Ταξίδι στον ισπανικό μαγικό ρεαλισμό: Εικαστικό… μάθημα ανατομίας

του Γιάννη Ασδραχά

Ο Ισπανός Ντίνο Βαλς σπούδασε χειρουργός αλλά δεν εξάσκησε την επιστήμη του σε ζώντα σώματα. Οι γνώσεις του για την ανατομία του ανθρώπινου οργανισμού αλλά και τη μεθοδικότητα της ιατρικής επιστήμης ωστόσο δεν έμειναν ανεκμετάλλευτες. Τις εξάσκησε σε έναν άλλο τομέα, στον οποίο η ελευθερία στην έκφρασης και όχι η ακρίβεια των κινήσεων είναι η προϋπόθεση: την ζωγραφική.

Ανάμεσα στο ζωγραφικό του έργο και στις αναφορές στην επιστήμη του βρίσκεται ένας κοινός λόγος, που συμπυκνώνεται στην λέξη «ενδοπάθεια». Στην ορολογία της Ιπποκράτειας επιστήμης, είναι η ασθένεια που ξεκινά από το εσωτερικό του ανθρώπου, ενώ στον εικαστικό κόσμο του Ντίνο Βαλς αφορά, τη μέθοδο απόδοσης του κόσμου του μέσω της οποίας μεταμορφώνει την εικόνα σύμφωνα με την αντίληψη που έχει για αυτή.

Την σπάνια ευκαιρία έχει αυτή την περίοδο το κοινό της Αθήνας να παρακολουθήσει μία έκθεση με 52 έργα του Ισπανού ζωγράφου, χαρακτηριστικά της δουλείας του τα τελευταία χρόνια, αλλά και με πίνακες που μόλις στέγνωσε το χρώμα στον καμβά, φιλοτεχνημένους την τρέχουσα χρονιά.

Η ζωγραφική του Ντίνο Βαλς

Τον καλλιτέχνη είχε συστήσει ο Βλάσης Φρυσίρας στο ελληνικό κοινό με την παρουσίαση σε ομαδικές εκθέσεις έργων που βρίσκονται στην συλλογή του. Στην έκθεση που παρουσιάζεται σήμερα, συλλέκτες και οργανισμοί από όλο τον κόσμο συνέθεσαν το υλικό της που παρουσιάζεται στην έκθεση «Dino Valls: Ταξίδι στον Ισπανικό μαγικό ρεαλισμό».

Ο τίτλος της έκθεσης που καθορίζει και την οπτική του καλλιτέχνη, ενταγμένη στα πλαίσια των εγνωσμένων καλλιτεχνικών ρευμάτων. Η ζωγραφική του, αν και σύμφυτη με όρους απόδοσης της εποχής, αποπνέει την τεχνική των μεγάλων Φλαμανδών δασκάλων και το μεγαλείο της ανθρώπινης μορφής που κληρονόμησε στην τέχνη η Αναγέννηση και έγιναν αναπόσπαστα πλέον στοιχεία του εικαστικού του «αλφάβητου», που προσάρμοσε από τις αρχές της δεκαετίας του '90.

Εκείνη την εποχή ο Ντίνο Βαλς ξεκίνησε να μελετά τη χρήση της αυγοτέμπερας, σύμφωνα με τους κανόνες που ίσχυαν από τον 15ο μέχρι και τον 17ο αιώνα στα ατελιέ της Ιταλίας και της Φλάνδρας. Αυτές οι πρακτικές πρόσφεραν ένα αντίβαρο στο ανορθόδοξο περιβάλλον μοναδικών συνθέσεων και αλληγοριών του έργου του.

Ο ανθρώπινος παράγοντας είναι πάντα παρόν στους πίνακες του. Οι πρωταγωνιστές και οι πρωταγωνίστριές του φανερώνουν την ψυχική τους κατάσταση μέσω μίας εξαντλητικά ανατομικής αναπαράστασης. Παράλληλα αποπνέουν ένα μαγνητισμό στον θεατή στο πλαίσιο μίας διαδικασίας εισαγωγής του σε έναν κόσμο πέρα από τη λογική.

