Ειρήνη Ευσταθίου: «Ανησυχώ μη συνηθίσουμε την εξαθλίωση»

Στη νέα της έκθεση στη γκαλερί Ελένη Κορωναίου, η βραβευμένη εικαστικός παρατηρεί περασμένα γεγονότα επιχειρώντας να «μάθει» για το παρόν.
Ειρήνη Ευσταθίου: «Ανησυχώ μη συνηθίσουμε την εξαθλίωση»
της Ιωάννας Γκομούζα

Στιγμιότυπα θολά, ασαφή, σε ασπρόμαυρο και έγχρωμο φόντο, με αφετηρία γεγονότα που στιγμάτισαν την πρόσφατη Ιστορία. Συνθέσεις που αντλούν τις αναφορές τους από παρελθούσες εποχές αναταραχής, γεμάτες νύξεις και σχόλια. Μπαίνουν στο ίδιο «πλάνο» τα Δεκεμβριανά του ’44 με τα γεγονότα που ακολούθησαν τη δολοφονία Γρηγορόπουλου το 2008 ή τα Ιουλιανά του ’65 με τα στατιστικά των απωλειών από τον 2ο Παγκόσμιο Πόλεμο;

Μια πρώτη γεύση από τη νέα δουλειά της Ειρήνης Ευσταθίου είχαμε πάρει ήδη από τη συμμετοχή της στην έκθεση «The Equilibrists», που «τρέχει» ακόμα στο Μουσείο Μπενάκη στην Πειραιώς. Έως τις 22/10, η ατομική της με τίτλο «Ζωγραφίζω, μαθαίνω την Ελλάδα» έρχεται να ξεδιπλώσει μέσα από ένα πιο εκτεταμένο corpus έργων τον προβληματισμό της 36χρονης εικαστικού πάνω στο τι είναι αποδεκτό ως Ιστορία και ιστορικό τεκμήριο.

Η ίδια δεν θέλει να προχωρά σε ερμηνευτικές προσεγγίσεις για τα έργα της. Είναι ένας ρόλος που προτιμά να αφήνει στον θεατή. Το απόγευμα πάντως που τα λέγαμε στη γκαλερί Ελένη Κορωναίου με έβαλε με προθυμία στην «κουζίνα του καλλιτέχνη».

Μου μίλησε για τη σταθερή ενασχόλησή της με τη σύγχρονη πραγματικότητα μέσα από ιστορικά γεγονότα και εικόνες, για τις αφηγήσεις που την ιντριγκάρουν δημιουργικά και για το πώς επιλέγει κάθε φορά το θέμα στο οποίο θα επικεντρωθεί. Μοιράστηκε την ανησυχία μήπως συνηθίσουμε στην εξαθλίωση που μας περιβάλλει αλλά και την πίστη της στη συλλογική προσπάθεια. Και άφησε κι ένα παράθυρο ανοιχτό για την επόμενη θεματική της.

«Τα καινούργια έργα μου είναι ζωγραφικά και η αφετηρία τους είναι  γεωγραφική και ημερολογιακή. Στην ενότητα “Other things happen in December besides Christmas” χρησιμοποιώ αρχειακές εικόνες από τον Δεκέμβρη του ‘44 πέριξ των Εξαρχείων και τις αντιπαραθέτω με καρέ από ένα βίντεο που αναρτήθηκε στο Διαδίκτυο από τη νύχτα της 6ης Δεκεμβρίου του 2008.

Ασχολούμαι με το πώς αποτυπώνεται η ιστορική μνήμη στον ίδιο τον ιστό της πόλης, διαπραγματεύομαι μια ιστορία των ηττημένων και εξετάζω τι είναι αποδεκτό ως Ιστορία και ιστορικό τεκμήριο.

Επίσης παρουσιάζω μια σειρά από σχέδια με τα οποία στρέφομαι και πάλι στην εξέταση της ιστορίας της πολιτικής διαμαρτυρίας χρησιμοποιώντας εικόνες από μιαν άλλη περίοδο πολιτικής κρίσης και αναταραχής στην Ελλάδα, τον Ιούλιο του 1965.

Η βάση γι’ αυτά τα έργα είναι οι σελίδες του σχολικού άτλαντα, περιγράμματα των γεωγραφικών ενοτήτων της χώρας σε λευκό χαρτί, τα οποία οι μαθητές χρωμάτιζαν συμπληρώνοντας τα ονόματα των πόλεων. Παρεμβαίνω σ’ αυτούς τους χάρτες επικαλύπτοντάς τους με εικόνες από τα Ιουλιανά και αποσπάσματα από στατιστικές απεικονίσεις του Δοξιάδη που περιγράφουν τις απώλειες σε αγαθά και υποδομές στην Κατοχή.

