Entang Wiharso: «Η ελληνική τέχνη είναι παντού»

του Γιάννη Ασδραχά

Παρ’ ότι τους Έλληνες και τους Ινδονησίους τους χωρίζουν χιλιάδες χιλιόμετρα γης και θάλασσας, υπάρχει κάτι κοινό που επιδρά στη διαμόρφωση του συλλογικού υποσυνείδητου: το ότι η επικράτεια και των δύο χωρών περιλαμβάνει χιλιάδες νησιά. Κάθε μικρή ή μεγάλη κουκίδα γης στο πέλαγος διαμόρφωσε αναγκαστικά, λόγω της απομόνωσης που επέβαλε η θάλασσα, μία ιδιαίτερη πολιτιστική έκφανση, την οποία με τους υπόλοιπους νησιώτικους κόσμους ένωναν αρχέγονες ρίζες. Εν τέλει η υπαγωγή κάθε μίας περιοχής σε μία κοινή ιστορική μοίρα υπήρξε προϊόν αλληλεπίδρασης και αλληλοσυμπλήρωσης των χαρακτηριστικών που έκαναν ξεχωριστή κάθε κοινότητα.

Η απόδοση αυτής της ποικιλομορφίας είναι διακριτή στην τέχνη, τόσο στα τεχνουργήματα που προκύπτουν από την κληρονομία της παράδοσης όσο και στη σύγχρονη απόδοση της τέχνης που αφορά ένα διευρυμένο κοινό που ξεπερνά τα όποια σύνορα.

Οι παραπάνω σκέψεις προέκυψαν από μία σπάνια ευκαιρία που μας δίνεται να γνωρίσουμε στην Αθήνα ένα σπουδαίο εκπρόσωπο της σύγχρονης τέχνης της Ινδονησίας. Ο λόγος για τον διακεκριμένο στη διεθνή εικαστική σκηνή Entang Wiharso το έργο του οποίου φιλοξενεί αυτό το διάστημα η γκαλερί Bernier/Eliades, στην πρώτη του έκθεση στην Αθήνα, υπό τον τίτλο “Perfect Mirror”.



Ο 47χρονος Entang Wiharso, που μοιράζει τη ζωή του ανάμεσα στη πατρίδα του και τις ΗΠΑ γεννήθηκε σε ένα χωριό της Ιάβας, του μεγαλύτερου νησιού από τα 18.000 που συνθέτουν την επικράτεια της Ινδονησίας. Εκπροσώπησε τη χώρα του, η οποία είναι η τέταρτη πολυπληθέστερη του κόσμου με 230 εκατομμύρια κατοίκους, σε μεγάλες διεθνείς διοργανώσεις όπως την 55η Μπιενάλε της Βενετίας και την 6η Μπιενάλε της Πράγας. Παράλληλα, ατομικές εκθέσεις με έργα του παρουσιάστηκαν σε σημαντικές γκαλερί που βρίσκονται σε μεγάλες πρωτεύουσες του κόσμου.

Η εικαστική του γραφή αποτυπώνεται τόσο σε μεγάλες ανάγλυφες κατασκευές από μέταλλο όσο και στον καμβά ή το χαρτί. Στα έργα του αποτυπώνει μία πολυπρόσωπη πλοκή, με γυναικείες και ανδρικές φιγούρες. Την πλειοψηφία στην έκθεση της Αθήνας κατέχουν λαμπερά από τη στίλβωση μεταλλικά έργα. Τα ανθρώπινα σώματα αυτών των συνθέσεων συνυπάρχουν ως μέρη ενός ιστού που η πλέξη του περιέχει γνώριμα είδη του σύγχρονου υλικού πολιτισμού όπως σωλήνες, καλώδια και τερματικά.



Το εκφραστικό λεξιλόγιο των προσώπων στα έργα του περιγράφει τη θλίψη, την απάθεια, την ευχαρίστηση, την έκπληξη χωρίς να απορρέει μία σαφή ομοιόμορφη αίσθηση. Ο καλλιτέχνης θεωρεί πως η ουσία της έμπνευσής του βρίσκεται στα κατατόπια της Ιστορίας, τόσο στην ατομική όσο και στην συλλογική της έκφανση. Η δε παράδοση έχει σημαντικό ρόλο στην ολοκλήρωση του έργου του: Όπως υπογραμμίζει ο ίδιος σχετικά, «έχω διακρίνει πως η προσωπική και δημόσια ιστορία με την πάροδο του χρόνου τέμνονται. Και ότι οι ρίζες μας στο μακρινό παρελθόν διαμορφώνουν την σύγχρονη πραγματικότητα».

