά ο χώρος των εικαστικών. Το σχολιάζω άλλωστε με μια εγκατάσταση στην έκθεση «Gallery Trophy» το 2007. Αυτός ο επίμονος ανταγωνισμός μπορεί να ήταν και ένας από τους λόγους που οδήγησε εμένα προσωπικά στην ανάγκη να φτιαχτεί κάτι συλλογικό το 2008, σαν από διαίσθηση, λίγο πριν χτυπήσει η κρίση. Θυμάμαι κάναμε μια κουβέντα με την Άρτεμη Ποταμιάνου στα ΤΕΙ, όπου διδάσκαμε εκείνη τη χρονιά μαζί. Υπήρχε ένα κενό εκπροσώπησης και οι γκαλερί δεν δημιουργούσαν τις προϋποθέσεις για μια γέφυρα επικοινωνίας με άλλους καλλιτέχνες, ειδικά στο εξωτερικό. Και φτιάξαμε με μια ομάδα καλλιτεχνών (κυρίως) την Lo and Behold. Μια πλατφόρμα ή ένα εργαλείο που σκοπό είχε να μπορούμε εικαστικοί από την Ελλάδα να κάνουμε εκθέσεις και στο εξωτερικό δημιουργώντας μόνοι μας τις προϋποθέσεις να υπάρξει ένα δίκτυο καλλιτεχνών και επιμελητών. Κάναμε πολλά και αν η πλατφόρμα αυτή ήταν σε μια άλλη κεντροευρωπαϊκή χώρα, ίσως να κάναμε πολλά περισσότερα. Στη χώρα μας η συλλογικότητα δεν είναι καθόλου εύκολο πράγμα.
Τον περασμένο χειμώνα υπήρξε μια πρόσκληση στη Lo And Behold από την Biennale της Αθήνας. Με αυτή την αφορμή πρότεινα το θέμα «περί εξουσίας» και μαζί με μια ομάδα καλλιτεχνών από την πλατφόρμα (Αναστασοπούλου, Γκαβαϊσέ, Σεπετζόγλου, Τσεριώνης, Ευσταθίου κ.α.) φτιάξαμε τη συμμετοχική αυτή εγκατάσταση στο Μπάγκειον. Αποτελούταν από τέσσερις γραφομηχανές σε ένα τραπέζι. Στους τοίχους υπήρχαν κάποια κείμενα που είχαν γραφτεί από κάποια μέλη της LaB. Το κοινό, αφού έγραφε τη γνώμη του για το τι είναι εξουσία, αναρτούσε το υλικό στους τοίχους του δωματίου.
Η αντίδραση ήταν σχεδόν ενθουσιώδης. Μας έκανε εντύπωση ότι η νεότερη γενιά, που μεγάλωσε με υπολογιστές και δεν είχε γράψει ποτέ σε γραφομηχανή, το βρήκε τρομερά ενδιαφέρον. Βλέπεις, η σωματικότητα που απαιτείται, είναι τελείως διαφορετική.
Οι απόψεις ήταν ποικίλες. Κάποιες πιο σοβαρές προσεγγίσεις αφορούσαν την έννοια της εξουσίας, άλλες δημιουργούσαν λογοπαίγνια και κάποιες έπαιζαν με την οπτική δομή του κειμένου. Σκεφτόμαστε σε δεύτερο χρόνο ίσως να εκδώσουμε τις διατυπώσεις αυτές ακριβώς όπως καταγράφηκαν, χωρίς καμία επέμβαση στα τυχόν λάθη ή διορθώσεις.
Επίσης μου έκανε εντύπωση κάποιος από τους συμμετέχοντες που επανήλθε και έγραψε τρεις φορές κατά τη διάρκεια του project. Σαν μια ανάγκη συμπλήρωσης ή συνέχειας της συμμετοχής του.
Πολλές ομάδες καλλιτεχνών δημιουργήθηκαν τα τελευταία χρόνια της κρίσης. Σύμπτωμα κι αυτό των δυσκολιών συγκρότησης ενός συστήματος τέχνης με τη συμμετοχή των γκαλερί και των συλλεκτών. Η ανάγκη προβολής του έργου σε συνδυασμό με το κλείσιμο αρκετών αιθουσών τέχνης, αλλά και η κουλτούρα της συλλογικότητας που ενισχύθηκε στις νέες δύσκολες συνθήκες βοήθησε στην δημιουργία τους.
Ποια τα επόμενα σχέδιά σου;
Θέλω να προχωρήσω μια καινούργια σειρά έργων σε συνέχεια της κεντρικής μου ιδέας. Επίσης, να πειραματίζομαι και να ερευνώ τη χρήση των διαφορετικών υλικών αλλά και μέσων έκφρασης. Συνεχίζω τη διδασκαλία όπου μου δοθεί η δυνατότητα. Μετά την επιστροφή μου το 2013 από την Κορέα, όπου δίδαξα σε ένα πανεπιστήμιο, ήταν δύσκολη η επαναφορά στην Ελλάδα των μνημονίων και των περικοπών στην εκπαίδευση.