Το σημαντικό για μένα είναι ότι τα ίδια τα γραφιστικά έχουν έναν λίγο χαριτωμένο χαρακτήρα και αυτό που περιγράφουν είναι συνταρακτικό. Τα έργα αυτά διαπραγματεύονται την άρνηση της εξουσίας να αναγνωρίσει την ουσία των αιτημάτων των διαδηλωτών καθώς και την εργαλειοποίηση των στατιστικών στοιχείων ως μέσο προπαγάνδας. Επιπλέον, την αναγνωσιμότητα ή μη τέτοιων γεγονότων μετά το πέρας τους και τη στείρα ματαιότητα της χρήσης ψυχρών “αμερόληπτων” στατιστικών στοιχείων για την περιγραφή του βιώματος της απώλειας».

«Όλη η δουλειά μου είναι μια μελέτη πάνω στη σύγχρονη πραγματικότητα μέσα από ιστορικά γεγονότα και εικόνες. Ειδικά αυτή τη φορά θέλω να δημιουργήσω μια ατμόσφαιρα και να περιγράψω πώς μπορείς να περιγράψεις ένα βίωμα μέσα από εικόνες που έχεις βρει. Ένα βίωμα της καθημερινότητας τώρα. Κοιτάζω στο χθες για να “ξεκλειδώσω”, να αφηγηθώ το σήμερα. Κατά πόσον το πετυχαίνω αυτό, το αφήνω στο θεατή να το αξιολογήσει».

«Με ενδιαφέρουν αφηγήσεις και εικόνες που έχουν να κάνουν με τη σύγκρουση, την αγωνιστικότητα και το σθένος του κόσμου, που περιγράφουν το “ερείπιο”, την απώλεια. Με ιντριγκάρει το πλήθος. Γιατί αυτές οι εικόνες σημαίνουν τόσα πολλά πράγματα, το πλήθος έχει πάρα πολλές ερμηνείες. Κάθε φορά η ερμηνεία εξαρτάται από το ποιος το κοιτάει. Κάποιος βλέποντας τις εικόνες μπορεί να σκεφτεί “ήμουν σε αυτή τη διαδήλωση” και κάποιος άλλος να πει “οι μπαχαλάκηδες”».

 «Ένας επισκέπτης της έκθεσης αυθόρμητα μου είπε ότι ήταν ανατριχιαστικό το πώς τα έργα περιέγραφαν μια σύγχρονη πραγματικότητα. Κάτι που χαρακτηρίζει συνολικά τη δουλειά μου είναι ότι έχει να κάνει πιο πολύ με την εικόνα και τι σου αφήνει σαν αίσθηση, όχι με τον λόγο. Με ενδιαφέρουν οι συνειρμοί που δημιουργούνται».

«Το πώς επιλέγω το θέμα με το οποίο θα ασχοληθώ είναι μια διαδικασία αρκετά διαισθητική και έχει να κάνει με πράγματα που συμβαίνουν εκείνη τη στιγμή.

Το Νοέμβριο του 2014 διάβασα το βιβλίο του Μενέλαου Χαραλαμπίδη για τα Δεκεμβριανά. Έμαθα ότι ο ΕΛΑΣ το 1944 είχε καταλάβει το Πολυτεχνείο και είχε ανατινάξει το κτίριο της Ασφάλειας που βρισκόταν ακριβώς απέναντι. Έτσι έψαξα εικόνες που μπορούσα να βρω από το συμβάν.

Γενικά με ενδιαφέρει το Πολυτεχνείο ως κτίριο και ιστορία και έχει εμφανιστεί πολλές φορές στη δουλειά μου. Τον Δεκέμβρη του 2008 ήμουν φοιτήτρια στο μεταπτυχιακό της ΑΣΚΤ στο Πολυτεχνείο. Στην πορεία ήρθε και το βίντεο από τη βραδιά της δολοφονίας του Γρηγορόπουλου. Αποφάσισα να συνδυάσω αυτά τα γεγονότα γιατί συνέβησαν και τα δύο τον Δεκέμβρη. Επίσης και στα δύο ο κόσμος απαιτούσε κάποια πράγματα».

«Προσπάθησα σε κάθε έργο να συνδυάσω μία τουλάχιστον εικόνα από τις δύο περιόδους, π.χ. δύο απόψεις της οδού Στουρνάρη με οδοφράγματα, από το ‘44 και από το 2008. Κάποια είναι πιο αφηγηματικά ενώ άλλα διακρίνονται από μία πιο λυρική, πιο κινηματογραφική σύνθεση.