Ειδικότερα στο έργο του διερευνά το πώς η ιστορία, οι ιδέες και η συλλογική εμπειρία εκδηλώνονται στη σύγχρονη κοινωνία. Για την παρούσα έκθεσή του σημειώνει: «σε αυτή τη δουλειά έχω αναπτύξει ιστορίες που προέκυψαν κατά την διαδικασία εντοπισμού των πτυχών της ιστορίας που συμβάλλουν στο να διαμορφωθεί η σύγχρονη αντίληψη στην καθημερινή εμπειρία». Ως πρωτογενές εννοιολογικό υλικό χρησιμοποιεί «τόσο προσωπικές όσο και συλλογικές μνήμες, με πρόθεση μου να ενεργοποιήσω μια νέα αφήγηση και νόημα». Αναλύοντας το σκεπτικό του προσθέτει πως «οι στρατηγικές επιβίωσης των προγόνων μας, οι ρίζες της μετανάστευσης καθώς και η επίδραση της γεωγραφίας για κοινωνικά και πολιτικά συστήματα συνεχίζουν να διαμορφώνουν την αντίληψη μας για την πραγματικότητα σε βαθιά τρόπους».

Το In2life συνάντησε και μίλησε τον εικαστικό στο μικρό πέρασμα που έκανε από την Αθήνα με αφορμή τα εγκαίνια της έκθεσης του.

Παρατηρούμε ότι κατέχει μεγάλο ρόλο η ιστορία στο έργο σας, στο οποίο συνδυάζετε στοιχεία από την παράδοση και την σύγχρονη τέχνη. Αυτό το επιδιώκετε ή προκύπτει;
Όντως έχει μεγάλο ρόλο η ιστορία στο έργο μου. Αλλά κάποιες φορές προκύπτει συνειδητά και άλλες ασυνείδητα. Αυτό που επιδιώκω είναι η γνώση μου για την ιστορία να συνδυάζεται με το παρόν, τα σύγχρονα στοιχεία με την παράδοση. Και αυτό δεν αφορά μόνο την καλλιτεχνική μου υπόσταση. Για παράδειγμα τη ζωή και το έργο ενός πρωτοπόρου αμερικάνου στα θέματα της ισότητας αλλά και των ανθρώπινων δικαιωμάτων, ο οποίος δεν είναι ευρύτερα γνωστός, του Samuel Sewall τα μεταφέρω στα παιδιά μου, που είναι κατά το ένα ήμισυ ινδονήσιοι και κατά το άλλο αμερικάνοι. Οπότε μέσω της ιστορίας αυτού του ανθρώπου προσπαθώ να τους προσδιορίσω μία ταυτότητα.

Χρησιμοποιείτε άλλοτε ως υλικό το μέταλλο και άλλοτε τον καμβά και το χαρτί. Ποια είναι η διαδικασία επιλογής του υλικού αποτύπωσης;
Μπορεί να είναι διαφορετικός ο τρόπος παραγωγής –σκαλίζοντας ή ζωγραφίζοντας– αλλά αυτό που έχει την ουσία είναι η αισθητική. Η αρχή μου είναι να σκάψεις το υλικό για να δημιουργήσεις τέχνη. Οι θεατές θα εντοπίσουν τους συνδέσμους τους απέναντι στο έργο, τόσο μέσω της γλυπτική όσο και της ζωγραφικής. Επειδή η ίδια η τέχνη προΐσταται.

Θυμάστε την πρώτη σας επαφή με την δημιουργία;
Ναι, την αίσθηση της δημιουργίας την πρωτοαπέκτησα μέσω της γλυπτικής. Επειδή δεν υπήρχαν την εποχή που ήμουν παιδί παιχνίδια για να καλύψω αυτήν την ανάγκη, αναγκάστηκα να δημιουργήσω τα δικά μου. Χρησιμοποίησα πηλό, που υπήρχε άφθονος στην περιοχή. Η ζωγραφική ήρθε αργότερα επειδή άγγιξα χαρτί για πρώτη φορά όταν πήγα στο σχολείο, αφού ήταν δυσεύρετο και πολύτιμο. Σπουδαστής πλέον στην καλών τεχνών όταν ζωγράφιζα με καλούσε η γλυπτική. Από τότε προσπάθησα να κάνω μία σύνθεση των δύο «μέσων» έκφρασης. Όταν με ρωτάνε αν προσδιορίζομαι ως γλύπτης ή ζωγράφος απαντάω πως δεν έχει σημασία, επειδή αυτό που εν τέλει «μετράει» είναι η δυνατότητα στην έκφραση και η σκληρή δουλειά.

Τι σημαίνει για εσάς η ελληνική τέχνη;
Η άποψη μου είναι ότι η ελληνική τέχνη είναι σπουδαία και πολύ σημαντική. Τις επιρροές της τις εντοπίζουμε σε όλα τα σημεία του πλανήτη, βρίσκεται παντού. Δημιουργεί την αίσθηση στους ανθρώπους ότι είναι συνδεδεμένοι. Άλλωστε λίγοι είναι αυτοί που δεν την αναγνωρίζουν. Δεν θα μπορούσα να φανταστώ την εποχή που σπούδαζα αρχαία ιστορία στο κολλέγιο ότι θα βρεθώ κάποτε απέναντι από την Ακρόπολη.