Πήγαμε επιτέλους στο Εθνικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης

της Ηρώς Κουνάδη

Τα κατακόκκινα σκαλοπάτια στην είσοδο του παλιού εργοστασίου του Φιξ κάνουν τέλεια αντίθεση με την γκριζωπή βοή της Καλλιρόης. Είναι η τέλεια πρώτη εικόνα του Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης που έλειπε από την Αθήνα. Τι και αν άργησε δώδεκα ολόκληρα χρόνια; Τι και αν μας θύμιζε, ειδικά την τελευταία πενταετία, σε κάθε άκουσμα του ονόματός του, όλα όσα απεχθανόμαστε στο ελληνικό δημόσιο; Την πρώτη φορά που θα περάσεις τις μεγάλες πόρτες του, με ένα συνωμοτικό, μουρμουριστό «με το δεξί» (όπως κάνει περισσότερος κόσμος απ’ όσος θα παραδεχόταν) θα είσαι πρόθυμος να τα ξεχάσεις όλα. Αρκεί που η Αθήνα έχει, επιτέλους, το δικό της MoMA.

…Ή σχεδόν. Γιατί –να βγάλουμε απ’ τη μέση τα αρνητικά, να ξεμπερδεύουμε– το ΕΜΣΤ δεν «άνοιξε» ακριβώς την Δευτέρα 31 Οκτωβρίου, όπως σπεύσαμε για πολλοστή φορά να πανηγυρίσουμε. Μισοάνοιξε. Δεν έχει ακόμα τις μόνιμες συλλογές του (και δεν θα τις έχει μέχρι το φθινόπωρο του 2017), δεν έχει το επαρκές προσωπικό που χρειάζεται για να λειτουργήσει κανονικά, δεν έχει ανοιχτούς τους ορόφους του, πέρα από το ισόγειο και το υπόγειο που φιλοξενούν τις περιοδικές εκθέσεις.

Τι έχει; Έχει αριστουργηματικούς φωτισμούς. Έχει ένα υπέροχο κτίριο. Έχει την ενδιαφέρουσα περιοδική έκθεση «Κρίσιμοι Διάλογοι: Αθήνα-Αμβέρσα» που συνδιοργανώνει με το Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης της Αμβέρσας, και η οποία θα φιλοξενηθεί εδώ –στο ισόγειο και το υπόγειο του παλιού εργοστασίου του Φιξ– ως τις 29 Ιανουαρίου του 2017. Και έχει και εισιτήριο στα 5€.

Ένα εργοστάσιο που όταν μεγάλωσε έγινε μουσείο



Μεγάλες ασπρόμαυρες φωτογραφίες που διηγούνται την ιστορία του Εργοστασίου του Φιξ και της μεταμόρφωσή του σε Εθνικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης στολίζουν έναν από τους τοίχους του ισογείου, από την πλευρά που βλέπει μέσα από μεγάλες τζαμαρίες τη Συγγρού. Εδώ είναι ο χώρος του café, που προς το παρόν έχει τραπεζάκια και καρέκλες, και ωραία θέα στη Συγγρού και την ιστορία του κτιρίου, αλλά όχι και καφέ. Μια από τις ασπρόμαυρες φωτογραφίες, αυτή που δείχνει το εγκαταλελειμμένο εργοστάσιο όπως ήταν τη δεκαετία του ’60, θα κάνει τους ανθρώπους στο μέλλον –που δεν θα έχουν να θυμούνται και να θυμώνουν με το πόσο πολύ άργησε η μεταμόρφωση αυτή– να χαμογελούν. Βάζουμε στοίχημα.

Η μεταμόρφωση είναι όντως εντυπωσιακή: Το φυσικό φως του ισογείου αναδεικνύει τις καθαρές γραμμές της αρχιτεκτονικής, το λευκό που κυριαρχεί παντού οδηγεί το βλέμμα εκεί που πρέπει να σταθεί, και τα ταβάνια είναι τόσο ψηλά που αν δεν το ήξερες μπορεί και να μην έπαιρνες όρκο ότι υπάρχουν. Ο κόσμος εδώ μέσα μιλά ψιθυριστά. Κι ας μην είσαι βέβαιος τι προκαλεί περισσότερο δέος: Ο χώρος, ή το γεγονός ότι βρίσκεσαι κάπου που περίμενες μια δεκαετία να βρεθείς;

Οι κρίσιμοι διάλογοι από την Αθήνα ως την Αμβέρσα

Η πρώτη περιοδική έκθεση του ΕΜΣΤ στον νέο του χώρο ξεκινά με έναν γιγάντιο πίνακα ανθρώπων που παρακολουθούν κάποιον να βγάζει λόγο, μιλούν και (χαμο)γελούν μπροστά από την Guernica του Πικάσο. Είναι κομμάτι της ενότητας με τίτλο «Επανακαθορίζοντας την εικόνα του κοινού», που περιλαμβάνει τρία έργα του βέλγου Βάουτ Βερκάμεν, του γλύπτη Θόδωρου και της πολωνής Γκόσκα Ματσούγκα, και αποτελεί την ιδανική εισαγωγή σε αυτό που αναφέρει το σημείωμα των επιμελητών της έκθεσης, ότι «κοινή πεποίθηση των δύο μουσείων [είναι] ότι τα έργα τέχνης έχουν την ικανότητα να μεταδίδουν συνεχώς καινούριες σημασίες και ανοιχτές ερωτήσεις, καθώς και να εγκαινιάζουν τον πολυπόθητο διάλογο, το βασικό αυτό εφαλτήριο για τον ανθρώπινο πολιτισμό».

Στο πλαίσιο της «Ροής του Κόσμου», το River of Life της Δανάης Στράτου είναι ένα εντυπωσιακό video installation – ταξίδι στα νερά και τα τοπία στις όχθες έξι ποταμών (του Δούναβη, του Μισισιπή, του Νείλου, του Γάγγη, του Αμαζόνιου και του Γιανγκτσέ) που δημιουργούν μια ενιαία ροή.



Στην ενότητα «Αντιμετωπίζοντας την Καταστροφή» ο Κώστας Βαρώτσος χρησιμοποιεί για πρώτη ύλη την προπέλα του Kateri i Radës, ενός πλοίου γεμάτου μετανάστες από την Αλβανία το οποίο εμβολίστηκε από ταχύπλοο της ιταλικής ακτοφυλακής το 1997, με αποτέλεσμα τον πνιγμό πολλών από τους επιβαίνοντες, σε ένα γεγονός που έμεινε γνωστό ως «η τραγωδία του Οτράντο».



Η έκθεση διαρθρώνεται γύρω από 22 έννοιες –με τίτλους σαν τους παραπάνω, όπως και «Οργή», «Ποιητική Αδεία» και «Διαπραγμάτευση της Μνήμης». Κάθε έννοια περιλαμβάνει τρία έργα διαφορετικών καλλιτεχνών σε διάλογο γύρω από την έννοια αυτή. Έτσι, συνολικά η έκθεση παρουσιάζει 66 καλλιτέχνες, έλληνες, βέλγους και άλλων εθνικοτήτων, και περισσότερα από 70 έργα. Περισσότερο ή λιγότερο κατανοητά –όπως άλλωστε ταιριάζει σε ένα Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης– διαφορετικών εμπνεύσεων, τεχνοτροπιών και μέσων έκφρασης, πάντως σίγουρα ιδανικά για να ξεκινήσουν τον διάλογο στον οποίο στοχεύουν. Δεν θα υπήρχε, άλλωστε, καλύτερος τρόπος να εγκαινιαστεί ένα τόσο πολύπαθο Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης.

Καλορίζικο.