Από την άλλη πλευρά η σχέση μεταξύ αυτού που φαίνεται και αυτό που εξετάζει βασίζεται στη δύναμη της προβολής στο υποσυνείδητο του θεατή, που προκαλεί την εμφάνιση των αρχετύπων και εντέλει συντελεί στην εγκαθίδρυση μίας ενεργού επικοινωνίας μεταξύ του έργου της τέχνης και του θεατή. «Η τέχνη είναι το μόνο μέσο το οποίο επιτρέπει στον άνθρωπο να ενώσει την λογική σκέψη του με τη μαγική σκέψη του. Η περιέργεια μας εξωθεί σε ένα βήμα πέρα από τα όρια της λογικής, αυξάνοντας τη αντίληψη της ματιάς μας πέρα από σημεία που μπορούν να αναγνωριστούν» σημειώνει ο ίδιος.

Εικαστικό… μάθημα ανατομίας

Τα μοντέλα του επιδεικνύουν τομές στο κορμί σαν ένα εξελιγμένο «Μάθημα Ανατομίας» του Ρέμπραντ σε πρώτο πλάνο. Παίρνουν στάσεις παρόμοιες με αυτές των μαρτύρων της καθολικής αγιογραφίας. Διάσπαρτα αντικείμενα από την αρχαιότητα μέχρι και τον Μεσαίωνα ορίζουν μία γεωγραφία στην αισθητική της ιστορίας. Σε αυτά περιλαμβάνονται ιατρικά εργαλεία –ψαλίδια, λαβίδες, κοχλιάρια κ.α.- του 18ου και 19ου αιώνα, θραύσματα ελληνικών και ετρουσκικών αγγείων, ρωμαϊκά φρέσκο, καμεό και νομίσματα, δερματόδετα βιβλία και σημειώσεις, αλλά και η θρησκευτική «ορολογία» της τέχνης, όπως Μαντόνες γοτθικής τεχνοτροπίας και Άγιοι, το χέρι της Φατίμα και αγαλματίδια αφρικανικών πολιτισμών.

Επίσης οι επιφάνειες του καμβά του διαφοροποιούνται σε κάθε έργο. Σαρακοφαγωμένα τρίπτυχα σε δεύτερη χρήση με οξείες γοτθικές γωνίες, πολύπτυχα που μοιράζονται σε κάθε μέρος τους την θεματική του έργου, αλλά και κοινές θεματικές όπως τα πέντε οβάλ γυναικεία πρόσωπα που σε κάθε ένα βρίσκεται και ένα διαφορετικό ναυτικό εργαλείο.

Πρωταρχικό γνώρισμα της δουλειάς του Ισπανού καλλιτέχνη είναι ο τρόπος με τον οποίο χειραγωγεί την έννοια του χρόνου, είτε πρόκειται για τον ιστορικό (πραγματικό) χρόνο είτε για τον φανταστικό χρόνο που συμβάλλει στον μοναδικό χαρακτήρα του έργου του. Ο εξαιρετικός ρεαλισμός του συχνά, με την ακραία του αληθοφάνεια, περνά τα όρια της ίδιας της πραγματικότητας και γίνεται φαντασιακός.

"Η ζωγραφική του Ντίνο Βάλς", όπως σημειώνει η επιμελήτρια της έκθεσης, Χριστίνα Σωτηροπούλου, "μοιάζει με έναν γοητευτικό λαβύρινθο, στην είσοδο του οποίου μια σειρήνα καλεί τον θεατή σ ένα συναρπαστικό ταξίδι αυτογνωσίας ή αυτοκαταστροφής".

Λίγα λόγια για τον καλλιτέχνη

Ο Ντίνο Βαλς γεννήθηκε το 1959 στη Σαραγόσα. Μετά την ολοκλήρωση των σπουδών του στους τομείς της Ιατρικής και της Χειρουργικής στο Πανεπιστήμιο της Σαραγόσα αφοσιώθηκε αποκλειστικά στο επάγγελμα της ζωγραφικής. Η πρώτη του ατομική έκθεση έγινε στην πόλη των σπουδών του το 1981. Έχει συμμετάσχει σε σημαντικές διεθνείς εκθέσεις στην Ευρώπη και τις Ηνωμένες Πολιτείες, ενώ ζει και εργάζεται στη Μαδρίτη από το 1988.

Dino Valls: «Ταξίδι στον ισπανικό μαγικό ρεαλισμό»
Μουσείο Φρυσίρα (Μονής Αστερίου 3, Πλάκα)
Έως 26 Φεβρουαρίου 2012
Ώρες και ημέρες:
Τετάρτη έως Παρασκευή: 10:00 - 17:00
Σάββατο και Κυριακή: 11:00 - 17:00
Δευτέρα και Τρίτη: κλειστά
Γενική είσοδος: 6 ευρώ. Μειωμένη: 3 ευρώ