Το ότι τα έργα μου αναπτύσσονται σε ενότητες έχει να κάνει με το ότι θέλω να περιγράψω την πυκνότητα των γεγονότων. Η επίσημη ιστορία μας παρουσιάζει τα πράγματα αρκετά μονολιθικά, σε μια ίσια γραμμή αφήγησης, που το ένα ακολουθεί το άλλο. Η εμπειρία διαφέρει πολύ από την επίσημη αφήγηση της Ιστορίας.  Με ενδιαφέρει πιο πολύ το βίωμα κάποιων γεγονότων και η μνήμη, από την κυρίαρχη ιστορική αφήγηση, η ελάσσων ιστοριογραφία και εικόνες στο περιθώριο των μεγάλων γεγονότων.

Συχνά οι εικόνες που χρησιμοποιώ δεν είναι οι εμβληματικές. Δεν είναι στιγμιότυπα από τη διαδήλωση στο Σύνταγμα το ‘44. Είναι εικόνες κάπως περιφερειακές σε σχέση με το σημαντικό γεγονός και συχνά εστιάζουν σε λεπτομέρειες».

«Αναζητώ το υλικό μου σε αρχεία προσβάσιμα στο κοινό και σε βιβλία πιο πολύ, παρά στο Ίντερνετ. Έχει μια περιπλάνηση η δουλειά μου. Όπως περιπλανιέμαι στην πόλη, έτσι περιπλανιέμαι και στο αρχείο και στην Ιστορία».

«Χρησιμοποιώ παραδοσιακά δυσδιάστατα μέσα. Οι εικόνες που παρουσιάζω είναι μεταξοτυπίες στις οποίες στη συνέχεια παρεμβαίνω με αλλεπάλληλες στρώσεις χρώματος, χωρίς να αλλοιώνεται το ράστερ και η χροιά της μεταξοτυπίας.

Με ενδιαφέρει η αντίθεση ανάμεσα στις έννοιες του πολλαπλού και του μοναδικού. Η θολή απεικόνιση και η πολλαπλή διαστρωμάτωση των εικόνων οδηγούν σε μια εσωτερική ένταση που τη βρίσκω δημιουργική. Με τις επεμβάσεις μου αποκαλύπτω αλλά και κρύβω πράγματα από τις εικόνες. Υπάρχει κάποια ασάφεια σε κάποια πράγματα. Είναι μια ηθική στάση απέναντι στο ανατρέχω στο παρελθόν».

«Τι γεννιέται μέσα από μια περιρρέουσα καταστροφή; Αυτό το ερώτημα θέτω. Νιώθω ότι ζούμε μια τέτοια κατάσταση σήμερα σε εθνικό αλλά και σε διεθνές επίπεδο. Σκέψου ότι περνώντας από τη Σταδίου έχουμε συνηθίσει το καμένο κτίριο στο οποίο στεγάζονται οι κινηματογράφοι Απόλλων και Αττικόν.

Ανησυχώ μήπως συνηθίσουμε και άλλα πράγματα, όπως μια γενικευμένη εξαθλίωση, την οποία ο καθένας μας τη βλέπει γύρω μας. Δεν είμαι πεσιμίστρια. Βλέπω μια προσπάθεια εξαθλίωσης και συγχρόνως έναν απίστευτο αγώνα αξιοπρέπειας. Ζούμε σε μια αρκετά σκοτεινή περίοδο. Το εικαστικό έργο είναι ένα στιγμιότυπο, η ελπίδα για μια διέξοδο είναι το τι κάνουμε εμείς. Πιστεύω πολύ στη συλλογική προσπάθεια».

«Η επόμενή μου δουλειά θα παρουσιαστεί τον ερχόμενο Απρίλιο σε αθηναϊκό μουσείο και έχει να κάνει με έναν άλλο “ταραγμένο” μήνα, με τον Ιούλιο. Ας το αφήσουμε όμως για έκπληξη».

Info:

Ειρήνη Ευσταθίου – «Ζωγραφίζω, Μαθαίνω την Ελλάδα»

Ελένη Κορωναίου Gallery, Δημοφώντος 30 & Θορικίων 7, Θησείο, 2103411748

Μέχρι 22/10, Τρ.-Παρ. 12 μ.-6 μ.μ., Σάβ. 12 μ.-4 μ.μ.

Μπείτε στη συζήτηση

σχόλια

v